موضوع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی یکی از مهمترین محورهای سیاست خارجی ترکیه است. این موضوع همیشه مورد توجه محافل سیاسی، دانشگاهی و رسانه ای ایران بوده است. علت هم روشن است و طبیعی بنظر می رسد. عضویت ترکیه به‌عنوان کشوری اسلامی که در همسایگی ایران اسلامی قرار دارد در اتحادیه اروپایی که باشگاه کشورهای مسیحی زبان است طبعا تبعات زیادی در روابط این کشور با ج.ا.ایران خواهد داشت. ترکیه از اعضای مهم و بزرگ پیمان ناتو است و دومین نیروهای پیاده ناتو در اختیار ترکیه است. از طرفی ترکیه از حمایت سیاسی و دیپلماتیک آمریکا برای عضویت در اتحادیه اروپایی برخوردار است.
دلایل زیادی وجود دارد که ترکیه علیرغم تلاش زیاد هنوز موفق به عضویت دراین اتحادیه نشده است. عواملی مثل مذهب، حقوق بشر، عامل جغرافیا، سطح دمکراسی، اقلیت کرد ترکیه و.... معمولا ذکر می شود. لکن بنظر اینجانب عامل جمعیت یکی از مهمترین دلایل عدم پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپایی است. کسانی که با ساز و کار اتحادیه اروپایی آشنا هستند می دانند که در اتحادیه اروپایی شورا (شورای سران بعلاوه شورای وزیران) بیشترین قدرت را دارد. شورا در فرایند رای گیری و اتخاذ تصمیم جمعیت هر کشور عضو بیشترین نقش را دارد و کشورهای با جمعیت زیاد مثل آلمان، انگلیس، فرانسه و ایتالیا بیشترین رای و تاثیر را در پروسه تصمیم گیری دارند. حال اگر قرار باشد ترکیه نیز با جمعیتی بیش از 70 میلیون نفر به عضویت اتحادیه اروپایی درآید، آنگاه تبدیل به پنجمین قدرت بزرگ این اتحادیه بعداز 4 کشور نامبرده می شود و می تواند نقش عمده ای در روند کاری و تصمیم گیری اتحادی اروپایی بجای گذارد و این در حالی است که اتحادیه و بسیاری از اعضای آن حاضر نیستند این فرصت را به ترکیه بدهند.
ترکیه در بین اولین کاندیداهای عضویت در اتحادیه اروپایی است. سابقه همکاری های رسمی طرفین به سال 1963 بازمی‌گردد و بعد از آن ترکیه مستمرا درخواست عضویت در این اتحادیه بزرگ اقتصادی سیاسی را تجدید کرده است. ترکیه به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی و جمعیت زیاد و همچنین پویایی اقتصادی و تجاری از اهمیت زیادی برای اتحادیه اروپایی برخوردار است. اتحادیه اروپا می‌تواند از ویژگی‌های جمعیتی ترکیه استفاده کند. ترکیه به لحاظ همجواری با خاورمیانه، قفقاز و دریای سیاه می‌تواند تاثیر مهمی بر منافع اتحادیه اروپا داشته باشد. بعضی از کشورهای عضو اتحادیه با توجه به جغرافیای سیاسی ترکیه خواهان عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا می‌باشند. با توجه به پتانسیل رشد اقتصادی ترکیه و برآورد رشد 5 درصدی تا سال 2015، ترکیه می‌تواند فرصت‌های تجاری زیادی را برای اتحادیه اروپا فراهم آورد. همچنین ترکیه توانسته است وضعیت اقتصادی خود را بعد از بحران سال 2001 به‌میزان زیادی بهبود بخشد.
ترکیه در سال‌های اخیر با تلاش و کوشش بسیار توانسته است موقعیت اقتصادی و تجاری خود را ارتقاء دهد و به‌عنوان یکی از کشورهای مورد توجه اقتصادی‌های بزرگ دنیا ظاهر شود. ترکیه هم اکنون در بین کشورهای عضو گروه بیست قرار دارد و عنوان شانزدهمین قدرت اقتصادی دنیا را یدک می کشد. بعد از کنار رفتن دومینیک استراوس کان رییس فرانسوی صندوق بین المللی پول به‌خاطر ماجرای جنسی با یک خدمتکار هتل، دو تن از مسئولین اقتصادی ترکیه به‌عنوان کاندیدای جانشین نامبرده معرفی شدند که نفس مطرح شدن آنها بیانگر اهمیت روزافزون ترکیه در معادلات جهانی و منطقه ای است. نقشی که روز بروز در حال افزایش است.
عضویت در اتحادیه اروپایی
ترکیه از سالها پیش کاندیدای عضویت در اتحادیه اروپاست ولی تاکنون به‌دلایل مختلف این هدف بزرگ ترکیه متحقق نشده است. دلایل امر متعدد هستند و به موقعیت جغرافیایی ترکیه (که خیلی ها ترکیه را کشوری آسیایی می دانند)، مذهب اسلام در برابر مسیحیت اروپایی، نقض حقوق بشر از جمله نقض حقوق اکراد ترکیه، جمعیت زیاد ترکیه که می‌تواند معادلات قدرت را در آینده اتحادیه اروپایی بهم بریزد، سوابق تاریخی ترکیه که این کشور را بعنوان وارث امپراطوری عثمانی می‌دانند و یادآور جنگهای صلیبی بین مسلمین و مسیحیان است، مخالفت بسیاری از کشورهای اروپایی و از جمله افکار عمومی اروپا و ..... باز می‌گردد. در چشم انداز قابل پیش بینی بعید است ترکیه به‌عضویت اتحادیه اروپایی در آید. البته چشم انداز روابط طرفین مثبت است و اکثریت کشورهای عضو اتحادیه اروپایی با گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با ترکیه موافقت دارند ولی عضویت این کشور را نمی‌توانند بپذیرند. چیزی که محتمل است گسترش روابط طرفین در چشم انداز آینده است.
اگر مقایسه ای به حجم تجارت ترکیه و ایران با اتحادیه اروپایی بیاندازیم آنگاه متوجه موقعیت اقتصادی و تجاری طرفین می‌شویم. ایران در سال 2010 با 19 میلیارد یورو طرف 34 تجاری اتحادیه اروپا بوده است. حجم تجارت ایران با اتحادیه کمتر از نیم درصد تجارت خارجی اتحادیه اروپاست. این آمار نشان می دهد که حجم تجارت ترکیه با اروپا بیش از 500 درصد یا بیش از 5 برابر حجم تجارت ایران با اتحادیه اروپاست. این در حالی است که بیش از 85 درصد از صادرات ایران به اتحادیه اروپا مربوط به نفت و فراورده های نفتی است. بنابراین ترکیه از یک موقعیت بسیار برتر نسبت به ایران در همکاری‌های اقتصادی و تجاری با اتحادیه اروپا برخوردار است.
استادیار دانشگاه، رایزن سیاسی وزارت امور خارجه
نظر شما