چهل‌وپنج سال است که در آنتالیای ترکیه یک جشنوارة ملی سینمایی برگزار می‌شود و از چهار- پنج سال پیش یک جشنوارة بین‌المللی (نه یک بخش بین‌المللی) هم به آن افزوده شده است. در واقع این‌ها دو جشنوارة همزمان هستند که یک تشکیلات برگزار می‌کند و همه‌چیزشان مشترک است. البته دو اسم مجزا دارند: عنوان جشنوارة ملی «پرتقال طلایی» است و عنوان جشنوارة بین‌المللی «اروسیا» (اروپا-آسیا) اما هردوی آنها بیشتر با نام «آنتالیا» شهرت دارند. بههرحال هر دو جشنواره – ملی و بین‌المللی – در کنار هم برگزار می‌شوند، هیچ کدام مزاحم دیگری نیست و از رونق همدیگر کم نمی‌کنند. در جاهای دیگر دنیا هم جشنواره‌هایی با دو قالب ملی و بین‌المللی، همزمان برگزار می‌شوند؛ از جمله در همان کشور ترکیه، جشنوارة معروف بین‌المللی استانبول، یک بخش مجزا برای مسابقة فیلم‌های ترکیه دارد.
یعنی این‌که جشنوارة فجر دو بخش ملی و بین‌المللی دارد، اتفاق نوظهوری نیست اما جداشدن زمان برگزاری این دو بخش از پارسال، احتمالاً تازگی دارد که این تصمیم به دلیل شرایط ویژه‌ای گرفته شده که سینما در ایران (و سینمای ایران) دارد. منطق چنین تصمیمی این است که در سال‌های گذشته گفته می‌شد مردم بیشتر مشتاق تماشای فیلم‌های ایرانی هستند و به همین دلیل بخش‌های خارجی عملاً در سایه می‌مانند و کسی به دیدن فیلم‌های خارجی نمی‌رود. در جشنواره‌های دیگر دنیا که بخش‌های ملی و بین‌المللی، معقول پابه‌پای هم و بدون مزاحمت پیش می‌روند، شرایطی طبیعی حاکم است، چون:
اولاً، فیلم‌های داخلی پس از جشنواره یا به نمایش عمومی درمی‌آیند یا به هر حال در دسترس خواهند بود، بنابراین چنین ازدحامی برای تماشای فیلم‌هایی که احتمال سانسور و توقیفشان را پیش‌بینی می‌کنند به وجود نمی‌آید و دوستداران جدی سینما حرص و تقلایی به خرج نمی‌دهند.
ثانیاً، اکثر فیلم‌های مشهور خارجی نه‌تنها بعداً روی پرده‌های عمومی می‌روند، بلکه آن‌قدر اوضاع کپی‌رایت بی‌دروپیکر نیست که این فیلم‌ها را خیلی راحت بشود توی پیاده‌روها پیدا کرد و حتی زیرنویس و در مواردی دوبله کرد و توی رسانة ملی هم نمایش داد. در جشنواره‌های دنیا دوستداران جدی سینما بیشتر به سراغ فیلم‌هایی می‌روند که بعداً امکان نمایشش در کشورشان بعید باشد اما در این‌جا کسی به سلامت نسخه‌هایی که در سینماها و جشنواره نمایش داده می‌شود اعتماد ندارد. به‌اضافة این‌که خیلی از فیلم‌های روز و قدیمی سینما در دسترس علاقه‌مندان است. فکرش را بکنید که وقتی دی‌وی‌دی فیلمی را می‌توان با قیمت هزار تومان خرید و در خانه چندنفری تماشا کرد، چرا باید سه- چهار هزار تومان برای نسخة کوتاه‌شده‌اش داد؟ منهای زیرنویس‌های اغلب فجیع فیلم‌های روز در بازار غیررسمی دی‌وی‌دی، خوش‌بختانه زیرنویس فیلم‌های چند سال پیش‌تر و به‌خصوص کلاسیک‌ها، چون اغلب به دست علاقه‌مندان این فیلم‌ها انجام می‌شود (نه مانند بلبشوی زیرنویس فیلم‌های جدید که دزدان بی‌سواد انجام می‌دهند) قابل قبول و در مواردی فوق‌العاده‌اند. به همین دلیل عملاً بخش‌های کوپولا، فورد، هیچکاک و تا حدودی مایک لی در این دورة جشنواره حکم برنامهپرکن برای افزایش حجم و ظاهر کارنامة مسئولان را پیدا می‌کند. در جشنواره‌های دنیا اگر باز به سراغ فورد و هیچکاک و کوپولا و سایر فیلم‌سازان کلاسیک می‌روند، به بهانة پیداشدن نسخة جدید یا ترمیم‌شدة فیلمی از آنها یا بههرحال یک اتفاق پیرامون آن‌هاست و نه فقط ایجاد یک بخش.
بههرحال تا وقتی که وضعیت بر همین مدار می‌چرخد، بعید می‌دانم جداکردن زمان بخش‌های ملی و بین‌المللی مشکلی را که منجر به این تصمیم شده کاملاً حل کند. شاید بهتر باشد بخش بین‌الملل تبدیل به جشنوارة مستقلی در فصلی دیگر شود که البته کار آسانی نیست؛ هم به دلیل این‌که قرار است این جشنواره رویدادی به مناسبت دهة فجر باشد و هم این‌که در تقویم جهانی جشنواره‌های فیلم، به‌سختی می‌شود جای خالی مناسبی پیدا کرد.
ما هرچه بگوییم و بنویسیم، بیشتر داریم سلیقه‌مان را مطرح می‌کنیم، در‌حالی‌که به نظرم این پرسشی است که برگزارکنندگان جشنواره باید به آن پاسخ بدهند: آیا در دو دورة اخیر، با جداشدن زمان برگزاری بخش بین‌الملل، تماشاگران فیلم‌های خارجی نسبت به دوره‌های قبل بیشتر شده‌اند؟ روابط‌عمومی جشنواره باید قاعدتاً آمار بلیت‌های فروخته‌شدة هر بخش را داشته باشد. نمایندگان جشنواره هم در سینماها حضور دارند و خیلی راحت می‌شود این تغییر و اتفاق را از حیث آماری بررسی کرد. اگر مقایسه نشان بدهد تعداد تماشاگران بیشتر شده، که خب تصمیم درستی بوده؛ هرچند که در این صورت هم باز آن مشکلات غیرطبیعی مربوط به هجوم بحران‌ساز برای تماشای تعدادی از فیلم‌های ایرانی و بخش‌های خارجی بیهوده و برنامهپرکن به جای خود باقی است.
نظر شما