از این کشورها یاد بگیریم

ذوالفقار دانشی

اجلاس جهانی اقتصاد که فروردین هر سال در داووس سوئیس برگزار می‌شود، سالانه گزارش‌هایی را از مسائل اقتصادی و فناوری کشورها ارائه می‌دهد. در کنفرانس داووس 2009 که فروردین 1388 برگزار شد، گزارش جهانی فناوری اطلاعات را در سال گذشته منتشر کرد که در آن، 134 کشور جهان را با توجه به شاخصه‌های متنوع رتبه‌بندی کرده‌ است.

در این گزارش سالانه که از سال 2001 / 1380 به این‌سو منظم منتشر شده است، مهم‌ترین ملاک رتبه‌بندی کشورها، شاخص آمادگی شبکه‌ای (ان. آر. آی) است که با توجه به ویژگی‌های متعددی تعیین می‌شود. برخی از مهم‌ترین این ویژگی‌ها عبارتند از:

شبکه ارتباطات همراه و تأثیر آن بر آمادگی شبکه‌ای؛ انتقال از شبکه همراه به حضور دائمی و آنلاین باتوجه به ارتباطات جهانی اینترنتی؛ افزایش تأثیر اقتصادی ارتباطات همراه؛ بهترین شیوه‌های قانون‌گذاری برای تقویت فواید خدمات همراه در بازارهای نوظهور؛ ظهور خدمات و فواید واقعی ارتباطات همراه؛ تحرک جهانی استعدادها؛ جابجایی جریان بین‌المللی تحقیقات و توسعه در فناوری اطلاعات و ارتباطات.

در این میان، فناوری اطلاعات به پلی بین رشد فزاینده و توان رقابتی بازار تبدیل شده است. بر اساس امتیازها، سه کشور نمونه در این گزارش معرفی شده‌اند که توسعه فناوری اطلاعات بر رشد اقتصادی و اجتماعی آنها تأثیر فراوانی گذاشته است. این سه کشور عبارتند از: مصر، کره جنوبی و برزیل.

 داستان موفقیت مصر در برون‌سپاری

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مصر می‌گوید: «استراتژی مصر بر پایه توسعه توانمندی‌های برون‌سپاری باهدف رقابت مؤثر در سطح جهانی و بالا بردن عواید حاصل از سرمایه‌گذاری در این صنعت است».

موج جهانی‌سازی فعلی، شیوه‌های تجارت بین‌المللی متعددی را با خود به همراه آورده که چگونگی استفاده و ترکیب استعدادها را به فراتر از مرزهای یک کشور توسعه داده است. برون سپاری به مؤلفه‌ای مهم در این چشم‌انداز جدید تبدیل شده و مصر نیز یکی از کشورهای شاخص این عرصه است.

تجربه موفق مصر که این کشور را به درگاه برون‌سپاری نوظهوری در خاورمیانه تبدیل کرده، سبب شده است ارتباط بین استراتژی به‌دقت طراحی شده محیط تجاری؛ توسعه پایدار و رو به رشد فناوری و برنامه‌های ارتقای مهارت بیش‌از پیش به چشم بیاید. دولت مصر برای رسیدن به جایگاه امروزی خود برنامه‌ریزی‌های فراوانی را انجام داد.

این کشور برنامه‌ای ملی تدوین کرد که به خصوص بر توسعه برنامه‌های کاری مبتنی بر آی. تی و تأسیس پارک‌های هوشمند و مرکز سرمایه‌گذاری فناوری تأکید داشت. در این میان دولت مصر با ارائه بسته‌های محرک و جذاب برای سرمایه‌گذاران، آنها را به حضور در این عرصه تشویق کرد.

شرایط کشور مصر سبب شده است بسیاری از کارشناسان، امید داشته باشند این کشور تا 10 سال آینده به یکی از 5 کشور برتر جهان در فرایند برون‌سپاری تجاری تبدیل شود. مزیت‌های رقابتی این کشور مانند هزینه‌های پایین، تعاونی‌های رقابتی نیروی انسانی، محیط اقتصادی پایدار، موقعیت جغرافیایی راهبردی، توجه قوی دولت به این عرصه، زیرساخت‌های مخابراتی خوب و برنامه‌های ارتقای شرایط کار، همه جزو عواملی هستند که این کشور را به حضور بالقوه در بین 5 کشور برتر جهان در برون‌سپاری تجاری امیدوار می‌کند. تجربه کشور مصر در پیشرفت سریع و دسترسی به این آینده روشن، اهمیت سرمایه‌گذاری درست را در منابع انسانی مرتبط، دست‌یابی به زیرساخت‌های ارتباطی مناسب و قابل قبول با معیارهای جهانی و نهادهای سرمایه‌گذار دارای تعامل مناسب با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را بیش‌از پیش آشکار می‌کند.

البته ذکر این نکته نیز لازم است که مصر نیز مانند هر کشور دیگری برای دست‌یابی به جایگاه امروزی خود هزینه‌هایی پرداخته و با مشکلاتی نیز روبه‌رو شده است. ورود دیرهنگام به عرصه رقابت و احتمال شکست در یافتن بازار مناسب، مشکلات اداره منابع نیروهای انسانی در رده‌های میانی و تورم اقتصادی را می‌توان برجسته‌ترین این مشکلات برشمرد.

 گذشته، حال و آینده فناوری اطلاعات در کره جنوبی

کره جنوبی، یکی از کشورهای پیشرو در صنعت آی. ‌تی قرن بیست و یکم میلادی است. این کشور موفق شده است با تکیه بر توسعه موفق فناوری اطلاعات و کاربردهای آن، به رشد اقتصادی بالایی دست یابد و این مهم را در زمانی نه‌چندان طولانی بدست آورده است.

کارشناسان، راز رشد اقتصادی شگفت‌انگیز این کشور را در سیاست‌های کنترل فناوری از سوی دولت، توسعه همراه با ارزش افزوده و از آن مهم‌تر، ‌گذار سریع از بسترسازی اقتصادی می‌دانند. تاریخ توسعه کشور کره جنوبی را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد. صنعت آی. تی کره جنوبی به‌شدت به صنایع الکترونیکی این کشور وابسته است و همین، سبب شده است که این کشور بتواند در صف اول هدایت فناوری و صنعت آی. تی جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد. نقش سازنده دولت در ترویج استانداردهای جدید زیرساخت‌های ارتباطی، موضوعی است که کارشناسان آن‌را برای تداوم روند رو به رشد فعلی بسیار حیاتی می‌دانند.

اما کره جنوبی نیز برای رسیدن به این جایگاه با مشکلاتی از قبیل بحران‌های اقتصادی و شوک نفتی روبه‌رو شده و همیشه موفق شده است با ارائه پاسخ‌های جدید به فشارهای خردکننده بازار، راه خود را به جلو باز کند. اما با توجه به بحران اقتصادی جهانی و کاهش نرخ رشد صنعت آی. تی در سطح بین‌المللی، آیا این کشور بازهم می‌تواند مشکلات را پشت سر بگذارد و جایگاه خود را در جمع ده کشور برتر جهان حفظ کند؟ شاید این بار هم دولت باید سیاست‌های کنترلی جدیدی وضع کند تا با موفقیت از شرایط بحرانی حال حاضر خارج شود.

 برزیل، دولت الکترونیک و جام جهانی 2014 / 1393

برزیل کشوری است که تقابل‌های مختلفی را در خود جای داده است. این کشور از یک‌سو دارای برترین فناوری انتخابات الکترونیکی در سطح جهان است و سامانه اینترنتی مالیاتی این کشور زبانزد کارشناسان دولت الکترونیک در سراسر جهان است؛ اما از سوی دیگر، تعداد کمی از شهروندان برزیلی به خطوط ارتباطی اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و بخصوص در میان شهروندان فقیر، ناآشنایی و سطح پایین سواد کار با کامپیوتر غوغا می‌کند. چنین تقابل‌هایی نشان‌دهنده توزیع غیریکنواخت درآمد، ثروت، دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی و بسیاری دیگر از امکانات شهری در میان مردم است. چنین شرایطی نه‌تنها به‌هم‌پیوستگی مردم و امنیت اجتماعی را تهدید می‌کند، که رقابت اقتصادی داخلی را نیز از بین می‌برد. دولت‌های برزیل نزدیک به دو دهه است که سیاست‌های دولت الکترونیک و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را در دستور کار خود قرار داده‌اند و البته بارها به مشکلاتی برخورده‌اند که برای مدتی کوتاه یا طولانی، آنها را عقب انداخته است. اما دولت برزیل دو پروژه مهم را آغاز کرده تا شکاف طبقاتی را هم در جامعه واقعی و هم در دنیای دیجیتالی برزیل کاهش دهد و رشد و رونق اقتصادی را برای همه شهروندان برزیل مهیا کند.

پروژه نخست، ای-برزیل نام دارد که از سال 1383 / 2004 آغاز شده و قصد دارد با فرهنگ‌سازی و تدوین سیاست‌های کلی و گسترش استفاده از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات، آی. سی. تی، شرایط رقابتی‌تر و توزیع منصفانه‌تری از خدمات را در این کشور ایجاد کند. یکی از مهم‌ترین ابزارهای کلیدی در دست‌یابی به این هدف، افزایش آگاهی عمومی درمورد استراتژی‌های توسعه یکنواخت الکترونیکی است. در سال 1387 / 2008، پروژه ای-برزیل، وب‌سایتی اینترنتی راه‌اندازی کرد تا چشم‌انداز ای-برزیل را توسعه دهد.

همچنین گروه کارشناسی این پروژه تاکنون 3 کتاب نیز منتشر کرده که سیاست‌های پیشنهادی برای دست‌یابی به چشم‌انداز ارائه‌شده در این پروژه را گردآوری کرده است. علاوه بر این، مجموعه‌ای به نام «10 فرمان» نیز منتشر کرده که خلاصه‌ای از این 3 کتاب منتشر شده است. فعالیت‌‌هایی که در این چهار سال انجام شده تأثیرات مثبتی به همراه داشته و روند اجرایی آن در شهرهای مهم برزیل مانند سائوپائولو، ریودوژانیرو، میناس‌گرایس و سرایی کاملاً مشهود است.

اما پروژه دوم که «دوباره 2014» نام دارد، از امسال سرعت بیشتری خواهد گرفت و هدف از آن، ارتقای شاخص‌های فناوری، گستردگی برنامه‌ها، رهیافت و تأثیر اجتماعی برنامه‌های توسعه کشور برزیل است تا شرایط کشور در آستانه جام‌جهانی فوتبال در سال 2014 / 1393 که در این کشور برگزار خواهد شد، در خور نام قهرمان پنج دوره جام جهانی فوتبال باشد.