آسیب‌های اجتماعی قرعه‌کشی‌های تلویزیونی/ این مسابقات چه عوارضی دارد؟

از زمان شروع جام جهانی 2018 در روسیه، شبکه 3هر شب با ویژه برنامه جام جهانی مهمان خانه های ایرانی های فوتبال دوست بود و تا یک شنبه هفته آینده هم این برنامه ادامه خواهد داشت. نکته قابل تامل درباره این برنامه، تهیه کنندگانش هستند که برای جذب مخاطب به ابتدایی ترین روش های بازاریابی یعنی اهدای جایزه، روی آورده اند. این شیوه به شدت قدیمی، عوارض روحی و روانی زیادی برای مخاطبان به همراه دارد و توقع می رفت که کارشناسان زیادی در این حوزه اظهار نظر کنند و مانع ادامه یافتن آن شوند.

لذت نبردن از تماشای فوتبال
اولین مورد از عوارض نامناسب شرکت در این پیش بینی ها به امید برنده شدن، لذت نبردن از تماشای مسابقات است. فردی که نتیجه خاصی را پیش بینی کرده، در طول تماشای بازی بیشتر به احتمال برد و باخت خود در مسابقه پیش بینی فکر می کند تا لذت بردن از یک رقابت ورزشی مفرح که هم باعث تخلیه هیجان می شود و هم برای عده ای باعث لذت روحی. در این مواقع با هر تغییر نتیجه، آه از نهاد برخی بلند می شود که بخت بردن جایزه اصلی را از دست داده اند.

امید به شانس برای موفقیت
عارضه دوم، تبلیغ اتکا به شانس و اقبال برای موفقیت است. واضح به نظر می رسد احتمال بسیار کمی دارد که از میان چند میلیون شرکت کننده نام یک نفر به عنوان برنده خارج شود. اما در این برنامه، بردن با عنوان هایی همچون «فرد خوش شانس» و «برنده خوشبخت» به صورت یک شیوه موفقیت خاص تبلیغ می شود. این رفتار به معنای آن است که برای موفقیت تنها باید شانس داشت. افزایش تقدیرگرایی و باور شانس به عنوان مهم ترین عامل موفقیت روحیه کار و تلاش را خدشه دار می کند. در شرایطی که کشور برای گذر از شرایط سخت اقتصادی باید به تولید داخلی و توسعه کارآفرینی متکی باشد، تبلیغ واضح و 24 ساعته بخت و اقبال در کسب ثروت و موفقیت کمکی به پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور نمی کند.

احساس ناکامی بعد از برنده نشدن
تحقیقات روان شناسی نشان داده که افراد غمگین از لحاظ اقتصادی به گزینه های کمتر ولی مطمئن فعلی در مقابل گزینه های بیشتر در آینده گرایش دارند. افراد غمگین ترجیح می دهند همین الان یک میلیون تومان پول نقد بگیرند تا مثلا در سه ماه آینده مبلغ 10 میلیون تومان دریافت کنند. در واقع غمگین بودن و احساس ناکامی ناشی از برنده نشدن در قرعه کشی، هزینه اقتصادی زیادی به افراد تحمیل می کند. برخلاف تصور عمومی که شرکت در این گونه قرعه کشی ها را بدون ضرر ارزیابی می کنند. جملاتی مانند «حالا چیزی از دست نمیدم» و «خرجی نداره که...» فاقد پشتوانه علمی هستند. شرکت در قرعه کشی و باخت، باعث کاهش تمایل به کسب ثروت در آینده خواهد شد که از این رهگذر ضرر اقتصادی بزرگی به فرد وارد می شود.

زمان مفیدی که صداوسیما هدر می دهد
در پایان می توان به صرف وقت مفید رسانه ملی برای قرعه کشی هم نگاهی انداخت. وقتی که می توانست برای آموزش، دادن اطلاعات مفید به بیننده یا حتی تحلیل های کارشناسی بازی های برگزار شده استفاده شود. از جو عمومی و توجه زیادی که مردم به جام جهانی نشان می دهند می توان برای تشویق و توسعه ورزش قهرمانی و ورزش عمومی استفاده کرد. هیجان وافر کودکان و نوجوانان به خصوص بعد از بازی های درخشان تیم ملی ایران، زمانی برای کشف استعداد و ایجاد آرزوها و اهداف بزرگ در آنان است و می توان از این هیجان برای تشویق آن ها به تلاش بیشتر برای موفقیت، با بررسی نمونه های شاخص افرادی که از هیچ به همه چیز رسیده اند، استفاده کرد اما این هیجان معطوف به بردن یک جایزه یک میلیون تومانی یا یک دستگاه 206 برای پیش بینی نتیجه بازی ها شده است. جایزه ای که همیشه برای مرم سوال است که از کجا می آید و چرا به بعضی ها داده می شود و ضرورت اهدایش هم به درستی توضیح داده نمی شود.

2323