جان کری، وزیر خارجه آمریکا پنج‌شنبه 24 تیرماه با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در مسکو دیدار و در مورد وضعیت سوریه گفت‌وگو کرد. این دیدار حساس و حیاتی- که در اوج تحولات ترکیه و فرانسه کمرنگ شد- پس از تماس گفتگوی تلفنی یک هفته قبل اوباما با پوتین و اجلاس سران ناتو درورشو که بر نزدیک شدن نیروهای ناتو به خارج نزدیک روسیه در لهستان و بالتیک تاکید داشت، صورت گرفت.
کری در ديدار با لاوروف، طرحی را برای همکاری نظامی واشنگتن و مسکو در سوریه به پوتین ارايه کرده است. پوتین هم ابراز امیدواری کرده که کری، پیام مسکو را به باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا برساند. گفته می‌شود طرفین در حال مذاکره برای تعیین مناطق مورد نظر برای انجام حمله هستند. پیشنهاد افزایش همکاری واشنگتن - مسکو ازسوی جان کری شامل افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های اطلاعاتی نظیر شناسایی اهداف داعش و القاعده در سوریه خواهد بود. در صورت موافقت روسها با این همکاری‌های جدید که از احتمال زیادی برخوردار است، این امرمی تواند تغییری قابل توجه در معادلات بین آمریکا و روسیه در سوریه ایجاد کند که تا پیش ازاين طرفین مواضع متضاد ی در این بحران داشتند.
براساس اخبار آشکار و تلويحی درز کرده به نظر ميرسد آمریکا و روسیه سرگرم بررسی یک طرح جنجالی برای همکاری گسترده تر نظامی در سوریه هستند. بر اساس یک سند هشت صفحه ای منتشر شده، آمریکایی ها و روسها قرار است یک مرکز فرماندهی مشترک را - احتمالاً در اردن - تأسیس کرده و به منظور انجام حملات هوایی علیه مواضع گروه تروریستی داعش، به همکاری اطلاعاتی و تبادل اطلاعات مربوط به اهداف بپردازند. با این حال، جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید گفت: «در حال حاضر»، ایالات متحده در انجام عملیات های نظامی با روسیه همکاری یا هماهنگی نمی کند.
اما از آنجا که کاخ سفید درسال پایانی ریاست جمهوری اوباما اولویت اول خود را در سوریه مانند عراق مبارزه با تروریسم می‌داند و مسأله تعیین سرنوشت دولت دمشق را در رتبه بعدی قرارداده است و رئیس جمهوری آمریکا به دنبال آن است تا پیش از پایان دوره ریاستش از طریق همکاری با روسیه در نبرد با داعش و النصره پیروز شود، و روسیه نیز به دلیل پیروزیهای اخیر آمریکا و نیروهای دموکراتیک کرد و عرب سوری با مساعدتهاي ترکیه در فتح مواضع داعش از گرفتار شدن در باتلاق سوریه نگران است احتمال همکاری نزدیک کرملین و کاخ سفید در سوریه افزایش یافته است. به گونه ای که درصورت همسویی بیشتر روسیه با آمریکا در سوریه، واشنگتن آماده نقش پذیری بیشتر روسیه در حل بحران سوریه و حتی سپردن پرونده سوریه به روسیه خواهد بود.
پیش از سفر کری به مسکو نيز کاخ کرملین پس از گفتگوی تلفنی پوتین با اوباما با صدور بیانیه ای اعلام کرد که "هر دو طرف توافق خود را برای افزایش همکاری نظامی بین روسیه و آمریکا در سوریه، اعلام کرده‌اند."
هرچند در بیانیه کاخ سفید به چنین چیزی اشاره نشده، اما گفته شده است که اوباما و پوتین بر تعهد خود برای نابودی گروههای «حکومت اسلامی» و «جبهه‌النصره» تاکید کرده‌اند. این هر دو گروه از سوی سازمان ملل به عنوان «گروههای تروریستی» شناخته شده و آتش‌بس سوریه شامل آنها نمی‌شود.
تحولات فوق در شرایطی اتفاق افتاده است که پیشتر حملات هوایی روسیه و ارتش سوریه در مناطقی که دیگر شورشیان سوری، یعنی گروههای میانه‌روی حاضر در روند مذاکرات صلح سوریه در آنها حضور دارند، با انتقادهای مکرر آمریکا مواجه بود و روسیه تاکید می کرد که شورشیان دیگر، باید از مناطقی که به طور عمده تحت کنترل «جبهه‌النصره» است، خارج شوند.
این در حالیست که نیروهای مخالف بشاراسد معتقدند که خروج احتمالی شورشیان میانه‌رو از مناطق تحت کنترل جبهه‌النصره می‌تواند آنها را در خطر بیشتری و به راحتی در معرض حملات روسیه و نیروهای نظامی بشار اسد قرار دهد. به همین دلیل باراک اوباما بار دیگر به پوتین تاکید کرده که نقش مسکو در فشار بر حکومت اسد برای جلوگیری از حملات به غیرنظامیان و طرف‌های مذاکرات صلح سوریه مهم است. اوباما از اهمیت تعهد بر حفظ اصول ترک مخاصمه نیز سخن گفته‌است.
همچنین تحول احتمالی در فراهم شدن زمینه های احتمالی همکاری نزدیک میان مسکو و واشنگتن درشرایطی درشرف وقوع است که در روزهای نخستین تیرماه نامه ای از سوی 51 دیپلمات آمریکایی در انتقاد از سیاست های باراک اوباما در سوریه منتشر شد که با رویکرد روسیه در سوریه در تضاد بود و اخیراً نشانه هایی از نارضایتی در پایتخت های دو کشور در مورد سیاست هایشان در سوریه قابل مشاهده است.
ازهمین رو جان کری چندی پیش گفته بود روسیه باید درک کند که صبر ما بی‌نهایت نیست و در حقیقت، صبر درباره اینکه آیا بشار اسد پاسخگوی اقداماتش خواهد بود یا خیر بسیار محدود است. این گفته کری با واکنش شدید روسیه مواجه شد و سرگئی لاوروف همتای روسی وی از جان کری خواست صبر و بردباری پیشه کند. به ویژه از آنجایی که دولت اوباما بارها اعلام کرده «سیاست صبر استراتژيک» را در سوریه دنبال خواهد کرد، مسکو به این واکنش هم اکتفا نکرد و والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش روسیه نیز در پاسخ به کری گفت: «اگر صبر کسی در سوریه به پایان رسیده صبر ما است و نه ایالات متحده.
وی افزود : «روسیه به تعهدات و توافق‌های خود برای تضمین آتش بس و آشتی ملی در سوریه به صورت کامل عمل می‌کند. طی 3 ماه در حال ارسال اطلاعاتی در خصوص مواضع داعش و جبهه النصره برای آمریکایی ها هستیم، ولی در مقابل شرکای ما در آمریکا تا این لحظه نتوانسته‌اند معارضین را از گرگهای وابسته به گروههای تروریستی تشخیص دهند؛ درنتیجه، تروریستها در سوریه دوباره قدرت گرفته و اوضاع دوباره بحرانی می‌شود.
گفتگوی تلفنی روسای جمهور آمریکا و روسیه و سفر وزیرخارجه آمریکا به مسکو پس از طرح اتهامات متقابل دوطرف در موضوع سوریه و پس از رد پیشنهاد همکاری روسیه به آمریکا ازسوی واشنگتن با هدف همکاری نزدیک دوطرف در سوریه که ناشی از ناکامی همه طرفها در حل بحران سوریه و نگرانی از بغرنج تر شدن اوضاع منطقه است می تواند نشانگر ظهور استراتژی جدیدی در روند حل این بحران باشد. به نظرميرسد این استراتژی بر اصول ذیل استوار باشد:
-همکاری مشترک و جدی در آزادسازی مناطق تحت اشغال داعش با کمک همه نیروهای ضد داعش
- همکاری در جهت حذف دیگر گروههای تروریستی موجود در سوریه
-اقناع بشار اسد در مورد عدم حمله به نیروهای مخالف مسلح سوری و کمک به نیروهای ضدداعش
- تلاش برای انسجام مخالفان بشار اسد و سوق دادن آنها به پیگیری روند سیاسی
-همکاری بیشتر روسیه در جلب بیشتر بشار اسد به سوی تغییر قانون اساسی، برگزاری انتخابات آزاد پارلمانی، تشکیل دولت گذار و انتخابات ریاست جمهوری و احتمالا کسب رضایت اسد برای عدم کاندیداتوری در انتخابات آتی ریاست جمهوری .
کلام آخر
به نظر میرسد روسیه وآمریکا واکثر بازیگران صحنه سوریه به این نتیجه رسیده اند که ابتدا باید تلاشهای خود را به خروج تروریستها از سوریه معطوف کنند، سپس برای حل سیاسی بحران و تعیین آینده سیاسی این کشور به همکاری مشترک بپردازند و ازآنجا که داعش به اتحاد بیشتر برعلیه خود پی برده و یکی از پس ازديگری حوزه های نفوذش را در سوریه و عراق ازدست میدهد دست به ترورهای کور در ترکیه و عراق و سوریه و برخی کشورهای اروپایی من جمله فرانسه ميزند.
نظر شما