هفت روز علم: از بیابان‌های کانادا و طاعون ملخی تا بخشش تجهیزات فیلم‌برداری جیمز کامرون

عرفان خسروی: کشور کانادا از پیمان مبارزه با بیابان‌زایی سازمان ملل متحد کناره‌گیری کرد (UNCCD). 193 کشور دیگر از جمله ایران عضو این پیمان هستند. کانادا قرار است در سال 2013/1392 مبلغی معادل 310.000 دلار آمریکا به این پیمان پرداخت کند. این مبلغ حدود 3٪ از بودجه سالانه این پیمان را تشکیل می‌دهد و آن‌گونه که کانادا اعلام کرده به این وظیفه خود عمل خواهد کرد. این خبر درست پیش از برگزاری نشست ماه جاری این پیمان اعلام می‌شود. قرار است در نشست این ماه نخستین برآورد درباره هزینه‌ها و منافع بیابان‌زایی و مدیریت پایدار سرزمینی مورد بررسی قرار گیرد.
دسترسی آزاد انگلیسی
از دو سه روز پیش قانونی در بریتانیا اجرایی شده که طبق آن هر پژوهشی که با هزینه‌های عمومی انجام پذیرفته، باید نتایجی قابل دسترسی برای عموم داشته باشد. بنابراین انتظار می‌رود در سال جاری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های انگلیس دست کم 45 درصد از نتایج تحقیقاتی خود را به صورت رایگان دسترسی‌پذیر کنند. این دسترسی‌پذیری بسته به شرایط و موضوع پژوهش ممکن است بی‌درنگ، یا با وقفه‌ای شش تا 24 ماهه انجام شود. این سیاست در سال 2014 مورد ارزیابی مجدد قرارخواهد گرفت.
خانه‌تکانی بهاری در پکن
شهر پکن طی برنامه‌ای سه ساله مبلغی معادل 16 میلیارد دلار برای رفع آلودگی‌های هوا، آب و زمین خود هزینه خواهد کرد. این برنامه که در هفته گذشته رونمایی شد شامل تعطیل‌کردن کارگاه‌ها و کارخانه‌های غیرقانونی، راه‌اندازی کارخانه‌های تصفیه و بازیابی فاضلاب و تأسیس ستادهای مبارزه با آلودگی هواست که وظیفه‌ آن‌ها به ویژه در شرایط بسیار خطرناک آلودگی هوا پرررنگ‌تر می‌شود. در همین هفته شانگ‌های نیز ستاد مبارزه با آلودگی هوای خود را تأسیس نمود. برنامه شانگ‌های شامل کاهش آلودگی‌های ناشی از نیروگاه‌های انرژی نیز می‌شود.
تغییرات آب و هوا در افواه آمریکایی‌ها
بیش از هشتاد درصد آمریکایی‌ها اعتقاد دارند دمای سیاره زمین روز به روز گرم‌تر می‌شود و جوامع ساحلی باید بیش از پیش درباره بالاآمدن سطح آب اقیانوس‌ها و مقابله با توفان‌های شدید چاره‌جویی کنند. نتایج همین بررسی آماری که توسط دانشگاه استنفورد کالیفرنیا، انجام پذیرفته نشان می‌دهد اغلب آمریکایی‌ها دوست ندارند دولت کشورشان هزینه‌ای برای مقابله با این مسئله پرداخت کند. تقریباً تمام افراد مورد پرسش قرارگرفته انتظار دارند جوامع ساحل‌زی (از جمله خود آمریکایی‌های سواحل غربی و شرقی) باید از جیب خودشان هزینه‌های مقابله با گرمایش زمین را پرداخت کنند.
اوضاع بی‌ریخت رودخانه‌های آمریکا
بیش از نیمی از رودخانه‌های آمریکا از نظر محیط زیستی دارای وضعیت بسیار وخیم هستند. بر اساس پژوهشی که بنگاه حفاظت زیستی درباره رودخانه‌های این کشور منتشر کرده است، 28 درصد رودخانه‌های آمریکا دارای سطوح بسیار بالای نیتروژن و 40 درصد آن‌ها دارای سطوح بسیار بالای فسفر هستند. این مواد که به صورت نیترات و فسفات در آب‌ها وجود دارد موجب افزایش شدید میزان جلبک‌ها می‌شود و در نتیجه میزان اکسیژن آب که برای حیات آبزیان مورد نیاز است به شدت کاهش می‌یابد. نتیجه نهایی مرگ و انقراض انواع بسیاری از ماهی‌ها در این رودخانه‌هاست. گرچه برآوردهایی در این سطح در بسیاری کشورهای دیگر انجام نمی‌گیرد، اما بد نیست اشاره شود فاضلاب‌های شهری، کشاورزی و صنعتی و ریختن پس‌ماندهای آلی مهم‌ترین دلیل این وضعیت فاجعه‌بار در آبراه‌ها هستند. در کشور ما نیز ریختن زباله‌هایی مانند سبزه‌های عید در حجم میلیونی در جوی‌ها و رودخانه‌ها در مراسم روز طبیعت وضعیتی مشابه پدید می‌‌آورد.
احترام به حقوق درگذشته، در مقیاس ژنتیک
سال 1951/1330 پژوهشگران بدون اخذ اجازه (که در آن زمان ضروری نبود) از تعدادی از سلول‌های خانم هنریتا لاکس نمونه‌برداری کردند. این سلول‌ها کشت داده شدند و از آن زمان تا کنون تباری از سلول‌های آزمایشگاهی از نسل همان نمونه اولیه در اغلب آزمایشگاه‌های دنیا مورد استفاده‌های مختلف پژوهشی در زمینه ژنتیک، سرطان‌شناسی، داروسازی، ایمنی‌شناسی و... قرارگرفته‌اند. دانشمندان نام این تبار سلولی را هلا (HeLA) گذاشته‌اند و با استفاده از آن‌ها پژوهش‌های فراوانی انجام داده‌اند. بازماندگان خانم لاکس به همراه طرفداران اخلاق زیستی (Bioethicists) انتشار داده‌های ژنتیک به دست آمده از این سلول‌ها می‌تواند فاش‌کننده اطلاعاتی درباره صفات ژنتیک بازماندگان خانم لاکس باشد، بنابراین ژنوم به تازگی منتشرشده این سلول‌ها به سرعت از دسترس عموم خارج گردید، گرچه هنوز داده‌های متفرقه ژنتیک درباره این سلول‌ها در اینترنت قابل دسترسی است.
تسهیلات فیلم‌برداری آقای کامرون
جیمز کامرون، کارگردان مشهور فیلم‌های تایتانیک و آواتار تسهیلات فیلم‌برداری‌اش از اعماق اقیانوس‌ها را به مؤسسه اقیانوس‌شناسی وودز هول (Woods Hole Oceanographic Institution) در ماساچوست می‌دهد. او با استفاده از زیردریایی دیپ‌سی‌چلنجر (DEEPSEA CHALLENGER) به عمق 10900 متری گودال ماریانا رفت. این زیردریایی تنها وسیله‌ای است که می‌تواند انسانی را به عمق بیش از 7000 متری برساند.
طاعون ملخی
وحشتناک‌ترین حمله ملخ‌های گرسنه طی دهه‌های اخیر به ماداگاسکار از یک هفته پیش آغاز شد. ماداگاسکار از سازمان ملل درخواست 41 میلیون دلار کمک برای مقابله با این شرایط کرده‌است. در حال حاضر نیمی از این کشور زیر بال‌های ملخ‌های گرسنه رفته که صنعت کشت برنج را به شدت مورد تهدید قرارداده‌اند و نتیجه آن به جا ماندن ده میلیون نفر گرسنه در این کشور است.
قربانیان پرندگان
در همین هفته گذشته، دولت چین گزارش مرگ دو انسان را بر اثر ابتلا به نوعی جدید از آنفلونزای پرندگان منتشرکرد که پیش از این هرگز در انسان‌ها مشاهده نشده بود. این دو مرد که 27 و 87 ساله بودند، هر دو در شانگ‌های زندگی می‌کردند و در میانه زمستان به ویروس H7N9 مبتلا شده بودند و هشت روز بعد هم مرده بودند. یک زن 35 ساله اهل آن‌هویی نیز در وضعیت وخیم به سر می‌برد.
دادگاه هندی یک، داروسازی سوئیسی صفر
دادگاه عالی هند در برابر تلاش شرکت سوئیسی Novartis برای تمدید امتیاز تولید داروی ضدسرطان Gleevec (imatinibmesylate) رای مخالف داد. قانون امتیازها و اختراعات هند مانع دستکاری‌های جزئی در ترکیب داروها برای تمدید مهلت امتیاز تولید آن‌ها می‌شود. طبق رأی دادگاه عالی هند درخواست شرکت نوارتیس در بازل سوئیس برای تمدید امتیاز تولید گلی‌وک به دلیل شکست در آزمون‌های نوآوری و امتیازجویی رد می‌شود. طبق اظهار دادگاه عالی هند حمایت کشور هند از داروهای ارزان‌قیمت عمومی، به ویژه داروهای ضد HIV و ضد سرطان باعث کاهش قیمت جهانی این داروها شده‌است. اما شرکت‌های دارویی متعددی در کشورهای دیگر عقیده دارند این رفتار هندی‌ها باعث در خطر قرارگرفتن ارزش معنوی محصولات دارویی می‌شود.
دارویی برای دوستداران قند
قانون‌گذاران آمریکایی به دارویی جدید برای مقابله با بیماری دیابت چراغ سبز دادند. در هفته گذشته سازمان غذا و داروی آمریکا داروی این‌ووکانا (canagliflozin:Invokana) را تأیید کرد. این دارو با خاموش‌کردن پمپ‌های سدیم-گلوکوز SGL T2 در کلیه مانع بازجذب قند و باعث افزایش دفع قند در ادرار بیماران قندی می‌شود. سال گذشته تولید دارویی دیگر که در پی دستیابی به همین سازوکار فیزیولوژیک بود و dapagliflozin نامیده می‌شد به خاطر نگرانی بابت سرطان‌زایی متوقف‌ شده بود.
اخبار پیش رو
از امروز شنبه هفدهم فروردین تا چهارشنبه 21 فروردین ماه، نشست سالانه تحقیقات سرطان در واشنگتن برگزار می‌شود که در آن قرار است درباره اپی‌ژنتیک (عوامل خارجی موثر بر ژنتیک) سرطان پرداخته شود.
5353