افروغ: کسانی که از اهرم تهمت و افترا استفاده کردند امروز روز خوشی ندارند و عاقبت بدتری هم سراغشان خواهد آمد

نسرین وزیری: این استاد جامعه شناس با استقبال از نصایح اخیر مقام معظم رهبری، ابراز امیدواری کرد که قوه قضاییه به عنوان مدعی العموم در صورت مشاهده با بداخلاقی​ها وارد عمل شود. او از استقبال​های بدون عمل از سخنان رهبری انتقاد و ابراز امیدواری کرد تا اصل طلایی اخلاق که «هرچه برای خود می​پسندی برای دیگران هم بپسند» اجرایی شود.

مشروح مصاحبه خبرآنلاین با وی پیرامون چگونگی تحقق اخلاق در عرصه سیاست را در ادامه بخوانید:

باید ابتدا تعریف خوب و قابل قبولی از آرامش سیاسی ارائه دهیم. تعریفی که نشان دهد به دنبال آرامش گورستانی نیستیم اما به دنبال ایجاد فضای پرتنش، پرهیاهو و سرشار از تهمت، نیرنگ و دروغ برای حفظ یا نیل به قدرت بیشتر هم نیستیم.

نمی​گویم که شخصیت​های حقیقی و حقوقی اعلام موضع نکنند و در فضایی امن،  با آسودگی خاطر و در بستر قواعد و حقوق قانونی اعلام نظر نکنند تا مبادا با فضای تهاجم گونه​ای از بداخلاقی​ها روبرو شویم. بلکه معتقدم که باید بدانیم در چه نظامی و با چه حق و حقوقی فعالیت سیاسی داریم. بنده بسیار خوشحال شدم که دیدم مقام معظم رهبری گفتند «مردم حق ویژه​ای در آرامش خاطر و آرامش روانی و به دور از تهمت و افترا دارند». این نکته مهمی است. قبلا هم برخی مباحث درباره اخلاق سیاسی و پرهیز از بداخلاقی سیاسی مطرح شده بود اما اینکه از این موضوع به عنوان «یک حق» تلقی شود، بحثی جدید و جدی است.

امیدوارم پیرو سخنان رهبری، ابزارهای قضایی هم برای این «حق» تعریف شود تا قوه قضاییه به عنوان مدعی العموم یکی از اصول شناخته شده شهروندی و ویژگی ممیزه جمهوری اسلامی، وارد عمل شود و در صورت برخورد با بداخلاقی، منتظر دریافت شکایت نشود.

قطع نظر از این نکته که فضای آرامشی ایجاد شود که آرامشش گورستانی نباشد و شور و نشاط هم در آن باشد و در چارچوب قانون افراد بتوانند اعلام موضع کنند؛ بنده یک تجربه تاریخی هم دارم. آن هم اینکه خواسته یا ناخواسته بعد از هر بار سخنان رهبری، بیانیه، اطلاعیه و امضاهای زیادی اخذ می​شود و با موضع گیری​های متعددی نیز روبرو هستیم اما بعد همه چیز فراموش می​شود! سخنان ایشان به گونه​ای نیست که عده​ای با فضا سازی بخواهند ارادتشان را نشان بدهند یا رویکرد احساسی بیابند. اینها حقوق شناخته شده​ای هستند که باید در جامعه ما جاری و ساری شوند تا شاهد تحقق این حقوق باشیم.

البته چون برخی در این سال​ها عادت کرده​اند که در بستری از بداخلاقی به قدرت برسند و متاسفانه این بداخلاقی محتوایی و عملیاتی خودشان را با شعارهای انقلابی، اسلامی و مبارزاتی گره زده​اند و بعد از سخنان رهبری موجی ایجاد می​کنند؛ اجازه دهید که کمی نگران باشم به راحتی خوش بین از تحقق مواضع استقبال کننده از سخنان رهبری نباشم. چون خوش بین نیستم، هشدار می​دهم که همه باید مراقب باشند. بخشی از این مراقبت مربوط به نهادهای رسمی است. چون ما توان و اختیاری نداریم که آنها را مخاطب اصلی خودمان  قرار دهیم. ما فقط می توانیم به رسانه​ها و تشکل های مدنی دلخوش باشیم که حضور جدی در صحنه داشته باشند، نظارت کنند و به افشاگری​های مفهومی بپردازند نه اینکه بی سند وارد مباحث شوند.

حالا که دستمان به تاثیرگذاری به نهادهای رسمی نمی​رسد، حداقل اهرم​هایی ایجاد کنیم تا به محض اینکه بی اخلاقی دیدم، به اصل طلایی اخلاق پایبند باشیم که آنچه برای دیگران نمی​پسندیم برای خودمان هم نپسندیم. باید این اصل طلایی که به عدالت نزدیک است، پایبند باشیم. اگر بیاموزیم که برخورد جناحی در مباحث اخلاقی نکنیم و تصمیم بگیریم که اخلاقی عمل کنیم، بسیاری از مسائل حل می​شود. اگر بداخلاقی هم جناحی و هم سلیقه خودمان را افشا کنیم، قدرت مانور بداخلاقان جناح مقابل و رقیب نیز تقلیل می​یابد.

با نگاهی به دین، سیره ائمه و پیامبران، فرهنگ، نظام و انقلابمان در می​یابیم که همگی سرشاز از آموزه​های اخلاقی است. از این رو باید از حقوق شهروندی خودمان در مبارزه​ها استفاده کرده و آن را با اخلاق گره بزنیم. اینها قواعد الهی است که لایتغیر است. حتی اگر ما به آن​ها توجه نکنیم هم خودش عمل می​کند. فکر نکنیم که اگر با دروغ پیش رفتیم، با قواعد و واکنش الهی و طبیعی روبرو نخواهیم بود. به گفته قرآن، باطل رفتنی است. شاید در کوتاه مدت مواضع غیر اخلاقی به نتایجی برسد اما سنن الهی وارد عمل می​شوند.

نمی خواهم فضا را پرتلاطم کنم. اما اگر به گذشته نگاه کنیم می​بینیم کسانی که در گذشته بی اخلاقی کردند و از اهرم فشار و تهمت و افترا استفاده کردند امروز روز خوشی ندارند و عاقبت بدتری هم سراغشان خواهد آمد تا درس عبرتی بشود برای آنها که چنین رویکردی را می​خواهند در پیش بگیرند.

وظیفه ما مقابله است، البته نه مقابله به مثل. وظیفه ما افشای بداخلاقی​هاست که باید مفهومی و جریانی از سوی نهادهای مدنی باشد. اولا جواب بداخلاقی را با بداخلاقی ندهیم، اما جواب ندادن اینگونه هم به معنی عدم آگاهی بخشی نیست. آگاهی بخشی باید توسط صاحبان جراید انجام شود اما تهمت زدن و دروغ بستن و به کارگیری اهرم​های غیر اخلاقی صحیح نیست.

دوما شاید در مرحله ای حق مقابله به مثل هم باشد اما اگر مقابله به مثل نکنیم فعل نیکوتری مرتکب شده​ایم. می شود مقابله به مثل نکرد، اما آگاهی بخشی کرد. وظیفه روشن فکران و صاحبان جراید، آگاهی بخشی است ولی نه آگاهی بخشی بدون سند و یا از نوع مقابله به مثل. باید خط و ربط ها را روشن کرد و شفاف سازی کرد. اما این به معنی پرداختن به مصادیق و ابزارهای غیر اخلاقی نیست. این هنر ورشن فکری است که با آگاهی بخشی و اتخاذ مواضع اخلاقی، نهیب خودش را بزند.

موضع بنده در این زمینه کاملا روشن است. اگر نگاهی به کتاب «مناقشه حق و مصلحت» بنده بیاندازید می​بینید که بارها تکرار کرده​ام که هیچ مصلحتی بالاتر از حقیقت نیست. آن هم از سوی کسانی که صاحب پست و مقام نیست. به قول حافظ «رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار؛ کار ملک است آن که تدبیر و تامل بایدش».

مصلحت سنجی کار هر کسی باشد، کار روشن فکر، روزنامه نگار و جنبش دانشجویی و اهل حقیقت نیست؛ کار ملک است که کار ما نیست. البته حقیقت جویی و حقیقت طلبی ما می​تواند در نظام جمهوری اسلامی  با اخلاق پیوند بخورد. به گونه​ای که مفهومی و جریانی باشد و از جنس مقابله به مثل غیر اخلاقی نباشد.

حتی زمانی که حکم حکومتی ارائه می​شود، در وهله اول مسئولیتش متوجه کسانی است که در قدرت رسمی دستی دارند و در وهله دوم مسئولیش روی دوش کسانی است که در عرصه مدنی فعالیت دارند. اما چون حکم حکومتی یک حکم اولا و بالذات نیست بلکه حکمی ثانیا و بالعرض است، می​توان در محافلی خاص راه​های برون رفت از چنین تصمیماتی را هم اندیشید و راه های بدیل را هم مورد نظر قرار داد که بحث کاملا تخصصی است و نمی​خواهم وارد آن شوم.

اگر با اتخاذ مواضع اخلاقی آگاهی بخشی کنید، هیچگاه پر هیچ مصلحتی، مانع این شیوه صواب نخواهد شد. این جزء مصلحت​هایی است که عین حقیقت است و حقایقی که عین مصلحت است. البته باید بین عرصه «قدرت نقد و قدرت رسمی» و «قدرت رسمی و قدرت مدنی» تفاوت قائل شد. وگرنه به اسم مصلحت رفتارهایی را بروز می​دهند و رفتارهایی را نشان می دهند که ربطی به مصلحت نظام ندارد. بارها دیده​ایم که مواضعی را به مقام معظم رهبری نسبت می دهند که روح ایشان بی خبر بوده است. از این رو اگر مصلحتی مطرح می​شود، باید از مسیر اصلی منتقل شود. یعنی نوشته​ای یا صحبتی صریح و شفاف از سوی مقام معظم رهبری باشد وگرنه نمی​توان به نقل قول​های همراه با منافع شخصی و جناحی اعتنا کرد.

/2929