مسائل اساسی جامعه‌شناسی معرفت در شرایط کنونی

گروه جامعه‏شناسی علم و معرفت انجمن جامعه‏ِشناسی ایران این هفته نشستی را درباره جامعه‌شناسی معرفت برگزار می‌کند.

جامعه‌شناسی معرفت به منزله حوزه‌ای جدی، مستقل و قدرتمند از دانش بشری، تا دهه هفتاد قرن بیستم حضور چندانی در مباحث و مناقشات فیلسوفان نداشت. اما از اوایل دهه هفتاد بسیاری از فلاسفه به‌طور روز‌افزون به این حوزه توجه کردند و جامعه‌شناسی معرفت با سرعت اعجاب‌آوری در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی پروار و پر نظریه گردید.

در یک نگاه تاریخی همه آنها که محیط اجتماعی و تاریخی را سر منشا تاثیر و تغییر و به اصطلاح تعین فکر و معرفت در نظر گرفته‌اند از هواداران رسمی یا غیر‌رسمی رویکردی هستند که در تقسیم‌بندی‌های معاصر، مطالعات و تبعات جامعه‌شناسی معرفت نام گرفته است. در تاریخ تفکر غرب سابقه مرتبط دانستن فکر با واقعیات اجتماعی به دوره کلاسیک یونان باستان باز می‌گردد و حتی گفته می‌شود که این عقیده افلاطون که معرفت حقیقی را برای افراد طبقات پایین جامعه میسر نمی‌دانست گویای ارتباط میان جامعه و معرفت است. هر چند این ارتباط را به نحو شفاف‌تری می‌توان در آرای اتمیست‌ها و سوفسطاییان تشخیص داد. البته چنین دیدگاهی به غرب محدود نمی‌شود و در مکتب کنفوسیوسی چینی و هندوییسم و به طور بارز و مشخص در آرای ابن‌خلدون دانشمند مسلمان نیز رگه‌هایی از چنین تفکری وجود داشته است.

جامعه‌شناسی معرفت در معنای کلی و عام آن شاخه‌ای از جامعه‌شناسی است که رابطه فکر و جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهد. جامعه‌شناسی معرفت در پاسخ به اینکه معرفت چه حوزه‌هایی را در بر می‌گیرد با این تقسیم‌بندی کلی موافق است که معرفت به چهار حوزه مجزای علم، فلسفه (اولی)، مذهب و ایدئولوژی تقسیم می‌شود. تمرکز این حوزه فکری بر شرایط اجتماعی معرفت است و در این ارتباط کل تولیدات فکری، اعم از ایدئولوژی‌ها، مذاهب، فلسفه‌ها و علوم را به چار‌چوب‌های تاریخی-‌اجتماعی شکل‌دهنده و دریافت‌کننده آنها متصل و مرتبط می‌داند و مسامحتاً می‌توان گفت که کار جامعه‌شناسی معرفت مطالعه رابطه زیربنای اجتماعی و روبنای ذهنی است.

نشست «مسائل اساسی جامعه‌شناسی معرفت در شرایط کنونی» سه‏شنبه اول بهمن‌ماه از سوی انجمن جامعه‌شناسی برگزار می‌شود. در این جلسه منوچهر آشتیانی، محمد‌علی مرادی و بیژن عبدالکریمی از ساعت 15 الی 18 در این‌باره سخنرانی می‌کنند. مکان برگزاری نشست در محل انجمن جامعه‏شناسی ایران واقع در بزرگراه جلال آل احمد، پل گیشا، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، طبقه اول است.