به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، کتاب «از سرزمین بی‌پرنده تا قلعه» نوشته‌ی محمود زند مقدم، نویسنده و پژوهشگر برجسته‌ی ادبیات و فرهنگ مردم، توسط نشر وزن دنیا منتشر شد. این کتاب دو روایت مستقل از دو تجربه‌ی میدانی نویسنده را در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ دربر می‌گیرد؛ تجربه‌هایی که با نگاهی موشکافانه و روایتی انسانی، بخشی کمتر دیده‌شده از واقعیت‌های اجتماعی ایران را به تصویر می‌کشند.
بخش نخست کتاب، «قلعه»، حاصل پژوهش میدانی زند مقدم در محله‌ی شهرنو تهران است. این پژوهش از اواخر دهه‌ی ۱۳۴۰ آغاز شد و در سال ۱۳۵۶ به پایان رسید. «قلعه» نگاهی بی‌واسطه، بی‌قضاوت و عاری از پیش‌فرض به زندگی زنان تن‌فروش این محله دارد؛ نگاهی که از سطح قضاوت‌های معمول فراتر می‌رود و به لایه‌های انسانی، اجتماعی و تاریخی این گروه اجتماعی می‌پردازد. روایت زند مقدم در این بخش، ترکیبی از مشاهده‌ی مستقیم، گفت‌وگوهای گسترده و ثبت جزئیات زندگی روزمره‌ی این زنان است؛ روایتی که به جای بازتولید کلیشه‌های رایج، تلاش می‌کند صدای فراموش‌شده‌ی آن‌ها را بازتاب دهد.
بخش دوم، «سرزمین بی‌پرنده»، گزارشی است از سفر نویسنده به بلوچستان در سال ۱۳۴۱، در جریان مأموریتی دولتی برای آمارگیری. زند مقدم، برخلاف مأموریت رسمی خود، با نگاهی پژوهشگرانه و همدلانه به ثبت فرهنگ، آداب، شیوه‌ی معیشت و دشواری‌های زندگی مردم بلوچ می‌پردازد. این سفرنامه، سرآغاز پژوهش‌های بلندمدت او در بلوچستان شد؛ پژوهش‌هایی که در نهایت به تألیف مجموعه‌ی هفت‌جلدی «حکایت بلوچ» انجامید. اثری که بسیاری آن را یکی از نمونه‌های درخشان مردم‌نگاری در زبان فارسی می‌دانند.
محمود زند مقدم متولد ۱۳۱۷ در تهران است. او تحصیلاتش را در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه تهران گذراند و سپس دکترای خود را در رشته‌ی برنامه‌ریزی منطقه‌ای از دانشگاه دورهام انگلستان اخذ کرد. با این حال، زند مقدم بیش از آنکه پژوهشگری دانشگاهی باشد، تجربه‌گر میدانی فرهنگ مردم بود؛ کسی که سال‌ها در میان جوامع گوناگون ایران زیست و روایت‌های خود را نه از پس اسناد رسمی، بلکه از دل گفت‌وگو با مردمان گوناگون استخراج کرد.
نثر زند مقدم، چه در «حکایت بلوچ» و چه در این کتاب جدید، نثری است روشن، موجز و شاعرانه؛ نثری که خواننده را بی‌واسطه به بطن ماجرا می‌برد و فاصله‌ی معمول میان پژوهشگر و موضوع پژوهش را برمی‌دارد. همین ویژگی سبب شده تا آثار او مورد تحسین نویسندگان و پژوهشگران برجسته‌ای چون شاهرخ مسکوب قرار گیرد. مسکوب درباره‌ی کار زند مقدم گفته بود: «این‌ها حکایت‌های نو هستند؛ در زبان و در نگاه.»
کتاب «از سرزمین بی‌پرنده تا قلعه» با مقدمه‌ی ایمان پاکنهاد، در ۱۲۸ صفحه منتشر شده و به قیمت ۲۲۰ هزار تومان در کتابفروشی‌های معتبر و فروشگاه آنلاین نشر وزن دنیا عرضه شده است. طراحی جلد این کتاب، ساده و در عین حال تأکیدکننده بر مضمون‌های اجتماعی آن است.
این کتاب فرصتی است برای بازنگری در روایت‌های رسمی تاریخ اجتماعی ایران؛ فرصتی برای شنیدن صدای کسانی که کمتر مجال حضور در متن تاریخ رسمی را یافته‌اند. زند مقدم در این کتاب، نه تنها به ثبت واقعیت‌های تاریخی پرداخته، بلکه کوشیده است شأن روایت و انسانیت سوژه‌های خود را نیز حفظ کند. «از سرزمین بی‌پرنده تا قلعه» در دورانی که نیاز به بازخوانی تاریخ‌های حاشیه‌ای بیش از پیش احساس می‌شود، کتابی به‌موقع و ارزشمند است.
۵۷۵۷
نظر شما