خبرآنلاین خوزستان - در مناطق کوهستانی و دشتی ایران، جایی که استان‌های خوزستان و لرستان با یکدیگر همسایه‌اند، پروژه‌ای عظیم در حال تکمیل است که زندگی هزاران خانوار عشایری را دگرگون خواهد کرد. پل کول دزفول، که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مسیرهای عشایری شناخته می‌شود، نه تنها نمادی از پیشرفت فناوری و مهندسی است، بلکه نشان‌دهنده تعهد مسئولان به رفاه و امنیت جامعه عشایری است. این گزارش به بررسی جزئیات این پروژه، تاریخچه آن، چالش‌های ساخت، و تأثیرات اجتماعی و اقتصادی آن می‌پردازد.
عشایر لرستان و خوزستان هر ساله برای کوچ فصلی خود، که به نام «کوچ» شناخته می‌شود، از عرض رودخانه بختیاری عبور می‌کنند. این کوچ، که بین مراتع ییلاقی در لرستان و قشلاقی در خوزستان انجام می‌شود، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و اقتصاد عشایری است. با این حال، نبود جاده یا زیرساخت مناسب، این سفر را به تجربه‌ای خطرناک تبدیل کرده بود.
تا پیش از ساخت پل کول، عشایر برای عبور از رودخانه به دستگاهی به نام «گرگر» وابسته بودند. گرگر، یک سیستم ابتدایی تله‌کابین، شامل کابلی بود که سبدی برای حمل افراد و احشام را جابه‌جا می‌کرد. این دستگاه، که اغلب فرسوده و بدون استانداردهای ایمنی بود، بارها باعث حوادث ناگواری مانند قطع انگشتان، سقوط به رودخانه و حتی مرگ شد. قبرستانی در نزدیکی محل گرگر، که برای گردشگران شاید تنها یک مکان عجیب باشد، برای عشایر یادآور خاطرات تلخ و از دست دادن عزیزان است. به گفته یکی از عشایر محلی، «هر بار که از گرگر عبور می‌کردیم، دعا می‌کردیم که سالم به آن سوی رودخانه برسیم.»
این قبرستان، که به دلیل محدودیت زمانی در کوچ و نبود امکانات برای انتقال اجساد شکل گرفته، نمادی از ضرورت تغییر در این مسیر خطرناک بود. در دهه ۹۰، رئیس وقت سازمان امور عشایر کشور دو بار از منطقه بازدید کرد، اما هزینه‌های بالای پروژه مانع از اقدام فوری شد.
پل کول: از ایده تا اجرا
پل کول، که به نام پل خلیل خان نیز شناخته می‌شود، ریشه در تاریخ منطقه دارد. در زمان خلیل خان، این مسیر به عنوان ایل‌راه یا کالسکه‌رو استفاده می‌شد و آثار ستون‌های تاریخی آن هنوز پابرجاست. در اواخر دهه ۷۰، اداره امور عشایر دزفول گرگر را به عنوان راه‌حلی موقت برای عبور عشایر نصب کرد، اما این دستگاه نتوانست ایمنی لازم را تأمین کند.
تلاش‌های جدی برای ساخت پل کول در دهه ۸۰ آغاز شد. اداره کل امور عشایر خوزستان و دزفول مطالعات اولیه را انجام دادند و ۲۰ کیلومتر از مسیر را شکافی کردند. با این حال، ۳.۵ کیلومتر باقی‌مانده به دلیل صخره‌ای بودن منطقه با مشکلات جدی مواجه شد. در دهه ۹۰، با انجام انفجارهای کنترل‌شده، ۸ کیلومتر دیگر از مسیر شکافی شد و ۲.۵ کیلومتر اضافی نیز آماده‌سازی شد.
در سال ۱۴۰۰، پروژه ساخت پل با بودجه‌ای بیش از ۵۰۰ میلیارد ریال کلید خورد. به گفته محمود فتحی، رئیس اداره امور عشایر دزفول، هزینه نهایی پروژه حدود ۷۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است. این پل اکنون با پیشرفت ۸۵ درصدی، با نصب موقت ورق‌های فلزی، امکان تردد عشایر را فراهم کرده است.
ویژگی‌های فنی پل
پل کول با طراحی مدرن و استانداردهای مهندسی ساخته شده است. ویژگی‌های کلیدی آن عبارتند از:
-
ساختار: تیرهای مرکب فلزی برای استحکام و دوام.
-
دهانه‌ها: یک دهانه ۶۰ متری و یک دهانه ۲۰ متری.
-
عرض: ۴ متر، مناسب برای تردد خودروها.
-
کاربری: ماشین‌رو، برای تسهیل حمل‌ونقل عشایر و احشام.
این پل نه تنها برای کوچ عشایر، بلکه برای بازگشت آنها به قشلاق نیز استفاده خواهد شد. فتحی تأکید کرد که تکمیل ۴ کیلومتر باقی‌مانده از مسیر جاده‌ای برای بهره‌برداری کامل از پل ضروری است.
چالش‌های اجرایی: نبرد با طبیعت و فاصله
ساخت پل کول در منطقه‌ای با شرایط جغرافیایی دشوار، چالش‌های متعددی به همراه داشت. مهران شهبازی، معاون عمرانی اداره کل امور عشایر خوزستان، توضیح داد: «حمل مصالح و تجهیزات به منطقه‌ای که ۱۵۰ کیلومتر از مرکز دزفول فاصله دارد و ۱۰۰ کیلومتر آن جاده خاکی است، بسیار دشوار بود.»
این منطقه در فصل زمستان به دلیل بارش برف غیرقابل دسترس می‌شود و نبود برق و آنتن تلفن، هماهنگی‌ها را پیچیده‌تر کرده است. به گفته شهبازی، «حمل مصالح با خودروهای کمک‌دار گاهی تا ۷ ساعت طول می‌کشید و بسیاری از پیمانکاران از پذیرش پروژه خودداری کردند.» با این حال، تعهد به بهبود زندگی عشایر، این پروژه را به پیش برد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی
پل کول تأثیرات عمیقی بر جامعه عشایری و منطقه خواهد داشت. اسکندر موسوی‌زاده، مدیرکل امور عشایر خوزستان، اظهار کرد: «این پل در مسیر اصلی ایل‌راه عشایر به Lorentzstan قرار دارد و برای حدود ۲۰۰۰ خانوار که سالانه از این مسیر کوچ می‌کنند، حیاتی است.»
ایمنی برای عشایر
حذف گرگر به معنای پایان دوران ترس و تلفات برای عشایر است. یکی از عشایر به نام حسن، که سال‌ها از گرگر استفاده کرده، گفت: «هر عبور از گرگر مثل یک قمار با زندگی بود. حالا با این پل، خیالم راحت است.» فاطمه، مادر جوانی از عشایر، افزود: «برای اولین بار می‌توانم بدون نگرانی از ایمنی فرزندانم کوچ کنم.»
توسعه اقتصادی
پل کول با بهبود دسترسی، تجارت و حمل‌ونقل بین خوزستان و لرستان را تسهیل خواهد کرد. کالاهایی که پیش‌تر با مسیرهای طولانی جابه‌جا می‌شدند، حالا می‌توانند مستقیم‌تر منتقل شوند، که هزینه‌ها و زمان را کاهش می‌دهد.
پتانسیل گردشگری
منطقه دزفول با جاذبه‌هایی مانند رودخانه دز، دره کول خرسون و پل قدیم دزفول، پتانسیل بالایی برای گردشگری دارد (پل قدیم دزفول). پل کول می‌تواند دسترسی به این مناطق را بهبود بخشد و فرصت‌هایی برای اکوتوریسم، پیاده‌روی و ماجراجویی ایجاد کند. عباس پاپی‌زاده، نماینده دزفول در مجلس، اظهار داشت: «این پل می‌تواند زمینه‌ساز توسعه گردشگری و طبیعت‌گردی در منطقه شود.»
زندگی عشایری: فرهنگی غنی در معرض خطر
عشایر ایران، به‌ویژه در زاگرس، دارای فرهنگی غنی هستند که کوچ فصلی بخش اصلی آن است. این کوچ، که برای دسترسی به مراتع تازه انجام می‌شود، نه تنها برای اقتصاد عشایر حیاتی است، بلکه بخشی از هویت آنهاست. با این حال، نبود زیرساخت‌های مناسب، این سبک زندگی را تهدید کرده است.
گرگر، که به عنوان راه‌حلی موقت معرفی شد، نتوانست نیازهای عشایر را برآورده کند. داستان‌های متعددی از حوادث دلخراش وجود دارد، مانند یکی از بزرگان عشایر که از مرگ پسرعمویش در اثر سقوط سبد گرگر به رودخانه سخن گفت. این حوادث، ضرورت ایجاد زیرساخت‌های ایمن را بیش از پیش آشکار کرد.
فرآیند ساخت: مهندسی در شرایط سخت
ساخت پل کول نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای پیچیده بود. ابتدا، بررسی‌های زمین‌شناسی و هیدرولوژیکی برای انتخاب بهترین مکان انجام شد. سپس، پایه‌های بتنی با استفاده از بتن مسلح و میلگردهای فولادی ساخته شدند. این پایه‌ها برای مقاومت در برابر سیل و زلزله طراحی شده‌اند.
نصب تیرهای فلزی، که بخش اصلی سازه را تشکیل می‌دهند، با استفاده از جرثقیل‌های سنگین انجام شد. یکی از لحظات حساس پروژه، نصب دهانه ۶۰ متری بود که به دلیل وزش باد شدید، خطرناک شد، اما با واکنش سریع کارگران، از حادثه جلوگیری شد.
ورق‌های فلزی موقت، که اکنون برای تردد عشایر استفاده می‌شوند، نمونه‌ای از نوآوری در این پروژه است. این راه‌حل موقت، امکان استفاده زودهنگام از پل را فراهم کرده است.
آینده پل کول
با نزدیک شدن به پایان بهار ۱۴۰۴، انتظار می‌رود پل کول به طور کامل تکمیل شود. تکمیل ۴ کیلومتر باقی‌مانده از جاده، دسترسی به پل را بهبود خواهد بخشید. برنامه‌هایی برای ایجاد پایگاه‌های دائمی امور عشایر در نزدیکی پل نیز در دست بررسی است تا خدماتی مانند دامپزشکی و پزشکی به عشایر ارائه شود.
از سوی دیگر، توسعه پایدار گردشگری در منطقه نیازمند توجه به حفظ محیط زیست و احترام به فرهنگ عشایری است. ایجاد مناطق تفریحی، مسیرهای پیاده‌روی و اقامتگاه‌های کوچک می‌تواند اقتصاد محلی را تقویت کند، به شرطی که با مدیریت صحیح انجام شود.
نظرات کلیدی مسئولان
-
محمود فتحی، رئیس اداره امور عشایر دزفول: «این پل نقطه عطفی در زندگی عشایر است. با تکمیل آن، نگرانی‌های امنیتی کاهش خواهد یافت.»
-
مهران شهبازی، معاون عمرانی امور عشایر خوزستان: «ساخت این پل در شرایط سخت، نمونه‌ای از تعهد به رفاه عشایر است.»
-
اسکندر موسوی‌زاده، مدیرکل امور عشایر خوزستان: «پل کول زیرساختی برای رشد اقتصادی و اجتماعی منطقه خواهد بود.»
-
عباس پاپی‌زاده، نماینده دزفول: «این پل نه تنها مشکلات عشایر را حل می‌کند، بلکه فرصت‌های گردشگری را گسترش خواهد داد.»
پل کول دزفول بیش از یک سازه مهندسی است؛ این پل نمادی از امید و پیشرفت برای عشایر خوزستان و لرستان است. با حذف گرگر، عشایر می‌توانند با ایمنی و آرامش بیشتری کوچ کنند، و منطقه از پتانسیل‌های اقتصادی و گردشگری جدیدی بهره‌مند خواهد شد. تکمیل این پروژه تا بهار ۱۴۰۴، نقطه عطفی در تاریخ منطقه خواهد بود.
نظر شما