رمزگشایی از حمایت روسیه و چین از مذاکره ایران و آمریکا / اعتماد به خردورزی و هوشیاری مذاکره‌کنندگان/ هدف اروپا درباره ایران با آمریکا متفاوت است

جواد مرشدی: روز شنبه  مذاکرات ایران و آمریکا آغاز می شود و غالب تحلیل گران سیاسی جلسه کارشناسی این مذاکره را سرآغاز روند رو به رشد مذاکرات می دانند.این روند رو به رشد در حالی ست که پیش تر روسیه و چین که در این دور حضور ندارند نیز حمایت خود را از این مذاکرات اعلام کردند.بنظر می رسد هر دو کشور می کوشند در  شرایط فشار حداکثری ترامپ، برای رفع ابهام ها در برنامه هسته‌ای  ایران و دور کردن خطر حمله نظامی و تشدید ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه تلاش‌های خود را به کار گیرند.

همچنین اروپایی‌ها نیز با وجود نارضایتی از دولت ترامپ در برخورد با مسائل امنیتی خود، به ویژه جنگ اوکراین و نیز نقش ایران در همراهی با روسیه در این جنگ، از کنترل بحران موجود با ابزارهای سیاسی ناراضی نیستند.

خبرگزاری "خبرآنلاین "در گفتگو با الهه کولایی استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به بررسی مواضع کشور ها در خصوص مذاکرات ایران و آمریکا پرداخته است.

تلاش روسیه و چین برای جلوگیری از جنگ در منطقه است

***دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا برگزار شد و دراین بین روسیه و چین حمایت خود را از این مذاکرات اعلام کردند ،این در حالی است که این مذاکرات قبلا در قالب  5+1 انجام می شد و این دو کشور نقش اساسی در مذاکرات داشتند و حالا به صورت یک به یک انجام می شود و شرکای شرقی جمهوری اسلامی در این مذاکرات حضور ندارند .علت این حمایت را در چه می دانید؟

 روسیه و چین در جریان مذاکرات مربوط به برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، در دوره‌های پیشین نقشی جدی و تعیین کننده داشتند. در شرایط کنونی با توجه به تغییرهایی که در امریکا با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ اتفاق افتاده و تغییرهایی که در منطقه خاورمیانه پس از رخدادهای مهر ۱۴۰۱ به وجود آمده، هر دو کشور می کوشند در  شرایط فشار حداکثری ترامپ، برای رفع ابهام ها در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و دور کردن خطر حمله نظامی و تشدید ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه تلاش‌های خود را به کار گیرند، چرا که هر دو منافع گوناگونی را در این منطقه از جهان دنبال می‌کنند که هم برای چین و هم برای روسیه اهمیت بسیاری دارد. تامین این منافع آنها را ملزم می سازد  نسبت به مسائل مربوط به ایران و امریکا و مذاکرات اخیر، که طرف های اروپایی هم در ساختار جدید مذاکره حضور مستقیم ندارند، با ارائه دیدگاه‌های مثبت به این روند کمک کنند. آنها می خواهند به کسانی که معتقد هستند باید از مسیر دیپلماسی به حل و فصل مشکلات مربوط به ایران امریکا پرداخت، کمک کنند.

پکن و مسکو تفاهم‌ نامه‌هایی با ایران امضاء کردند که اجرای آن نیاز به ثبات منطقه‌ای دارد

*** به عبارتی می توان نتیجه گرفت که به بیان شما این دو کشور مخالف هرگونه تنش در خاورمیانه هستند؟

بله هم چین و هم روسیه  بر اساس اهداف خود در این منطقه از جهان پیگیر روش های دیپلماتیک و سیاسی هستند، تا در برابر فشارهای جنگ طلبان و نظامی گرایانی که جنگ و درگیری‌های نظامی در بالاترین سطح را دنبال می‌کنند، از کارآمدی ابزارهای سیاسی به اشکال گوناگون حمایت کنند. در شرایطی که هر دو کشور توافق های همه جانبه سیاسی اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران امضا کرده اند، می خواهند از نتایج تحقق یافتن این تفاهم نامه ها بهره مند شوند. بنابراین ضمن اینکه هر دو کشور دغدغه‌های گسترش ناامنی و بی‌ثباتی در این منطقه را دارند، از روند مذاکره هم بسیار استقبال می‌کنند، چرا که هر دو کشور منافع خود را در این مسیر قابل دسترس تر می یابند، تا آنچه که جنگ طلبان در واشینگتن یا تل آویو یا هرجای دیگری دنبال می کنند.

 رابطه چین با ما کاملا در چارچوب دیپلماسی اقتصادی تعریف می‌شود

*** ما یک دید بی اعتمادی به امریکا داریم و شاید به همین منظور بنا داریم در صورت توافق احتمالی از این دو کشور که عضو شورای امنیت سازمان ملل هستند و حق وتو دارند در صورت عدم انجام تعهدات آمریکا تضمین بگیریم، در این مورد چه نظری دارید؟

 برخلاف برخی باورها در کشور، ما رابطه جمهوری اسلامی نه با چین و نه با روسیه راهبردی نیست. رابطه راهبردی معنا و تعریف خاص خود را دارد. با توجه به سیاست های چین و روسیه در تنظیم رابطه با دیگر کشورها، که گاهی منافع آنها در تعارض با جمهوری اسلامی ایران هم قرار می گیرد، با سیاست ها و رفتارهای آنها نمی توان این روابط را راهبردی تعریف کرد. برای نمونه روسیه به روشنی اعلام کرده در صورت حمله نظامی به ایران، خود را موظف به دفاع از ایران نمی‌داند. این رویکرد کاملا با معنای اتحاد راهبردی در تقابل قرار می‌گیرد. در مورد چین هم جهت گیری های گوناگون این کشور نشان داده که رابطه آن نیز کاملا در چارچوب دیپلماسی اقتصادی آن معنا پیدا می‌کند و به هیچ وجه در سطح رابطه راهبردی قابل تفسیر نیست. بنابراین هر دو کشور، همانگونه انتظار می‌رود،  منافع خود را در ادامه تمرکز بر ابزارهای دیپلماتیک می‌بینند. در واقع خوشبینی بیش از حد در این مسیر می‌تواند بسیار خسارت بار باشد.

هیچ قدرت خارجی در جهت تامین منافع مردم ایران قابل اتکا نیست، چه شرقی و چه غربی ...

***شما به منافع اشاره داشتید ،با توجه به سابقه روسیه در یوگوسلاوی ،عراق و سوریه آیا می توانیم به روسیه در اعمال سیاست های راهبردی اعتماد داشته باشیم؟

 اعتماد باید به منابع مردم ایران، به منابع قدرت در کشور، توانایی های مذاکره کنندگان و به خردورزی و هشیاری آنان باشد و واقع‌گرایی در روند مذاکره. قابل توجه اینکه، هیچ قدرت خارجی در جهت تامین منافع مردم ایران قابل اتکا نیست، چه شرقی و چه غربی ...

لابی اسرائیل در روند مذاکرات حتما اختلال ایجاد خواهد کرد

***آینده مذاکرات را چگونه می بینید؟

با وجود پیشرفت های کنونی در گفت و گوهای نمایندگان دو کشور، ادامه این روند، هنگامی که موضوع های مشخص و دقیق مورد بحث قرار گیرد، دشوار خواهد بود. تهدید جدی در ادامه این روند، نقش و کارکرد اسراییل، با توجه به جریان های تندروی حاکم بر آن است، که از رسیدن ایران و امریکا به توافق بسیار بیمناک و خشمگین هستند. ممکن است آنان در این جریان روبه پیش، اختلال جدی ایجاد کنند.

هدف اروپا درباره ایران با آمریکا متفاوت است

*** با توجه به عدم حضور تروئیکای اروپایی آنها و در نهایت اتحادیه اروپا چه موضعی اتخاذ خواهد کرد؟

اروپا با وجود نارضایتی از دولت ترامپ در برخورد با مسائل امنیتی خود، به ویژه جنگ اوکراین و نیز نقش ایران در همراهی با روسیه در این جنگ، از کنترل بحران موجود با ابزارهای سیاسی ناراضی نیست. تشدید ناامنی و بی ثباتی در خاورمیانه، می تواند برای اروپا پیامدهای ویرانگر جدی داشته باشد. هرچند به دلایل گوناگون، هدف های اروپا در ایران از آنچه امریکا دنبال می کند، موضوع های بیشتری را در بردارد.

***موضع عربستان در این خصوص  چگونه خواهد بود؟

عربستان، مانند دیگر کشورهای خلیج فارس،  تشدید و گسترش ناآرامی و بی ثباتی در منطقه را، مانعی بزرگ در مسیر اجرایی شدن اهداف گسترده توسعه و شکوفایی اقتصاد خود می داند. عربستان پس از نسل کشی های اسراییل در غزه، سیاست بهبود رابطه با آن را دشوار می یابد و مایل نیست با ناکارامد شدن دیپلماسی، بی ثباتی در منطقه گسترش یابد. بهبود رابطه این کشور با ایران با میانجی گری چین، شرایطی را ایجاد کرد که چشم انداز دسترسی به هدف های رشد و توسعه پرشتاب  این کشور را بسیار امیدبخش ساخت، که عربستان مشتاقانه برای دسترسی به آن می کوشد.

21212/315