به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،پنجره فولاد صحن انقلاب که معروف‌ترین و مهم‌ترین پنجره این حرم است، یکی از خاطره انگیزترین اماکن حرم مطهر رضوی است که زائران امام هشتم(ع) در وقت دعا و تضرع به آن مکان پناه می برند. این پنجره در ضلع جنوبی صحن انقلاب قرار دارد که از روبرو در سمت چپ ایوان طلا و روبروی سقاخانه یا همان ضلع شمالی توحید خانه که به ایوان نادری معروف است، واقع‌شده است.
پنجره فولاد چه زمانی ساخته شد؟
بنابر روایت شبستان، نخستین بار این پنجره در سال ۸۱۷ق به‌دستور شاهرخ تیموری، فرزند و جانشین تیمور گورکانی، نصب شد. هدف از نصب این پنجره این بود افرادی که عذر دارند بتوانند ضریح را از پنجره‌های مشبک ببینند و زیارت‌نامه بخوانند؛ اما پس از مدتی به سبب شفای بیماران و حاجت گرفتن افراد، به محلی برای رجوع همه زائران تبدیل شد.
این پنجره در ابعاد ۱۰۰ در ۱۲۶ سانتی‌متر و دارای یک چهارچوب و ۲ لت با میله‌های فولادی شبکه‌بندی شده و کتیبه نام سفارش‌دهنده و سازندگان بر صفحات بالا و پایین دو لَتِ پنجره به خط نسخ برجسته نوشته و زرکوب شده است.
تصویری از دومین پنجره فولاد حرم مطهر
نام استادان شیخ علی خودگر بخارایی، مولانا شمس طبسی، محمود کوفتگر و خواجه حسین زاهد در کتیبه پایین پنجره ذکر شده و همچنین در ۲ کتیبه پایین لت سمت راست، نام حاجی محمدبن‌علی حافظ اسفراینی مشاهده می‌شود.
بنا بر کتیبه دیگری که روی یک قطعه فلز در قسمت پایین درب نصب شده، این پنجره در سال ۹۸۴ با حمایت مالی محمد بیک موصلو ترکمان مرمت شده و خط آن را «حسن رضا ابن حاجی محمودالخادم» نوشته است. اطراف دو لَت به خط نسخ درود و صلوات بر پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) طلاکوب شده و در فاصله آن‌ها عبارت «القدرة لله» تکرار شده که بر اثر مرور زمان آثاری از آن باقی مانده است.
در دوره قاجاریه و با دستور ناصرالدین شاه، پنجره جدیدی از جنس برنز برای این محل در نظر گرفته شد. پس از انقلاب اسلامی ایران نیز پنجره فولاد قبلی با پنجره‌ای از جنس برنز و روکش طلا تعویض شد. برای حرم دیگر ائمه و امام‌زاده‌ها همچون امام علی(ع)، امام حسین(ع) و حضرت معصومه(س) نیز پنجره فولاد ساخته شده است. پنجره فولاد دوم تا اوایل انقلاب اسلامی ایران در حرم رضوی بود اما به دلیل فرسودگی، با پنجره جدیدی که هنوز وجود دارد، تعویض شد. این پنجره که جنس آن از برنز و با روکش طلا است، ۴ متر و ۴۱ عرض و ۴ متر و ۵۵ طول دارد و از تعدادی مربع‌های متصل به هم و فاقد هرگونه نوشته و تزئین تشکیل‌شده است. پنجره های فولاد پیشین در موزه حرم مطهر رضوی نگهداری می شود.
نخستین پنجره فولاد حرم رضوی
یک روایت دیگر از پنجره فولاد صحن انقلاب
اما در وقف‌نامه مادر یکی از شاهان افشار در دو مورد به پنجره مبارک فولادی و همچنین در اسناد دوران صفویه از این فضا با عنوان پنجره فولاد نام برده شد. به همین دلیل برخی پژوهشگران تاریخ حرم مطهر رضوی براین باورند که ساخت پنجره فولاد به دوره صفویه و زمان شیخ بهایی بازمی گردد. حتی در این مورد روایتی نیز نقل شده است با این مضمون که «هنگام ساخت صحن عتیق (انقلاب کنونی) توسط شیخ بهایی، ملا محسن فیض کاشانی پیشنهاد داد تا در این صحن محلی در نظر گرفته شود تا کسانی که به دلایلی نمی‌توانند وارد حرم شوند، در این نقطه علی بن موسی الرضا را زیارت کنند و زیارت نامه بخوانند. در زمان قدیم عاشقان علی بن موسی الرضا برای آستان امامان احترام بسیار زیادی قائل بودند و اگر گناهی داشتند وارد حرم نمی‌شدند و از دور استغاثه می‌کردند. در برخی از نوشته‌ها آمده‌است ابتدا قرار بوده در این مکان دری نصب شود و حتی آن در هم طراحی و ساخته شده بود و در ایامی که شیخ بهایی حضور نداشته معمار صحن قصد می‌کند که در را در جایش نصب کند. این معمار همان شب علی بن موسی الرضا را در خواب می‌بیند که به او امر می‌کند در را نصب نکند، این معمار سه شب این خواب را می‌بیند تا اینکه شیخ از سفر بازمی‌گردد و معمار ماجرای خواب را برای شیخ بازگو می‌کند. شیخ بهایی با شنیدن این روایت با تضرع به درگاه علی بن موسی الرضا طلب بخشش می‌کند. هنگامی که ماجرا را از او می‌پرسند، پاسخ می‌دهد: من در این نقطه متن و دعایی نصب کرده بودم تا افراد گناهکار وارد حرم نشوند. به این ترتیب در نقطه کنونی در نصب نمی‌شود و با پیشنهاد ملامحسن فیض کاشانی پنجره‌ای در این نقطه نصب می‌شود تا افرادی که عذری دارند یا روی وارد شدن به حرم حرم علی بن موسی الرضا، رضا را ندارند از این نقطه با علی بن موسی الرضا درد و دل کنند». پس از نصب پنجره فولاد که دلیل نصب آن راه دعا و تضرع زائرانی که عذر شرعی دارند، عنوان شد، گاهی افراد گناهکار نیز که شرم حضور داشتند، از پشت پنجره فولاد با امام رضا(ع) به راز و نیاز می پرداختند. زمانی که خبر شفای بیماران در این مکان به گوش دیگران رسید و در تاریخ شفاهی مردم ثبت شد، پنجره فولاد از ارج و قرب بیشتری زند زائران امام رضا(ع) برخوردار شد و این راه نورانی تا ضریح مقدس حضرت، مأمن دلدادگان و نیازمندان محبت کوی حضرت دوست شد.
نظر شما