طرح مذکور از سوی جان فاستر دالس، وزیر خارجه وقت آمریکا و آنتونی ایدن، همتای انگلیسی وی تهیه شده بود که محتوای آن تفاوت چندانی با پیشنهادهای قبلی نداشت و براساس حفظ منافع شرکت های نفتی آمریکا و همکاری با دولت انگلیس تنظیم شده بود.
با به قدرت رسیدن دکتر مصدق و اعلام تصمیم قاطع او در اجرای قانون 9 ماده ای ملی کردن صنعت نفت، بحران روابط ایران و انگلستان وارد مرحلۀ جدیدی شد. ملی کردن نفت در ایران به عنوان یک رویداد بزرگ سیاسی و اقتصادی بازتاب داخلی و خارجی گسترده ای داشت و می توانست آثار تعیین کننده و سرنوشت سازی به پویش استعمارزدایی در کشورهای مستعمره و نیمه مستعمره برجای گذارد.
از این رو برای مهار آن، طرح های جایگزینی متعددی از سوی انگلستان، آمریکا و مجامع بین الملل ارائه شد که غالباً در پی مخالفت دکتر مصدق مورد قبول واقع نشد. در طول مبارزات ملی شدن صنعت نفت و طی تماس هایی که میان حکومت مصدق با دو کشور آمریکا و انگلستان و مجامع بین الملل صورت گرفت، پنج پیشنهاد برای حل اختلاف نفت مطرح شد که پیشنهاد مشترک انگلستان و آمریکا، چهارمین آن بود که مفاد آن به شرح ذیل است:
1- موضوع غرامت شرکت نفت ایران و انگلیس به دیوان داوری بین المللی رجوع شود.
2- به مجرد تحصیل توافق دربارۀ تصفیۀ غرامات، دولت آمریکا مبلغی به عنوان کمک به دولت ایران بپردازد که در آینده معادل آن به نفت از طرف ایران مسترد شود.
3- دولت ایران موافقت نماید که با یک سازمان بین المللی که شرکت سابق در آن دخیل باشد، وارد مذاکره گردد.
4- دولت ایران حق کامل ادارۀ صنعت نفت خود را داشته باشد، البته به شرط پرداخت غرامت به شرکتهای نفتی
5- دولت ایران در فروش نفت خود در بازارهای جهانی آزاد است.
در نهایت دکتر مصدق طرح مذکور را به دلیل مغایرت با منافع ملی کشور رد کرد.
برگرفته از کتاب روابط خارجی ایران از1320 تا 1357 دکتر علیرضا ازغندی
26331
نظر شما