به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین گلاویژ نادری در روزنامه‌ی سازندگی نوشت: مســتند «ضدقهرمان» به کارگردانی عارف افشار سرانجام امســال توانســت مجوز حضور در جشنواره ســینما حقیقت هجدهم را دریافت کند. این در حالی اســت که این مســتند که محصول ســازمان فرهنگی رسانه‌ای اوج است، سال گذشته و در دولت قبل اجازه نمایش در جشنواره سینما حقیقت که اتفاقا محمد حمیدی‌مقدم هم دبیری آن را برعهده داشت، پیدا نکرد. در آن دوره به مستندســاز گفتند که اصلاحاتی را در مستندش اعمال کند اما پس از اجرای این ممیزی‌ها به او اعلام شــد که به هیچ وجه نباید این فیلم اکران شود. البته افشار در گفت‌وگویی تاکید می‌کند که سازمان سینمایی و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مشکلی با اکران فیلمش در جشــنواره نداشــته و نهادی بالاتر از سازمان ســینمایی از اکران این فیلــم در آن دوره ممانعت کرده است.
افشــار تا به امروز نشــان داده به موضوعات چالشی و حساســیت‌برانگیز عالقه‌مند است و به قول خودش از آن دســته دهــه هفتادی‌هایی اســت که به دنبال پاسخ ســوالات خود از افراد موثــر در دوران پس از انقلاب می‌گردد. درواقع فیلم‌های مستندی مانند «ضدقهرمان» محصول جوانان امروز است که نسبت‌هایی نزدیک و دور با انقلاب دارند و چگونگی شــکل‌گیری و ادامه نظام جمهوری اسلامی، سوالات بسیاری را در ذهن آن‌ها ایجاد کرده اســت. این پرسش‌ها برای آن‌ها بی‌پاســخ مانده و آن‌هــا درصددند، جواب سوالات‌شان را کشف کرده و تناقض‌های موجود در ذهن‌شان را حل کنند. افشار می‌گوید: «من به عنوان یک جوان دهه هفتادی سوالات زیادی از دوران انــقلاب اسلامی و تاریخ ایران در ذهنم وجود دارد که بی‌پاسخ مانده است و این منحصر به من نیست و بســیاری از جوانان نیز با همین سوالات بی‌پاسخ روبه‌رو بودند و یک جایی باید به این سوالات پاسخ داده شود. در دوران مدرسه و دانشگاه که کسی پاســخی به ما نداد و با این دست از مستندها می‌توان این دوگانگی‌هایی که در تاریــخ انقلاب اسلامی وجود دارد را پاســخ داد.»
صادق خلخالی یکی از شخصیت‌های مشهور و جنجالــی پــس از انقلاب و دهــه ۶۰ بود که در بســیاری از اقداماتی که انجام می‌داد تا به امروز مانندی ندارد. بروز و ظهور چنین شــخصیت در دوران پرهیاهو پس از انقلاب، نتیجه فضا و اتمســفر همان دوره است. به محض این‌که فضا رو به آرامی و منطقی‌تر شدن می‌رود، چنین افرای که از آن اوضاع به هم‌ریخته و غبارآلود بهترین استفاده را برای اجرای افکار و منویات خود می‌کنند، رفته‌رفته کنار گذاشته شده و به مرور حذف می‌شوند. چراکه با کنار رفتن غبارها و شــفاف شــدن اوضاع، تصمیم‌ها منطقی‌تر شده و راه بر تندروی‌ها و اقدامات خلق‌الساعه‌ی افرادی مانند خلخالی بسته می‌شود.
مســتند «ضدقهرمان» تلاش می‌کنــد، اقدامات خلخالی را در ماه‌ها و ســال‌های اولیه پس از انقلاب به تصویر بکشــد. مستند از ابتدا با تصاویری از یکی دو روز بعد از به آتش کشیدن محله شهرنو توسط اوباش که با خشــم و نگرانی مردم روبه‌رو شــده بود، آغاز می‌شود و بعد به سراغ گفت‌وگو با افرادی مانند علی‌اکبر ناطق نوری، محمد عطریانفر، محسن رفیق‌دوست، محمد غرضی، مصطفی پورمحمدی، فرزند آیت‌الله طالقانی، محســن کنگرلو، فیاض زاهد و... می‌رود. با این‌که فیلم‌ساز تلاش می‌کند، روایت بی‌طرفانه‌ای از آن دوران داشــته باشد اما نوع چینش و کنار هم قرار گرفتن گفت‌وگوها و تصاویر آرشــیوی مســتند از همان آغاز نشان می‌دهد که تکلیف فیلم‌ساز با سوژه اصلی‌اش کاملا روشن است و او با موضعی مشخص به سراغ ســوژه خود رفته و قرار است از همان ابتدا نتیجه‌گیری روشنی داشته باشد. این‌ها هیچ‌یک نافی کار یک مستندساز نیست و هر فیلم‌سازی با اعتقاد و دغدغه‌های خود دست به ساخت یک مستند یا فیلم داستانی می‌زند اما رویکرد فیلم‌ساز از همان ابتدا آن‌قدر مشخص و معین اســت که نشــان می‌دهد، او از آغاز دریافت مشخصی از صادق خلخالی دارد و بــا گفت‌وگو با چهره‌های مختلف بر این رویکرد خود صحه می‌گذارد. فیلم‌ساز تلاش می‌کند، نحوه ماموریت یافتن صادق خلخالی تا چگونگی انجام ماموریتش را روشن کند. در جایی عطریانفر تاکید می‌کند که هیچ حکمی از سوی امام خمینی برای خلخالی نوشته نشده و او بدون داشتن حکم از امام، خود را حاکم شــرع می‌دانسته است. مستندساز در ادامه به وقایعی کــه در دوران خلخالی رخ داده و اعدام‌های متعددی که او انجام می‌داده، می‌پردازد و پورمحمدی در همین بخش تاکید می‌کند که خلخالی ســریع‌الحکم بوده و با داشتن چند ســند محدود دست به اعدام بســیاری از متهمین می‌زده است. عطریانفر به تعدادی از افسران ساواک اشاره می کند که می‌توانستند، اطلاعات مهمی در اختیار نیروهای اطلاعاتی قرار دهند اما به دستور خلخالی اعدام می‌شوند. در این‌جا نقبی هم به اعدام هویدا زده می‌شود و از دکتر شیخ نام برده شده که پنجمین ارتوپد برتر دنیا بود که خوشبختانه توانست از چشم خلخالی دور بماند و اعدام نشود، رفیق‌دوست و عطریان فر از خدمات او به بسیاری از بزرگان نظام و حتی جانبازان دفاع مقدس می‌گویند.
درواقع افرادی که در این مســتند درباره خلخالی صحبت می‌کنند، همگی موضعی مشترک دارند به جز هادی غفاری که تصاویر آن هم از مســتند دیگری برداشته شده و او حاضر نشده در این مستند درباره خلخالی صحبت کند. البته پس از گذشت ۴۶ ســال از انقلاب و سرنوشــتی که برای صادق خلخالی رقم خورد و البته تصور عمومی که از او برجا مانده، بدیهی است که حالا فردی پیدا نشود که در مدح این شخصیت صحبت کند اما شکل گفت‌وگوها و کات زدن آن‌ها به یکدیگر نشان می‌دهد که فیلم‌ســاز می‌خواهد بــه نتیجه‌گیری مشــخصی برســد و آن هم تقبیــح تندروی‌ها و اقدامات و اعدام‌هایی است که خلخالی در دوران حضورش در قــوه‌ی قضائیه انجام داد. در لابه‌لای تصاویر آرشیو و برش‌های فیلم‌ساز از گفت‌وگوها به این تصاویر چنین القا می‌شــود که خلخالی در برخی از ترورهای شــخصیت‌های مهم بی‌تاثیر نبوده است و مخالفت و مقاومت او در برابر چنین افرادی به این اتفاقات منجر شده است. چنان‌چه افشــار در گفت‌وگو با ایسنا تاکید می‌کند: «فیلم مستند ما در مورد یک دوگانه‌ی تاریخی است، یک دوگانگی بین تفکری که آقــای صادق خلخالی از یک ســو و شهید بهشتی از ســوی دیگر آن را نمایندگــی می‌کنند. این دو تفکــر پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مســائل مختلفی با هم تلاقی پیدا می‌کنند، ما هم ســعی کردیم این تقابل را به تصویر بکشــیم. درواقع داســتان مــا از ۲۰ روز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز و با تاسیس شورای عالی قضایی و شــورای عالی انقلاب تا سال ۵۸ که اوج تقابل بین شهید بهشتی و شهید قدوسی با آقای خلخالی است، ادامه پیدا می‌کند و تا سال ۶۰ را نمایش می‌دهد«.
مستند «ضدقهرمان» هرچند تصاویر آرشیوی محــدود و گفت‌وگوهای بســیاری دارد که این مستند را از حوصله‌ی تماشــاگر عام خارج کرده و نمی‌تواند یک تماشــاگر معمولی را تا پایان به پای خود نگه دارد اما نگاه جسورانه و متهورانه‌ای به یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ انقلاب دارد و او را چنان متهم می‌کند که یکی دو نفر از مصاحبه‌شوندگان مستند به طور صریح اعلام می‌کنند که با دادگاهی شدن خلخالی، حکم اعدامش صادر می‌شد.
با تمامی این اوصاف به نظر می‌رســد با گذشــت نزدیک به نیم قرن از سال‌های پایانی دهه ۵۰ دیگر می‌توان قضاوت درباره‌ی شخصیت‌های سال‌های اولیه‌ی انقلاب را به جوانان امروز سپرد. همان‌هایی که به دنبال کشــف حقیقت هســتند و مستندات و منتج‌های خود را از حقایقی که درمی‌یابند به تصویر کشــیده و منتشــر می‌کنند. پس چه بهتر که از انتشــار مستندهایی مانند «ضدقهرمان» حمایت شود تا چنین آثاری در داخل مرزهای‌مان و در جشنواره‌های داخلی به نمایش درآیند، پیش از آن‌که در آن طرف آب‌ها چنین سوژه‌هایی و افراد مرتبط با آن مایه‌ی قضاوت و نسخه‌پیچی برای برخی‌ها قرار بگیرد.
۲۵۹
نظر شما