چگونه معنویت ماه رمضان را ذخیره کنیم؟

به گزارش «مبلغ»، امام محمدباقر(علیه السلام) در روایتی فرموده اند: «...‌ای بندگان خدا، شما را مژده باد که پروردگار از گناهانتان درگذشت و توبه شما را پذیرفت. پس آگاه باشید و ببینید که پس از ماه رمضان که گویا تولدی دوباره یافته و زندگی را از نو آغاز می‌کنید چگونه خواهید بود.»

حوزه نیوز نوشت: برای حفظ این ذخایر معنوی ماه رمضان لازم است که اوّلاً «نگذاریم صاعقه‌ی گناه، این خرمن ارزشمند محصول را آتش بزند و از بین ببرد.» و ثانیاً «راه خدا را، راه توجه را، راه صفای نفس را، راه انس با قرآن را، راه باز نگهداشتن رابطه‌ی خود با خدا، درد دل کردن به خدا و گفتن به خدا را به روی خودمان باز نگه داریم.»

این نوشتار توصیه‌های رهبر انقلاب درباره حفظ سرمایه‌های معنوی حاصل از ماه رمضان را بازخوانی می‌کند:

* ماه تمرین و تقویت اراده

ماه رمضان به معنای جامع و واقعی کلمه، ماه مبارکی است زیرا «از جوانب مختلف، این ماه قابلیت‌های معنوی درونی انسان را رشد می‌دهد و ارتقاء می‌دهد.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ فرصتی برای تعالی انسان در دو بعد فردی و اجتماعی است، زیرا «ارتقاء افراد در جامعه به ارتقاء جامعه می‌انجامد.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ یکی از جنبه های ارتقاء و رشد، روزه است: «روزه‌ی ماه رمضان قدرت خویشتن‌داری انسان را در مقابل خواهش‌های نفسانی بالا می‌برد.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ زیرا روزه توان «تمرین تقویت اراده، تقویت روح، مهار کردن خواهشهای تمام‌نشدنی نفْس.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ را به انسان می دهد، به تعبیر دیگر «روزه، مظهر گذشت از خواسته‌ها هست.» ۱۳۸۳/۸/۶

* ماه یاد و ذکر خدا

دعا و نماز، هم جلوه‌هایی از یاد خدا هستند که مایه‌ی سعادت و رشد انسان می شوند: «این دعاهایی که در ماه رمضان وارد است... دل انسان را مستغرق میکند در یاد خدا.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ «عمده‌ی خاصیّت نماز... ذکر الهی است، یاد خدا است که مایه‌ی سعادت... و مایه‌ی دوری از گناه است.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ از طرف دیگر، ذکر خدا «تأثیرات معجزآسائی بر روی دل انسان دارد؛ دلهای مرده را زنده می کند.» ۱۳۸۷/۶/۲۹‌وسیله‌ی ارتقاء دیگر، تلاوت قرآن است البته «تلاوت قرآنی مطلوب است که انسان با تدبر بخواند و کلمات الهی را بفهمد، که به نظر ما می شود فهمید.» ۱۳۸۴/۷/۱۷ زیرا «وقتی به ما می‌گویند تدبّر کنید، معنایش این است که خدایی که خالق ما است، می‌داند ما ظرفیّت رسیدن به آن عمق را داریم، وَالّا نمی‌گفتند تدبّر کنید.» ۱۴۰۲/۱۲/۲۲ و «تلاوت قرآن برای کسانی که تدبّر در قرآن بکنند، به معنای اتّصال به دریای بیکران معارف اسلامی است.» ۱۴۰۳/۱/۱۵

* ماه استغفار و احسان

استغفار یکی دیگر از جنبه های ارتقاء و رشد است: «آمرزش الهی به معنای اصلاح خطاهاست؛ به معنای جبران کردن ضربه‌هایی است که بر خودمان و بر دیگران وارد کردیم.» ۱۳۸۴/۸/۸ و توبه «مخصوص مسائل شخصی هم نیست؛ توبه‌ی در گناهِ شخصی یک مقوله است، توبه‌ی در گناهِ اجتماعی هم یک مقوله است.»۱۴۰۳/۱/۱۵ البته «اصلاح لازمه‌ی توبه است.» ۱۳۸۴/۸/۸ یعنی «باید سعی کنیم آثار و تبعات آن خطا را هم برطرف کنیم.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ از طرفی «ماه رمضان یک فرصت فوق‌العاده‌ای برای ترمیم است.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ ترمیم جراحت‌هایی که در طول سال بر اثر گناهان بر روح و جان انسان وارد می‌شود و ما «باید بتوانیم ان‌شاءالله از این ماه با روح سالم خارج بشویم.» ۱۴۹۳/۱/۱۵ چون «بهره‌مندی نیکو از زندگی، با استغفار و توبه و آمرزش‌طلبی از خدای متعال حاصل خواهد شد.» ۱۳۸۴/۸/۸ علاوه بر این، ماه رمضان «ماه احسان است.» ۱۴۰۰/۱/۲۵ «ماه کمک به دیگران است... ماه مهربانی است، ماه افطار است.» ۱۴۰۳/۱/۱۵ در ماه رمضان «روحیه‌ی کمک به انسان‌ها، روحیه‌ی تعاون در میان مردم رواج پیدا می‌کند. خودخواهی‌های انسان به نفع دیگرخواهی‌ها مغلوب می‌شود.» ۱۳۷۸/۷/۱۰

* عید فطر، عید امت واحده

اما یکی از برکات و امتیازات ویژه مرتبط با ماه مبارک رمضان، نعمت عید فطر است. «عید فطر مایه‌ی شرافت و کرامت است، برای وجود مقدّس نبیّ ‌مکرّم، یعنی برای اسلام و جامعه‌ی اسلامی ذخیره است.» ۱۳۷۹/۳/۲۵ البته حد و اندازه شرف امت اسلامی به چگونگی رفتار مسلمانان در موقعیت‌ها و مناسبت‌ها بستگی دارد و در صورت هوشیاری «ملت‌های مسلمان می‌توانند ماه رمضان و عید فطر را وسیله‌ای قرار بدهند برای عزت؛ نردبانی قرار بدهند به سمت علوّ معنوی و مادی و عزت دنیا و آخرت.» ۱۳۹۱/۵/۲۹ علاوه بر اینها، در عید فطر، مردم به دو رکن اساسی توحید و وحدت دعوت شده‌اند: «توحید در همین ذکر عمیق و پُرمعنایی است که در نماز عید وجود دارد.» ۱۳۹۵/۴/۱۶ «وحدت هم که در واقع از همین توحید سرچشمه میگیرد، همدلی مسلمانها است.» ۱۳۹۵/۴/۱۶ به عبارت دیگر «عید فطر عید امت واحده است.» ۱۳۹۳/۵/۷ و «معنای این، نگاه امت‌سازِ دین مقدس اسلام و تعالیم پیامبر بزرگوار است.» ۱۳۹۳/۵/۷
بزرگترین درس عید سعید فطر اتحاد دنیای اسلام است. وجود صفوف واحدِ نماز جماعت نشان دهنده‌ی «یک پیوند معنوی و قلبی میان امت مسلمان است.» ۱۳۸۹/۶/۱۹ در واقع عید فطر هدیه‌ای‌ از جانب‌ خداوند متعال برای امت‌ اسلامی‌ است و مسلمانان باید از این هدیه الهی استفاده شخصی و عمومی کنند «استفاده شخصی، به معنای راه دادن نور معرفت و توبه و انابه به دل‌های خودمان.»‌۱۳۸۰/۹/۲۵ و استفاده‌ی عمومی یعنی «دنیای اسلام از عید فطر به عنوان یک نقطه اتّحاد، تنبّه و بازگشت به خود و خدا استفاده کند.» ۱۳۸۰/۹/۲۵ «این چیزی است که امروز دنیای اسلام به آن نیازمند است.» ۱۳۸۰/۹/۲۵ زیرا تفرق مهم ترین علت گرفتاریهای دنیای اسلام است و «مسلمین اگر با هم مجتمع باشند، دل آنها هم گرم خواهد شد و مرعوب دشمنان خود قرار نمیگیرند.» ۱۳۸۰/۹/۲۵ پس مسلمانان در روز عید فطر باید به دنبال آن نقاطی باشند که «همه‌ی آحاد مسلمان را در شرق و غرب دنیای اسلام، از هر ملیتی، با هر نژادی، با هر زبانی و با هر فرهنگی، گرد محور توحید و کلمه‌ی متعالی اسلامی جمع کند.» ۱۳۷۶/۱۱/۹

* عید محاسبه

«در روز عید، مسلمانان باید به خود بنگرند و ببینند که از ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان، چه استفاده و بهره‌ای برده‌اند.» ۱۳۶۹/۲/۷ ماه مبارک رمضان فرصتی برای کسب دستاوردهای روحی و معنوی بسیار برای انسان‌های باسعادت است: «انس و مناجات با خدا» ۱۳۹۰/۶/۹، «نماز جماعت اول وقت» ۱۳۸۹/۶/۱۹، «انس با قرآن»‌۱۳۹۱/۵/۲۹ ،«رقّت قلب و اراده و صفا و خلوص» ۱۳۷۳/۱۲/۱۱،«خودسازی و تقوا» ۱۳۶۹/۲/۷، «توجّه و تذکّر به معنویّت، آشنا شدن با بسیاری از معارف الهی و اسلامی، و ضربه‌ی به دشمن در روز قدس» ۱۴۰۲/۲/۲ از جمله این ذخایر معنوی هستند که برخی از آنها نه فقط برای یک سال بلکه در مواردی برای سراسر عمر دارای برکات خواهد بود.
بنابراین در این روز باید «به این حساب رسیدگی کنید و اگر دیدید که در ماه رمضان دستاوردی پیدا کرده‌اید سعی کنید آن را در طول سال حفظ کنید. ۱۳۶۹/۲/۷ چراکه «اینها ذخیره‌ی معنوی است» ۱۴۰۲/۲/۲ از طرفی این سلوک رمضانی باید «در رفتارهای شخصی ما اثر کند... هم در رفتارهای عمومی و اجتماعیِ ما بایستی اثر بگذارد، هم در رفتار علمی ما، رفتار دانشگاهی ما، رفتار حکومتی ما، رفتار سیاسی ما بایستی تأثیر بگذارد.» ۱۴۰۰/۲/۲۱

* راه حفظ ذخایر معنوی ماه رمضان

البته برای حفظ این ذخایر گران‌بها لازم است که اوّلاً «نگذاریم صاعقه‌ی گناه، این خرمن ارزشمند محصول را آتش بزند و از بین ببرد.» ۱۳۹۰/۶/۹ ثانیاً «راه خدا را، راه توجه را، راه صفای نفس را، راه انس با قرآن را، راه باز نگهداشتن رابطه‌ی خود با خدا، درد دل کردن به خدا و گفتن به خدا را به روی خودمان باز نگه داریم.» ۱۳۹۰/۶/۹ به عبارت بهتر با استمرار این حالت، این ذخیره ها را حفظ کنیم. چرا که: «این ماه، تمرین ریاضت بود، تمرین توجّه به خدا بود؛ از این تمرین حدّاکثر استفاده را بکنید، این ذخیره را برای خودتان نگه ‌دارید.» ۱۳۹۶/۴/۵ در این صورت «رضای الهی و رحمت الهی شامل حال شما خواهد شد.» ۱۳۹۶/۴/۵