مجید جویا: زلزله 9 ریشتری که در روز 11 مارس / 20 اسفند گذشته، شمال شرقی ژاپن را به لرزه در آورد، آزمایشگاه و دفتر کار کوجی تامورا به یک خرابه تبدیل کرد، کتاب‌ها، میکروسکوپ‌ها، ابزارهای اندازه گیری و نمونه‌ها را بر روی زمین ریخت. مارمولک‌ها، قورباغه‌های آزمایشگاهی و دیگر جانوران آزمایشگاهی را که این پژوهشگر دانشگاه توهوکو از آنها برای تحقیق بر روی توسعه اندام‌ها استفاده می‌کرد، از زلزله نجات یافتند ولی اکنون با خطر مرگ تدریجی روبرو هستند، چرا که قطع منابع آب به معنی این است که به زودی آکواریوم آنها خشک می‌شود. «من نگران این هستم که این جانوران بدون آب تا چه زمانی می‌توانند دوام بیاورند. ولی وقتی مردم من برای زنده ماندن نیاز به آب دارند، نمی‌توانم به پژوهش‌هایم فکر کنم».
به گزارش نیچر، تامورا هم مانند خیلی از دانشمندان ژاپن، هم برای برنامه‌های پژوهشی نابود شده خود ناراحت است، و هم برای درگذشتگان زلزله و سونامی پیامد آن که جان ده‌ها هزار نفر از مردم را گرفت و تقریبا نیم میلیون نفر بی‌خانمان برجا گذاشت. تاکنون گزارشی از خسارت در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی منتشر نشده، ولی دو هفته بعد از حادثه، دانشمندانی که براورد اولیه‌ای از خسارات داشته‌اند، بازسازی طولانی مدت و سختی را پیش بینی می‌کنند، چرا که اکنون به هم ریختن زیرساخت‌ها و قطعی برق در توکیو و دیگر بخش‌های شرقی ژاپن هم به خسارت فیزیکی در آزمایشگاه‌ها و دیگر تاسیسات اضافه شده است.
دانشگاه توهوکو که بین مراکز علمی یشترین آسیب را از این زلزله دید، یک قطب علمی علم مواد، مهندسی و پزشکی و دارویی در شهر سندای است که در نزدیکی مرکز فاجعه قرار دارد. در این دانشگاه، که پیش بینی می‌شود تا ماه آوریل / اردیبهشت بسته بماند، گروهی در حال ارزیابی خسارات است؛ ولی نبود برق، گاز و آب، به علاوه پس لرزه‌های زمین لرزه، کار نظارت را به شدت سخت کرده است. سونامی یک ساختمان را در یک مزرعه تحقیقاتی در دانشکده تحصیلات تکمیلی علوم کشاورزی در ساحل شمالی سندای غرق کرد؛ و شش ساختمان در پردیس اصلی دانشگاه هم به حدی خسارت دیده‌اند که ورود به آنها خطرناک اعلام شده است.
انستیتوی پیشرفته علم مواد دانشگاه که به دلیل کارهایش بر روی شیشه‌های متالیک، پلیمرها و ابزارهای نانو مشهور است، تاکنون 12.5 میلیون دلار از تجهیزات خود را از دست داده است، ضمن اینکه به گفته یوشینوری یاماموتو، رئیس موسسه، وقتی جزئیات خسارت‌ها معلوم شود، هزینه آن از این هم بیشتر می‌شود. ابزارهای شکسته برخی از بهترین میکروسکوپ‌های الکترونی جهان و ابزارهایی برای تحقیق بر روی ترتیب اتمی سطوح را دربر می‌گیرند.
دورتر از مرکز زلزله، مجتمع پژوهشی شتاب دهنده پروتونی ژاپن (J-PARC)، که در جنوب سندای و در محدوده خط ساحلی ایباراکی قرار دارد، خاموش شده است. به نظر می‌رسد که سه شتاب دهنده آن آسیبی ندیده و این تاسیسات از آسیب سونامی جان سالم به در برده باشد. ولی زلزله منبع آب را قطع، جاده‌های منتهی به مجتمع را تخریب و کامپیوترهای سرور را خراب کرده است. پژوهشگران در این هفته، تاسیسات مجتمع را جهت بازرسی اولیه روشن می‌کنند.
سازمان پژوهش‌های شتاب دهنده پرانرژی در تسوباکا هم شاهد زمین گیر شدن سینکروترون مرکز فوتون خود بوده است. سویچی واکاتزوکی، مدیر مرکز فوتون، در روز 15 مارس / 24 اسفند گذشته به جامعه بین المللی نوشت: «شتاب دهنده خطی دچار برخی آسیب‌های جزئی شده است، ولی پنج خط پرتوهای بلورنگاری پروتئینی دچار خسارت‌های عمده شده‌اند».
در همین حال، خاموشی مجموعه راکتورهای نیروگاه برق هسته‌ای فوکوشیما دایچی و دیگر نیروگاه‌های هسته‌ای در اثر زلزله، منجر به کمبود برق و خاموشی‌های زمان بندی شده روزانه در توکیو و مناطق همجوار شد. خیلی از موسسات در این مناطق، منجمله دانشگاه توکیو و برخی از انستیتوهای موسسه تحقیقات علوم طبیعی RIKEN، مجبور شده‌اند که به میزان چشمگیری مصرف برق خود را کاهش دهند و تاسیسات بزرگی مانند ابرکامپیوترهای خود را خاموش کنند.
عدم قطعیت ناشی از آسیب دیدن زیرساخت‌ها و همچنین بحران هسته‌ای، اتباع خارجی را بر آن داشته تا به شهرهای جنوبی‌تر یا به آن سوی دریاها بروند. آدریان مور، رئیس یک واحد موسسه تحقیقات مغز RIKEN در واکو، این را «معضلی عمده» می‌داند. پنج نفر از شش دانشجو و دستیار پسادکترای وی، رفته‌اند و تا زمان بهبود اوضاع هم باز نخواهند گشت. در J-PARC، تمام پژوهشگران خارجی به خانه‌های خود رفته‌اند یا در خوابگاه‌هایی در تسوکابا که در انجا وضعیت زیرساخت‌ها بهتر است؛ اسکان داده شده‌اند. دولت در حال بررسی امکان سرمایه گذاری‌های اضطراری برای بازسازی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی است.
با وجود شرایط نومید کننده، نکات درخشانی هم وجود دارند. در روز زمین لرزه، شناور پژوهشی ژاپنی چیکیوکه می‌تواند 7 کیلومتر در کف دریا حفاری کند، در هاچینوهه در شمال سندای، پهلو گرفته بود، و برای ماموریتی به قصد نمونه برداری لایه‌های ذغال سنگ در اعماق بستر دریا آماده می‌شد.
در عرض 30 دقیقه پس از زمین لرزه، کشتی با 200 نفر سرنشین شامل 48 دانش آموز ابتدایی که برای گردش علمی به آنجا رفته بودند از بندرگاه جدا شد؛ چرا که در زمان وقوع سونامی، کشتی در دریا ایمن‌تر است تا در ساحل. سونامی تقریبا بلافاصله بعد از آن به ساحل رسید و شناور 57 هزار تنی را 2.5 دور چرخاند، ولی هیچ مجروحی بر جای نگذاشت. تنها خسارت وارده متعلق به یکی از 6 موتور کشتی بود. فومیو ایناگاکی، رئیس هیئت بررسی لایه ذغال سنگ در آژانس علوم و فناوری زمین دریایی ژاپن که در آن روز در کشتی بود، زنده ماندن تمام سرنشینان کشتی را یک معجزه می‌داند. هرچند ماموریت اکتشافی کشتی کنسل شد.
یوکیهیزا کیتامورا، نایب رئیس اجرایی دانشگاه توهوکو می‌گوید که دانشجویان و اعضای هیئت علمی، با پیغام‌های حمایت از سراسر جهان دلگرم شده‌اند. او می‌گوید: «ما به جای تسلیم شدن در حال بازیابی شور و اشتیاق خود هستیم».
50171
نظر شما