جای خوشحالی دارد که طرح فوق از سوی رئیس‌جمهور پیگیری شده است. چرا که معمولا سخنرانی‌ها و طرح‌هایی که در سازمان ملل مطرح می‌شود، پس از بازگشت، چندان دنبال نمی‌شود! درصورتی که موضوعی در این سطح از اهمیت، باید در وزارت خارجه یا در دفتر رئیس‌جمهور، پیگیری و تا مرحله عملیاتی شدن دنبال شود. به‌هرحال برای عملیاتی شدن چنین طرحی، از آنجایی که کشورها دارای منافع و دیدگاه‌های مختلف بوده و تعریفشان درخصوص امنیت در خلیج‌فارس متفاوت و نوع نگاهشان به موضوعات متفاوت است، از این روی برای نزدیک شدن نگاه این کشورها به یکدیگر، باید از نقاط مشترک شروع و با شناسایی این نقاط مرحله به مرحله به موارد مورد اختلاف توجه شود. از این طریق می‌توانیم برای کمتر شدن اختلافات، راهکارهایی بیابیم. البته در چنین موضوعاتی صبر و بردباری و کار کارشناسی و دیپلمات‌های قوی که پشتوانه مردم هم هستند، نیاز است.
بنابراین باید از چنین طرحی در سطح ملی حمایت شود. چراکه اگر کشورهای منطقه با یکدیگر دوست بوده و مناسبات نزدیک داشته باشند، بهانه را از دست آمریکایی‌ها برای مداخله در منطقه خواهند گرفت. از سویی با توجه به میلیاردها دلار اسلحه‌ای که در سال‌های گذشته به اسم ایران‌هراسی معامله شده است، با طرح فوق عملا این کشورها دیگر نمی‌توانند مثل گذشته به منطقه سلاح فروخته و سبب تحریک کشورها شوند. یعنی اگر کشورها با یکدیگر پیمان‌های امنیتی دوجانبه، سه‌جانبه یا حتی 8 کشور حوزه خلیج‌فارس با یکدیگر پیمان امنیتی مشترک امضا کنند، قطعا نگرانی کشورهایی که دائم در حال بیشتر مسلح کردن خود هستند رفع خواهد شد.
ازسویی به‌احتمال زیاد، در سایه ایجاد اعتماد و همکاری کشورها با یکدیگر، برای رسیدن به امنیت و صلح پایدار، جنگ‌هایی که هم‌اکنون در سطح منطقه شاهد آن هستیم کاهش خواهد یافت.
با این همه باید درنظر داشت که کشورهای منطقه روابط بسیار نزدیکی با آمریکا دارند و این روابط نزدیک عملا یکی از موانع شکل‌گیری همکاری‌هاست. اما نباید ناامید شد. می‌توان با کشورهایی هم که روابط نزدیک با آمریکا دارند - مثل عربستان سعودی - همکاری مشترکی را تعریف کرد. به خاطر داریم که عربستان چند سال پیش پیمان همکاری مشترک دوجانبه‌ای با ایران امضا کرد. بنابراین نباید ناامید شد و باید تلاش کرد تا رئیس‌جمهور این طرح را اجرایی کند.
از سویی ارسال این نامه‌ها نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور همچنان مصر و پیگیر ابتکار «صلح‌هرمز» بوده و طرح فوق صرفا یک سخنرانی در صحن سازمان ملل نیست و در عمل هم در حال پیگیری است. البته باید برای این طرح ستاد یا اتاق ویژه‌ای تشکیل و جای خاصی برای نظرخواهی درخصوص آن تعریف شود. باید به کشورهای منطقه رفت و از همسایگانی که دیدگاه‌های نزدیک‌تری با ما دارند، مثل عمان، قطر و کویت، کار را آغاز کنیم. سپس به‌تدریج کشورهای دیگر مثل امارات که اخیرا برای حل و فصل اختلافات خود با ایران تمایل نشان داده است و در نهایت با بحرین و عربستان سعودی رایزنی را ادامه دهیم. اگر کشوری مثل عربستان مشکلات خود را با ایران حل کند زمینه بسیاری از همکاری‌های امنیتی در منطقه فراهم می‌شود. از سویی فراموش نکنیم در این زمینه عراق هم مرز مشترک با خلیج‌فارس دارد و باید تلاش کرد تا از طریق عراق این طرح تحقق پیدا کند. به‌هرحال اگر ایران در پی ثبات و امنیت در منطقه است باید بداند که ناامنی در منطقه به‌دست کشورهایی مثل آمریکا، انگلستان و فرانسه که تولیدکننده و صادرکننده سلاح هستند، فراهم شده است. پس این ناامنی تنها به آنها کمک می‌کند که حضور خود در منطقه را توجیه و از این طریق صادرات اسلحه را به منطقه افزایش دهند.
اما به دلیل اینکه جمهوری اسلامی به‌دنبال ثبات، صلح و امنیت در منطقه است،چراکه ناامن شدن خلیج‌فارس یا دریای عمان بر امنیت ملی ایران تأثیر‌گذار است، بنابراین ایران باید با همه امکانات خود در این حوزه تلاش کند. یعنی از طریق گفت‌وگو با همسایه‌ها و فراهم کردن زمینه انعقاد قراردادهای دو یا چندجانبه در حوزه برقراری امنیت، صلح و ثبات را در منطقه برقرار کند. به‌هرحال من به ابتکار عمل رئیس‌جمهور خوش‌بین هستم حتی اگر از آن استقبال نشود. البته کار دیپلمات این است که ناممکن‌ها را ممکن کند. وقتی کاری فی‌نفسه خوب است باید تمام کارشناسان و دیپلمات‌ها برای اجرایی کردن آن کمک کنند. اینکه ما بگوییم این طرح زمینه‌ای ندارد و همسایگان از آن استقبال نخواهند کرد، معلوم است که در عمل هم به جایی نخواهد رسید. پس نباید ناامید شد و برای به نتیجه رسیدن آن باید تلاش کرد.
* تحلیلگر مسائل بین الملل
* منتشر شده در روزنامه همشهری، 20 آبان 98
نظر شما