آیا عراق بازوی سیاسی و نظامی ایران است؟

زهره نوروزپور: روز چهارشنبه 18 اردیبهشت ماه همزمان با تصمیم رئیس جمهور کشورمان درباره برجام، مایک پمپئو شبانه به بغداد سفر کرد و با نخست وزیر و رئیس جمهور عراق درباره ایران رایزنی کرد. به گفته وزیر خارجه آمریکا سفر او درباره امنیت و ثبات عراق بود، اما اخباری که از این سفر درز کرد حکایت از مسائل بسیار دارد.

این سفر از همان لحظه اول با حواشی بسیار مواجه شد و حول دیدار او با عبدالمهدی و تقاضای واشنگتن از بغداد تحلیل ها و خبرهای بسیاری منتشر شد از میانجیگری میان ایران و امریکا تا تحریم ایران از سوی عراق و در نهایت میدل ایست آی، که در اینباره به نقل از منابع آگاه نوشت: پمپئو از عبدالمهدی خواست تا این پیام را به تهران منتقل کند که آمریکا خواهان جنگ نیست و تمام خواسته ترامپ یک توافقنامه هسته ای جدید است که آن را به نام خود بداند.

این منبع آگاه عراقی به میدل ایست آی گفت: 'پمپئو اعلام کرد آمریکا علاقه مند به یک توافقنامه جدید است. عبدالمهدی پاسخ داد که ایرانی ها مردمانی با غرور هستند و دوباره پرونده توافق هسته ای را باز نمی کنند. اما شاید ایران یک پروتکل الحاقی را بپذیرد.'

اما کدام خبر درست است؟ پمپئو از عبدالمهدی چه می خواست؟

مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا که شبانه مانند سلف خود دزدانه وارد عراق شد، شبانه به دیدار عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق رفت. با توجه به اخباری که بالاتر از نظر گذراندید، این ملاقات تنها به اخبار منتشر شده بسنده نشده است بلکه وزیرخارجه آمریکا دراین سفر فوری که به لغو سفر او به آلمان منجر شد، به نخست وزیرعراق اعلام کرده که آمریکا قصد دارد از پایگاه های نظامی خود استفاده کند. گرچه عبدالمهدی با این درخواست مخالفت کرده است اما پمپئو این اولتیماتوم را به مقامات عراق داده است.

این بحث در حالی مطرح می شود که عده ای از سیاسیون عراق این مساله را با نخست وزیر و رئیس جمهور عراق مطرح کرده اند که ما باید به درخواست آمریکا توجه کنیم چرا که نمی خواهیم عراق به سرنوشت سوریه دچار شود. این بحث جنجال گسترده ای در میان سیاستمداران عراقی به پا کرده است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، اینکه سفر پمپئو با محوریت ایران انجام شد شکی در آن نیست، اما تا چه اندازه اخبار و حواشی آن موثق بود در هاله ای از ابهام است. در عراق چه خبر است که اینروزها خبرهای بسیاری از آن شنیده می شود؟ برخی تحلیل ها از سوی رسانه های خبری معاند با ایران با محوریت کارشکنی میان دو کشور همسایه ایران و عراق متمرکز شده است تا جایی که نتانیاهو به نیروهای امنیتی خود دستور داده است که روی عراق تمرکز کنند.

برای درک اخبار این روزهای همسایه غربی ،اوضاع داخلی عراق و نقش گروه ها و احزاب در روابط میان دو کشور این موضوع را با دکتر هادی انصاری، فعال اجتماعی وآگاه به شرایط سیاسی عراق بررسی کرده ایم که از نظر می گذرانید:

حضرت آیت الله سیستانی مرجع عالیقدر شیعیان؛

این مرجع عالیقدر با نگرشی والا ، با موازنه و حفظ تناسب دین با سیاست،  نقش پررنگی در معادلات سیاسی عراق داشته و نفوذ ایشان به هیچ عنوان قابل انکار نبوده  است.

دولتمردان عراق بدون احساس هیچ گونه خطری به این موضوع واقف هستند و در حل بسیاری از مشکلات عراق ایشان بدون ایجاد هرگونه حساسیت و نگرشی جانبدارانه وارد شده و به ایفای نقش می پردازد.

بی تردید روشن ترین و در عین حال ثابت قدم ترین موضع موثر در عراق امروز نسبت به جمهوری اسلامی ، همواره از آن مرجعیت شیعه و در راس آن آیت الله العظمی سیستانی بوده است که حمایت از جمهوری اسلامی و دعای خیر در جهت حفظ آن را آشکارا و پنهان بیان کرده و در برابر هر گونه تخطی از این موضع در میان سیاستمداران عراقی نیز واکنش درخور توجه داشته اند، تا بدانجا که اخیرا عراق را از هرگونه تبدیل شدن به پایگاهی جهت حمله به همسایگان ، بر حذر داشته اند . مواضع ایشان در طول سالهای گذشته و در اوج تحولات سخت داخلی عراق و فتوای کارساز قرن ایشان، که نه تنها در عراق بلکه تاثیر گذار در کل منطقه بود و فضا سازی سنگین رسانه ها در خصوص دخالت ایران در عراق نیز همواره روشن و ثابت بوده و به مثابه الگویی از رفتار هوشمندانه در عراق و منطقه همواره مورد توجه بوده است .

نکته دیگر ، در این هنگام و شرایط حساس ، وجود حشد الشعبی در عراق است

گفتنی است که وزیر امور خارجه عراق در سفر اخیر خود ، مساله حشدالشعبی را به میان آورده وعنوان کرده است که در صورت هرنوع تحرک آنان برعلیه امریکاییان وپادگانهای آنان ، امریکا بدون اجازه دولت عراق ، به آنان حمله خواهد کرد!

البته امریکایی ها از این تهدیدهای توخالی فراوان داشته اند چراکه ، در صورت بروز هرنوع حمله از سوی آمریکا ، حشدالشعبی در عراق ، حزب الله در لبنان  و انصارالله در یمن ، پاسخ خودشان را خواهند گرفت.

بدین ترتیب اکنون وجود آیة الله سیستانی ومواضع خردمندانه وهوشیارانه وی ،پیروی ملت عراق از ایشان، وجود حشد الشعبی که رهرو  نظرات مرجعیت است از یک سو و از سوی دیگر هرگز موضع سکوت در شرایط خاص را نخواهد داشت.

اما از دیگر بازوهای سیاسی همراه با ایران در عراق ، از جمله سید عمار حکیم و شخص نخست وزیر عراق ودیگر طیف های سیاسی عراق حتی سکولار ها همچون ایاد علاوی و جز اینها ، همه رویکردی مثبت واحساس یگانگی با ایران را داشته اند که تمام این موارد  زیر ذره بین دقیق تحلیل و نظر آمریکایی ها بوده است ، به این منظور که آنها به عنوان جبهه ای قدرتمند در عراق  پشتوانه ای برای جمهوری اسلامی ایران هستند ایران این بازوی محکم را در همسایه غربی خود به همراه دارد.

فعالان سیاسی صحنه عراق و تحرکات آنها درباره نقش ایران در منطقه

موضع عادل عبد المهدی نخست وزیر عراق همواره بر این اصل استوار بوده است که عراق تمایل دارد به جنگ و اختلاف در منطقه پایان دهد .بغداد در راستای تقویت صلح در منطقه فعالیت می‌کند.

عراق و ایران قصد دارند در برابر هر تهدیدی که دو کشور را هدف قرار دهد، مقابله کنند و گفت که قصد دارد سفرهای مهمی به سایر کشورهای جهان داشته باشد.عبدالمهدی در جریان دیدار با مسئولان ایرانی، ونیز رایزنی های پنهان وآشکار در این چند روز، راه حل‌هایی برای مشکلات منطقه ارائه  کرده است. نخست وزیر عراق مشکلات خاورمیانه را مرتبط با یکدیگر می‌داند و بر این باور است که بدون حل کردن همه این مشکلات، ثبات در منطقه برقرار نخواهد شد.

 عراق تمایل دارد «به تنش‌های بین ایران و چند کشور منطقه به ویژه عربستان سعودی پایان دهد... و عراق امیدوار است که ثبات در سوریه، یمن و همه کشورهای منطقه برقرار شود؛ زیرا هر جنگ یا بحرانی، پس‌لرزه‌هایی برای عراق دارد».

عراقی‌ها یقین دارند که آتش هر بحرانی ممکن است به عراق برسد... گروه داعش، پیش از اینکه به عراق منتقل شود، در سوریه شکل گرفت. این مسئله درباره گروه القاعده و سایر گروههای افراطی نیز صدق می‌کند.

ایاد علاوی هم در این راستا ، با اینکه در دایره سیاستمداران همراه با ایران به شمار نمی آید ، اخیرا وارد فعالیت ونقش میانجیگری شده است.

نقش سید عمار حکیم در شرایط کنونی

خبرها از مواضع رهبر جریان ملی حکمت عراق حاکی از آن است که او همواره و به ویژه در این یک ماه اخیر با رایزنی های گسترده و تک تک خود با مسولین سیاسی و احزاب وجز اینها از شیعه وسنی ، دیدار وگفتگو کرده است که می توان اظهار داشت فعالترین شخصیت سیاسی عراق در راستای مقابله با حصر ایران از سوی امریکا ، بوده و در برابر سعودی ها و حتی نمایندگان امریکایی ، ومعاون وزیر خارجه امریکا ، از جمهوی اسلامی ایران دفاع کرده است،  وشرط دعوت به عربستان را ، گفتگو در باره ایران و جز اینها قرار داده است.

وی همچنین درباره سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران که آمریکا در پیش گرفته است گفت: این مساله به معنای گذر از سیاست فشار به سیاست در تنگنای شدید قرار دادن دولت و ملت ایران است، این اقدام آمریکا پیامدهای مخاطره‌آمیز و فاجعه‌باری بر منطقه و به ویژه عراق خواهد داشت. عراق در دفاع از منافع خود در منازعه ایران و آمریکا بی تفاوت نخواهد ماند.

در این راستا وی در سالگرد وفات پدرش عبد العزیز حکیم که در گردهمایی گسترده ای در کنار مزار شهید حکیم در نجف ، صورت گرفت ، پیام روشن خود را خطاب به امریکاییان عنوان نمود که توقع نداشته باشید ، عراق از ملت و دولت ایران در برابر فشارهای شما ، به کنار رفته وموضعگیری نکند.

رهبر جریان حکمت ملی عراق با بیان اینکه به خوبی از نگرانی‌هایی که عراق را در نتیجه منازعه ایران و آمریکا در بر گرفته است، آگاه هستیم، گفت: عراق در مرکز منطقه و محدوده جغرافیایی منازعات قرار گرفته است و ما باید کشور را از سیاست محوربندی‌ها دور کنیم. عراق به جای اینکه در میانه درگیری‌ها باشد باید میانجی منازعات باشد و در راستای کاهش شدت درگیری در منطقه تلاش کند.

وی با تاکید بر اینکه عراق در دفاع از منافع خود در منازعه ایران و آمریکا بی‌تفاوت نخواهد ماند، تصریح کرد: سیاست به صفر رساندن صادرات نفت ایران که ایالات متحده آمریکا در پیش گرفته است به معنای گذر از سیاست فشار به سیاست در تنگنای شدید قرار دادن دولت و ملت ایران است. این اقدام آمریکا پیامدهای مخاطره‌آمیز و فاجعه‌باری بر منطقه و به ویژه عراق خواهد داشت.

حکیم در پایان از دولت عراق خواست برای حل و فصل بحران فزاینده موجود میان ایران و آمریکا، نقش میانجی را ایفا کند.

اقدامات عراق برای میانجیگری

ماه گذشته میلادی «عبدالعزیز الشمری» سفیر عربستان در عراق با "سید عمار حکیم" رئیس جریان حکمت ملی عراق دیداری داشت که در آن دیدار دعوت مقامات سعودی از وی برای سفر به عربستان را که چند ماه پیش صورت گرفته بود، تکرار کرد.

حکیم در پاسخ، برای پذیرفتن این دعوت شروطی را بیان کرده و گفته بود، سفر به عربستان باید موجب بهبود و گسترش روابط دو کشور در راستای حمایت از فرآیند سیاسی و دولت عراق باشد و دستاوردی برای مردم عراق داشته باشد.وی 2 شرط برای سفر به عربستان اعلام کرده بود: اول دیدار با شیعیان عربستان و اینکه در صورت سفر به این کشور باید در مناطق شیعه‌نشین عربستان حضور یابد و با شیعیان عربستان از نزدیک دیدار داشته باشد. دوم اینکه وی اعلام داشت، در صورت سفر به عربستان باید در این سفر وضعیت محاصره شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین و بازداشت شیخ علی سلمان دبیرکل حزب الوفاق مشخص شود.

سفیر عربستان نیز بعد از شنیدن این شروط عنوان کرد که آن را به ریاض منتقل خواهد کرد.

واقعیت این است که هم سید عمار و هم سفیر عربستان به خوبی می‌دانند که ریاض با این شروط موافقت نخواهد کرد، اما در پاسخ به این سوال که چرا رئیس جریان حکمت این شروط را وضع کرده می‌توان به چند نکته اشاره کرد:

بعد از دیدار مقتدی صدر رهبر جریان صدر از ریاض نقدی به وی از سوی برخی جریانات شیعه در داخل عراق و منطقه وارد شد که در قبال امتیازی که به طرف سعودی داده (دیدار یکی از رهبران جریان شیعه عراق از ریاض) چه امتیازی گرفته است؟

عربستان طی چند ماه گذشته تلاش زیادی برای ارتباط گیری با جریانات شیعه در عراق داشته اما برای ادامه این روند باید در قبال شیعیان منطقه شرقیه و نیز شیعیان بحرین مدارای بیشتری به خرج دهد زیرا نمی توان در جایی شیعیان را دچار سختی کرد و در جای دیگر به آنها نزدیک شد.

سید عمار حکیم به خوبی متوجه رقابت منطقه ای ایران و عربستان بخصوص طی چند سال اخیر و با تحولات منطقه بوده و میداند که در این شرایط باید بسیار حساب شده و دقیق عمل کرد. لذا ضمن تاکید بر نزدیکی به تهران، بارها بر این نکته تاکید کرده است که برای حل مسائل منطقه‌ای باید بغداد، تهران، ریاض، آنکارا و قاهره دور یک میز نشسته و گفت‌وگوهای سیاسی را آغاز کنند.

حکیم به خوبی می‌داند که عراق و ایران عمق استراتژیک یکدیگر هستند و علاوه بر آن، عراق پل ایران برای رسیدن به جهان عرب است، لذا تلاش می‌کند تحرکات منطقه ای خود را در این چارچوب دنبال کند.

از سوی دیگر رئیس جریان همپیمانی ملی به خوبی می‌داند که اهل سنت عراق تحت تاثیر برخی کشورهای عرب منطقه بوده و آتش تندروی‌ها ممکن است با هیزم همین کشورها شعله ور شود، لذا تلاش دارد تا سیاست منطقه‌ای خود را به گونه‌ای تنظیم کند که ضمن حفظ اصول خود، بتواند روابط مناسبی با همسایگان عربی عراق داشته باشد.

عراق اکنون در مرحله پسا داعش به سر می‌برد و تا دو ماه دیگر چهارمین دور انتخابات پارلمانی و بعد از آن تشکیل دولت را خواهد داشت. مهمترین اولویت عراق فعلی آرامش و ثبات برای برگزاری انتخابات و بازسازی این کشور است که نیازمند سرمایه‌گذاری و دوری از تنش‌ها و بحرانهای طائفه‌ای است.

رئیس جریان همپیانی ملی به خوبی این موضوع را درک کرده و بر همین اساس به دنبال اتحاد داخلی و کاستن از تنش های منطقه ای است، اما اگر قرار باشد به ریاض سفر کرده و با مقامات سعودی دیدار کند به دنبال گرفتن عکس یادگاری با مقامات سعودی نخواهد بود و اهداف منطقه ای خود را دنبال خواهد کرد.

شرایط حساسی در منطقه سایه افکنده است

انصاری معتقد است: ایران بسیار زیرکانه در این راستای وضعیت فعلی عمل کرده است وامریکاییان هم که در زیر فشار صهیونیست ها قرار داشته ودارند ، به خودشان اجازه حمله را نمی دهند ، زیرا که در این راستا جزو کشورهای زیان دیده ، اسراییل خواهد بود که صهیونیست ها اصلا به چنین ریسک خطرناکی رضایت نمی دهند.

ترامپ در این راستا بیشتر تمایل دارد که ایران را در برابر کشورهای منطقه، به ویژه عربستان قلمداد نماید تا بهره مالی گسترده تری را از آنها ببرد! ترامپ به خوبی می داند که ملتش آمادگی هرنوع جنگی را به ویژه در خاورمیانه ندارند ، او سعی می کند که با استفاده  از فروش تسلیحات ، شرایط مالی زرادخانه های خود را بهبود بخشد.

همه می دانند که عربستان بر یمن موفق نشد ، حال با ایران؟

این تحلیلگر در ادامه به خبرآنلاین گفت: نکته قابل اشاره این است که امریکایی ها آنقدر که به مزدوران داخلی خود تکیه دارند ، بر جنگ وجز اینها ، نمی اندیشند.
عراق برای حفظ ثبات خود از یک سو و نیاز آنها به برق و گاز ایران آنهم در گرمای شدید عراق، می کوشد که نخست برای ثبات خود و ملت ودولتش از یک سو ، واز سوی دیگر ، پاسخ به کمک های سی ساله ایران به معارضین ، نقش میانجیگر را داشته باشد که در این میان با یک تیر ، دو نشان را هدف گرفته باشد! عراق می کوشد با ثبات و قدرت داخلی خود از یک سو ،از سوی دیگر با میانجیگری و ایجاد آرامش ، از جایگاه جهانی و خصوصا داخل ایران بهرمند شود.
گفتنی است که در این میان سید عمار حکیم نقش بسزایی را در ایجاد این طرز تفکر واتخاذ راه ، داشته است.
وی در این یک ماه دست به تلاش گسترده ای زد. (پیشتر توضیح آن رفت) تا آنجا که در نشست های گروهی با افراد دی نفوذ، به تصمیم های مهم ودست آوردهای قابل توجهی رسیدند.
چنین پیش بینی می گردد که با راهکارهای از پیش نهاد شده ، عراق چندین میلیارد دلار گاز و برق ایران را خریداری کند. این مساله از آنجایی اهمیت دارد که این توافق میلیاردی ، با چراغ سبز آمریکا بوده است که پنهانی با مقامات عراقی توافق کرده اند.

چنین بنظر می رسد که عادل عبد المهدی، حکیم، صدر وگروههای همراه با ایران ،هم ثبات قدرت خود را در نظر دارند هم آنکه از اوضاع سیاسی داخلی عراق بیم دارند، مبنی بر اینکه  عراق در این رویارویی  سوریه دوم نشود به این دلیل به تکاپو افتاده اند وسعی در آرام نمودن آمریکایی ها وسعودی ها دارند!

در این راستا چه اندازه موفق بوده اند؟

سفر وزیر امور خارجه امریکا به عراق که در ظاهر به گونه دیگری تفسیر شد ، در حقیقت به دنبال موارد دیگری بودند که ایران را با شروطی به رضایت برای از سر گیری مذاکرات وادار نمایند که طرف های عراقی ، پیشنهادهای غیر منطقی او را نپذیرفتند! امریکایی ها به دنبال راه حلی بودند و ایران به این راه حل اعتماد ندارد!

 در نهایت اینکه ترامپ مشتاق آن است که روزی با رهبران ایران به منظور کار بر روی یک توافق، و مهم‌تر از آن، برداشتن گام‌هایی که به ایران آینده‌ای که درخور آن است را بدهد، به گفت‌وگو بنشیند.

اما آینده ایران با نقشه امریکا ، با آینده ای که مسوولین نظام جمهوری اسلامی برای کشور ایران ترسیم کرده اند، تفاوت فراوانی دارد.

23310