تنها محصول کشاورزی اصلاح‌شده ژنتیکی یا به‌اصطلاح تراریخته که برای استفاده در سطح اروپا مجوز دارد، نوع خاصی از ذرت است؛ اما برخی اعضای اتحادیه اروپا چون فرانسه و یونان، استفاده از آن را در کشور خود ممنوع کردهاند. در این بین، اتحادیه اروپا هم هنوز نتوانسته است تصمیم مشخصی در قبال این ممنوعیت بگیرد و این دو کشور را به لغو ممنوعیت این نوع ذرت با کد تجاری MON801 وادار کند.
سرپیچی فرانسه، یونان، اتریش و مجارستان برای توافق با قانون اتحادیه اروپا، خطر بحران سیاسی را در این اتحادیه دامن میزند. هم‌چنین سازمان تجارت جهانی نیز آنان را تحت فشار قرارداده تا در مورد این مساله مطابق قوانین جهانی عمل کنند.
مرجع سلامت غذایی اروپا، ای.اف.اس.ای در پارمای ایتالیا، که مسئول ارزیابی خطرات احتمالی محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی در اروپا است، گزارش داده که هیچ موردی علیه MON801 وجود ندارد و این نوع ذرت که برای مقاومت در برابر حشرات اصلاح شده، بی هیچ نگرانی قابل استفاده است. ولی در28 بهمن 1387 / 16 فوریه گذشته، کمیته‌ای از کارشناسان که هر یک از طرف یکی از 27 کشور عضو اتحادیه اروپا منصوب شده بودند، نتوانستند اکثریت لازم را برای دستور برداشتن تحریمهای این محصولات به دست آورند. این اکثریت در صورتی به دست میآید که 62 درصد جمعیت اروپا یا بیشتر، با این دستور موافق باشند. دست نیافتن به اکثریت لازم برای لغو ممنوعیت این محصول در فرانسه و یونان، مانند ماه قبل که در مورد اتریش و مجارستان اتفاق افتاده بود، بار دیگر باعث تکرار وضعیت دشوار و بغرنجی در اتحادیه اروپا شده است.
سازمان تجارت جهانی ادعا میکند که اتحادیه اروپا خارج از محدوده قوانین وضع شده خود عمل میکند. تحریمهایی که جداگانه توسط برخی کشورها انجام میگیرد، انکارکننده وجود کشورهای دیگری است که با هدف دست‌یابی به بازارهای اروپایی، از زیستفناوری در صنعت کشاورزی خود استفاده می‌کنند. این صنعت تحت قوانین تجاری، مجوز استفاده دارد و به قوانین ملی یک کشور وابسته نیست. قرار است تا ماه آینده، مجموعه تصمیمات جدیدی در این زمینه گرفته شود که اهمیت موضوع را بالاتر خواهد برد.
بیشتر شهروندان اروپایی و بسیاری از دولتهای آنها، مدت‌های طولانی با زیستفناوری در کشاورزی مخالف بوده‌اند و برخورد خصمانهای در مقابل آن داشتهاند. اظهارات منفی تعدادی از اعضای کشورهای اروپایی، کمکی به تصویب MOB801 در سال 1377 / 1998 نکرد و این مساله منجر به آن شد که کمیسیون اروپایی، مجری تصمیمات اتحادیه اروپا، درصدد ایجاد و توسعه چارچوبی قانونی برآید که بر اساس تحلیل و ارزیابی خطرات موجود، سختترین و جزییترین کنترلهای ممکن را بر سلامت محصولات تضمین کند.
اختلاف عقیده
این چارچوب که نهایتا در سال 1383 / 2004 وضع شد، به اروپا اجازه داد تا محصولات کشاورزی اصلاح‌شده ژنتیکی را در صورتی که هیچ مدرک علمی مبنی بر خطرسازی آن برای سلامت انسان و محیط زیست وجود نداشته باشد، تصویب کند. بعد از تصویب، آن محصول میتواند در تمام 27 کشور اتحادیه اروپا کشت شود. هم‌چنین، اگر مدرک جدیدی مبنی بر خطر احتمالی آشکار شود، بر اساس این قانون می‌توان در موارد تصویب شده تجدیدنظر کرد.
اکنون هفت کشور در اروپا MOB801 را پرورش میدهند و بیشتر کشاورزان دیگر نیز آزادند تا در صورت تمایل چنین کاری را انجام دهند. ولی اتریش، یونان و مجارستان هم‌چنان سفت و سخت با اجازه کشت مخالفت کردهاند، با این ادعا که ارزیابی خطرات چنین محصولانی نیاز دارد که مدام به روز شود.
سال گذشته، فرانسه که یکی از بزرگترین استفاده‌کنندگان فناوری در اتحادیه اروپا است، به صف مخالفان این قانون پیوست. فرانسه، پروندهای قطور به مرجع سلامت غذایی اروپا، ای.اف.اس.ای فرستاد که به بحث در مورد نگرانیهای به وجود آمده در رابطه با سلامت استفاده از این محصولات دامن میزد. اما ای.اف.اس.ای پس از بررسی پرونده، چنین نتیجه‌گیری کرد که هیچ یک از مدارک جدید ارائه شده که توسط این چهار کشور مخالف فراهم شده، ارزیابیهای قبلی را که بر روی ذرت MOB801 صورت گرفته، باطل نمیکند.
حال با عدم موفقیت این کمیته در اتخاذ تصمیم، پرونده فرانسه و یونان باید توسط وزرای محیط زیست کشورهای اتحادیه اروپا طی 3 ماه آینده بررسی شود. این وزرا هم‌چنین پرونده اتریش و مجارستان را در شورایی که در اسفندماه برگزار میشود، بررسی خواهند کرد. اگر این شورا موفق نشود که به اکثریت لازم؛ چه رای موافق و چه مخالف برسند، خود کمیسیون باید تصمیم بگیرد. یکی از اعضای شورای وزرای محیط زیست میگوید: «هرچیزی بخواهد تا ابد تکرار شود، عبث و مضحک میشود. چارچوب قانونی اروپا مبنای علمیدارد. با این حال هنوز هم تصمیمگیری بسیار مشکل است.»
فقدان اعتماد
ناتالی مول از بیواروپا، لابی صنعت زیست فناوری در بروکسل، میگوید که عدم موفقیت آییننامه کمیته برای خاتمه دادن به تحریمهای کشت، «نشان‌دهنده آشفتگی همیشگی اروپاییها است. ما همیشه سختترین مصوبات علمیرا در دنیا داریم، ولی به آن اعتماد نمیکنیم.»
در این اثنا، ای.اف.اس.ای بر روی کشت 13 محصول اصلاح‌شده ژنتیکی دیگر کار میکند و تا به حال، دو نوع ذرت جدید را که در مقابل حشرات مقاوم هستند، تصویب کرده است؛ یکی BT1507 که به طور مشترک متعلق به شرکت پایونیر و داو اگروساینس است و دیگری، BT11 که متعلق به شرکت سینجنتا است. تصویب این هر دو محصول جدید توسط کمیته آییننامه و قانون‌گذاری مطرح خواهند شد.
همان‌طور که زمان‌بندی برای تصمیمات کلیدی نزدیکتر میشود، بسیاری از سیاست‌مداران در جایگاههای خود سنگر میگیرند. چند هفته پبش، کمیته سلامت غذایی فرانسه گزارشی تحلیلی تهیه کرد که مفاد آن به سرعت به بیرون درز کرد و نشان داد این کمیته نیز برای ذرت MOB801، گواهی عاری از هرگونه خطر ارائه کرده است. اما فرانسوا فیلون، نخست‌وزیر فرانسه، با عجله به بروکسل رفت تا بر این نکته پافشاری کند که هر آن‌چه اتحادیه اروپا تصمیم بگیرد، فرانسه باز هم تحریمش را ادامه خواهد داد.
هم‌زمان، دولت باواریا نیز همه آزمایش‌های این ایالت را در زمینه محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی متوقف کرد و تمام آثار آزمایش‌های قبلی را نیز در گلخانهها حبس نمود. مارکوس سودر، وزیر محیط زیست باواریا، هدف خود را منع کشت و زراعت این محصولات اعلام کرد.
در این میان، مخالفان عمومی اینگونه غلات کمی کاهش یافته‌اند. در همهپرسی برگزارشده در سال گذشته؛ درصد کسانی که مخالف محصولات اصلاح‌شده ژنتیکی هستند از 70درصد به 58درصد کاهش پیدا کرده بود.
نشریه نیچر- شماره 7232؛ ترجمه: آزاده پارساپور
نظر شما