جلسه هیئت دولت جای مرغ​کشیدن نیست!/آقای نخست وزیر خجالت کشیدند مستقیم بگویند وزارت کشور نشد!

به گزارش خبرآنلاین، چاپ دوم کتاب «خاطرات علی امینی» که به کوشش یعقوب توکلی تدوین شده از سوی سوره مهر منتشر شد. دکتر علی امینی مجدی سیاستمدار ایرانی و یک دوره نخست‌وزیر ایران بود. وی فرزند حاج محسن خان امین الدوله (داماد مظفرالدین شاه و مالک معروف) فرزند علی خان امین الدوله (صدر اعظم مظفرالدین شاه) فرزند میرزا محمد خان مجدالملک سینکی (وزیر و منشی عصر ناصری) بود و در تهران به دنیا آمد. مادرش فخرالدوله دختر مقتدر و مدبر مظفرالدین شاه بود و در جوانی با بتول وثوق دختر حسن وثوق (وثوق الدوله) ( رئیس الوزرای دوره قاجار و عاقد قرارداد 1919) ازدواج کرد. او برادر بزرگ‌تر ابوالقاسم امینی مجدی بود.

امینی پس از اتمام تحصیلات خود در مدرسه دارالفنون تهران به فرانسه رفت و حقوق و اقتصاد خواند و در رشته اقتصاد موفق به اخذ درجه دکترا شد. پس از بازگشت به ایران، با توجه به تمول و نفوذ خانوادگی خیلی زود مدارج ترقی را طی کرد و در کابینه‌های احمد قوام (قوام السلطنه) و دکتر محمد مصدق (مصدق السلطنه) به وزارت رسید. پس از کودتای 28 مرداد در مقام وزیر دارائی کابینه سپهبد زاهدی مذاکرات با کنسرسیوم را اداره کرد که منجر به قرارداد کنسرسیوم شد.

سال 1339 با حمایت آمریکا به سمت نخست‌وزیری منصوب شد. کوشش‌های او در کاهش نقش شاه در اداره امور کشور که از حمایت بخشی از دستگاه ریاست جمهوری کندی برخوردار بود خیلی زود با مقاومت و مخالفت محمدرضا شاه پهلوی مواجه شد و مجبور به کناره گیری شد. در جریان اوج‌گیری مبارزات مردم در سال 1356 مورد مشورت شاه قرار می‌گرفت. امینی پس از انقلاب ایران در فرانسه زندگی می‌کرد و یکی از رهبران مخالفان جمهوری اسلامی ایران بود و 21 آذر ماه سال 1371 هجری شمسی در پاریس درگذشت.

این کتاب شامل خاطرات دستنوشته علی امینی است که سال 71 در خارج از کشور به زبان فارسی و در قالب 16 مقاله در کیهان لندن منتشر شد. یعقوبی درباره این کتاب می گوید: پس از انتشار این مقاله‌ها، علی امینی در پاسخ به برخی سوالات مطرح شده درباره خاطراتش با دست‌اندرکاران مجموعه تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد گفتوگو کرد که نتیجه این گفتگوها کتاب شد. البته وی مدعی بود که خاطراتش را در ایران نوشته، اما جا گذاشته است. بنابراین در لندن اقدام به نگارش خاطراتش کرد، اما در واقع، کارش نوعی تاریخ‌نگاری تلویحی و توجیهی است.

خبرآنلاین سه بخش برگزیده از این کتاب را برای کاربران محترم خود منتشر می کند:

در ماه های اول دولت مصدق، برای شرکت در کمیسیون بین المللی تریاک که هر سال در نیویورک و مقر سازمان ملل متحد تشکیل می شد دعوت و مامور شدم. از آمریکا که برگشتم، به دیدار نخست وزیر رفتم. چند تن از وزرا و اعضای جبهه ملی هم نشسته بودند. پس از چندی که برخاستم برای خداحافظی، دکتر مصدق گفت، بنشینید با شما کاری دارم....گفت: شما نمی خواهید بیشتر به من کمک کنید. جواب دادم هرکجا کاری از من بر می آمد بفرمایید. گفت نه در حاشیه، به عنوان وزارت. گفتم در کدام وزارتخانه؟ گفت: وزیر کشور.

اگرچه دلم می خواست در مدارج اداری وزارت کشور را هم تجربه کنم ولی گفتم مجلس که نیست اگر قصد دارید در این کار با شاه مشورت کنید، بهتر است فکر دیگری هم بفرمایید چون ایشان وزارت کشور مرا قبول نخواهند کرد...فردا عصر دکتر حسین فاطمی به دیدنم آمد و گفت: آقای نخست وزیر خجالت کشیدند مستقیم بگویند وزارت کشور نشد! شما وزارت اقتصاد را قبول کنید. تلفن را برداشتم و شماره دکتر مصدق را گرفتم. سلام کردم و داستان را گفتم، قاه قاه زد زیر خنده، از آن خنده های مخصوص خودش...به دیدنش رفتم و پس از تعارف و محبت فراوان گفت به هوش شما همیشه اعتقاد داشتم اما از کجا فهمیدید شاه وزارت کشور شما را قبول نخواهد کرد؟ گفتم ساده است! شما می خواهید انتخابات را شروع کنید و ایشان نمی توانند در این کار تماشاچی و بی نظر باشند. مرا هم می شناسند و می دانند زیر بار نخواهم رفت. دکتر مصدق بازهم فراوان خندید و گفت وزارت اقتصاد برای شما کوچک است...

**

احمد قوام(قوام السطلنه) هم از آخرین نمونه‌های وزیر سنتی ایران بود؛ خط را هنرمندانه می‌نوشت و شعر خوب می‌گفت و فارسی را خوب مینوشت و با فرهنگ ایرانی آشنا بود. فرمان مشروطیت ایران به خط اوست.
من در چند کابینه مختلف وزیر بود، در جلسات هیئت وزار میدیدم هنگامی که نخست وزیر مشغول بیان مسائل مهم است، یا وزیری مشغول به دادن گزارش، طرح یا پیشنهاد...اغلب وزرای دیگر به جای دقت به مسائل و یادداشت برداشتن با قلم و کاغذ مخصوصی که جلوی هریک گذاشتند، سرگرم نقاشی هستند و مرغ می‌کشند. تنها در جلسات کابینه قوام‌السطلنه بود که دیدم با دقتی که نخست وزیر در جزئیات حرکات هر یک دارد، کسی جرات مرغ کشیدن ندارد...این تجربه‌ها بود که وقتی نخست وزیر شدم در یکی از اولین جلسات هیئت دولت خطاب به وزرا گفتم آقایان توجه کنند این کاغذ و قلم مخصوص یادداشت برداشتن و وارد بحث شدن است نه برای مرغ کشیدن و قضیه را موقوف کردم.
**
بعد از ظهر روز 28 مرداد در منزل بودم و دوستان جریان خیابانهای تهران را مرتب گزارش می‌کردند؛ اوایل شب خود را سرگرم خواندن روزنامه کردم...با افکار خود مشغول بودم که صدای زنگ تلفن به صدا درآمد...مستخدم تلفن را برداشت و گفت: یک افسر از شهربانی کل گفته فردا صبح ساعت شش تیمسار نخست وزیر در انتظار ملاقات من است و باید به باشگاه افسران بروم...
فردا وقتی به سالن بزرگ افسران وارد شدم، افراد زیادی از طبقات مختلف من جمله میراشرافی و عده‌ای دیگر از همکاران ایشان در آنجا بودند. میراشرافی با اعتراض پیش آمد و گفت: شما چرا اینجا پیدایتان شده؟
گفتم: شما را برای چاقو کشی می‌خواهند و مرا برای وزارت...

هنوز از این آقایان فراغت حاصل نکرده‌بودم که مرا به کناری راهنمایی کردند و در کنار دوستی که مانند من احضار شده بود نشستم...نیم ساعتی گذشت و قیافه‌های مختلف و آمد و رفت‌های مکرر و منظم مرا به خیال واداشت تا جایی که به حال نخست‌وزیر رقت آوردم...آیا برای یک فرد امکان دارد با این همه قیافه‌های مختلف با فکرها و عقاید مختلف گفتگو کند و فرصت آن را هم بیابد که با ما هم مذاکره کند...سپهبد زاهدی وارد شد، او در حالی که لباس ساده خاکی رنگی بر تن داشت بعد از احوال پرسی اظهار داشت، چون با شما کار مهمتری دارم خواهش دارم بمانید تا حضار را راه بیاندازم... نزدیک ظهر ایشان و من در ایوان باشگاه افسران قریب یکساعت راه می‌رفتیم و اطراف پست وزارت دارایی که به من پیشنهاد شده بود مذاکره می‌کردیم. خزانه خالی کشور در آن موقع و احتیاجات روزانه دولت طبعا موضوع بحث ما بود و این امر به قدری فوریت داشت که مشکل نفت اساس نمی توانست مطرح شود.
 

کتاب خاطرات علی امینی با قیمت 4500 تومان روانه بازار نشر شده است.

ساکنان پایتخت برای تهیه این کتاب می توانند با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و کتاب را در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. هموطنان سایر شهر‌ها نیز با پرداخت هزینه پستی ارسال، می‌توانند تلفنی سفارش خرید بدهند.

6060