فلسفه سیاسی

  حاکم حکیم؛ نظری بر اندیشه سیاسی سهروردی

اخبار اندیشهاصطلاح مهم دیگر سهروردی، عالم مثال یا عالم خیال است که بدون شناخت آن نمی توان به اندیشه سیاسی او راه برد. عالم مثال، جایی میان جهان معقول و عالم محسوس است، که تنها اصحاب طریقت، قادر به مشاهده آن هستند. این عالم، که سهروردی از آن به «ناکجاآباد» یا «اقلیم هشتم» یاد می کند، جایگاه مجردات و صُوَری است که حالّ در جوهر مادی نیستند. شیخ شهاب الدین همانند فلوطین، نفس انسانی را مایل به صعود به «موطن آسمانی» می‌داند و جهان ماده را مصداق «غربت» می‌شناسد. از این رو، نظم سیاسی مطلوب، آن نظامی است که زمینه‌ساز اتصال انسان به راس نظام هستی، یعنی نورالانوار شود. 

نقد و بررسی نظریه ایرانشهر دکتر جواد طباطبایی در دانشگاه تهران

اخبار اندیشهکانون جهان ایرانی دانشگاه تهران با همکاری نشر فلات سلسله نشست های «نقد و بررسی نظریه ایرانشهر دکتر جواد طباطبایی» برگزار می کنند.

پریشانی داوری اردکانی از نظمی که برای سلاخ‌خانه مناسب است / از بی‌نظمی بیمارستان تا اتوبان دوطبقه /بحران توسعه‌نیافتگی در پوشش ظواهر مدرن 

اخبار اندیشهاگر گفته ام که به مسائل جزیی بی اعتنا نباشیم مراد این بوده است که بسیاری از غفلت ها و رویکردهای ما به مسائل هر روزی مثل ترافیک و خیابان کشی و بخصوص مدیریت مظاهر درک و فهم و تواناییها، ناتواناییهای ما در حل مسائل هستند و توقع نداشته باشیم که که همه مسائل در عزل و نصب های سیاسی حل شود. آنچه از قول من نقل شده است ارتباطی بسیار اندک آنهم ظاهری با گفته مزبور دارد. و نکته آخر اینکه به اصل قضیه و بحث فلسفی هیچ اعتنایی نشده است. اگر به فلسفه و تفکر اعتنا داشتیم مسلما سخن یکدیگر را بهتر می فهمیدیم. 

در مراسم افتتاحیه همایش کنکاش‌های مفهومی مطرح شد

روایت پرویز پیران از قدرت زنان: کلید عبور از «جامعه لحظه‌ای» در دستان زنان است / زوال خرد جمعی و کابوس «مدرنیته معکوس» در تاریخ ۱٥۰ ساله ایران

اخبار اندیشهپرویز پیران با یادآوری نقش جامعه‌شناسی در نقد و بازاندیشی گفت: «جامعه‌شناسی نقاد است و بدون نقد نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. ما باید از خود بپرسیم که جامعه‌شناسی ایرانی چگونه می‌تواند در خدمت فهم و ساخت آینده ایران باشد.»

حسین راغفر و ناصر زرافشان در نشست نقد و بررسی کتاب«ویروس لیبرال» مطرح کردند

نئولیبرالیسم فاجعه ای که انسان را از جامعه می گیرد / بی معنایی نئولیبرالیسم ایران را به فنا می برد؟

اخبار اندیشهناصر زرافشان گفت:‌ نئولیبرالیسم هیچ مبانی نظری و اجتماعی مشخصی ندارد و اصلاً بی‌معنی است. حتی با خود فلسفه لیبرالی هم تشابهی ندارد. بیشتر عنوانی جعلی است که بیشتر برای یک رشته از سیاست‌های عملی سرمایه‌داری انتخاب شده است و برای مواجه با کاهش نرخ سود و بحرانی که در نیمه دوم سده بیستم برای سرمایه داری بوجود آمد اجرایی شد.

تنفر شدید نیروهای درون سیستم از یکدیگر / سرمایه سیاسی برای ایران امروز

اخبار اندیشهسرمایه قدرت همچون سرمایه اقتصادی است و برای تولید و قوام و دوام آن نیاز به امنیت دارد. اگر امنیت برای تولید «کالای قدرت» در جامعه‌ای فراهم نشود حاکمیت ملی در معرض آسیب‌ها و بیماری های گوناگون قرار می‌گیرد. یک دغدغه مهم برای هر نظام سیاسی نه‌تنها حفظ خود بلکه حفظ سرمایه‌های قدرت است...اینک باید دید که در ایران کدام‌یک از این سرمایه‌ها به حدی مصرف شده یا محدود شده‌اند که دیگر از حیث تولید قدرت سیاسی عقیم‌اند. اگر ظرفیت های تولید سرمایه سیاسی زائل شده باشد نیروهای سیاسی باید تدبیر کنند که در بحران چگونه می‌توان سرمایه قدرت را «تولید» کرد.

پایتان را از روی مین ذهنی خویش بردارید

اخبار اندیشهاصرار بر ایستادن روی مین ذهنی ، نتیجه جز هلاکت و نیستی نیست. در این شرایط، بقا را اگر راهی هست، جز درک این مهم نیست که حتی در شرایطی که به‌نظر می‌رسد هیچ راهی وجود ندارد، هنوز انتخاب‌هایی دارند… باید پای‌شان را از روی مین ذهنی خود بردارند و با واقعیت‌ها آن‌گونه مواجه شوند که هستند… باید به تصریح فرانسیس بیکن، فروتنی پیشه کنند و خود را از بت‌های ذهنی برهانند و بدانند که ذهن آنان نیز، بنا بر طبع‌ خود به‌سمت خطا گرایش دارد و تمایل دارد از سطحی‌ترین فهم و درک و تجربه به عمیق‌ترین نتایج برسد، و این، چیزی نیست جز غرور و تکبر و نشانه‌ی پوچی بشر.

جهان‌مان گاندی ندارد / جهان امروز به قهرمانان بدون خشونت نیاز دارد / صلح مثبت، خشونت ساختاری و ایده کانت برای صلح پایدار

اخبار اندیشهاخبار البته به جنگ‌ها، موشک‌ها و کشته‌ها اهمیت بیشتری می‌دهند. البته که جان آدمیان نیز عزیزتر از هرچیزی باید باشد، اما مبادا گمان کنیم نبود جنگ به‌معنای استقرار صلح است. خیر. جهان عاری از خشونت نیازمند چیزی فراتر از اینهاست، اما بعید هم می‌دانم بدون وجود حکومت‌هایی صلح‌طلب و جوامعی دموکراتیک، بتوان به چنین جهانی امید داشت.

محمد زارع شیرین‌کندی در سال‌روز تولد فیلسوف آلمانی، میزان اقبال از هایدگر را در ایران بررسی کرد

هایدگر ۹۰ سال پیش دولت آمریکا، درنده خویی ها و ... امروز را پیش بینی کرد/ هایدگر را به عنوان مد روز نخوانیم؛ اندیشه‌اش را جدی بگیریم

اخبار اندیشهمحمد زارع شیرین‌کندی گفت: بدترین کار ممکن درباره هایدگر، کشیدنِ پای او به وسط نزاع‌ها و دعواهای سیاسی «خاورمیانه‌ای» در این‌جاست. نه منازعات ایدئولوژیک و جاروجنجال‌های سیاسیِ اغلب بی‌ثمر و گاه خانمان‌سوز و خطرناک در کشور ما نیازی به هایدگر دارند و نه تفکر هایدگر استعداد این کار را دارد.

بررسی نظریۀ ارنست کاسیرر درباره «افسانه دولت»

چگونگی شکل گیری دولت کلیسایی در قرون وسطی/ طغیان افسانه ها با افول عقلانیت/ افلاطون حامی اهریمن خوب برای بقای دولت

اخبار اندیشهاگوستین که بهترین نماینده فیلسوفان قرون‌وسطا است در کتاب اعترافات خود هستۀ مرکزی فلسفه قرون‌وسطا را می‌نویسد: «خدا و روح، این است آنچه ما می‌خواهیم بشناسیم. دیگر هیچ؟ مطلقاً هیچ.» در دروۀ فلسفه مدرسی نبردی همیشگی بین ایمان و عقل بود که هیچ‌گاه تفاهم و آشتی بین این دو برقرار نشد. در طول قرون‌وسطا هیچ‌گاه بین عقل و ایمان تفاهمی حاصل نشد و استقلال عقل در قرون‌وسطا اصلی کاملاً بیگانه بود. از دیدگاه فیلسوفان قرون‌وسطا عقل چراغ راه نیست و حکم ایمان همیشه مقدم بر کاربرد عقل است. اما فرمول «ایمان مستلزم فهم است» پایۀ بحث‌های بعدی شد.

بررسی کتاب «افراط‌گرایی: تحلیلی فلسفی»، نوشته قاسم کسام

افراط گرایی ترامپ؛ امنیتی سازی و نادیده گرفتن حقوق بشر / گامی در شناخت تندروها و تندروی ساختاری / چگونه دولت ها به افراط گرایی دامن می زنند؟

اخبار اندیشهکتاب کسام، به یک رویکرد فلسفی برای درک جوهر مفهوم افراط‌گرایی می‌پردازد. امروزه اقدامات زیادی برای مقابله با افراط گرایی انجام می‌شود، بدون این که واقعاً بدانیم دقیقاً چه چیزی افراط گرایی است و با چه چیزی مقابله می‌کنیم. در نتیجه، این امر اغلب مشکلات بیشتری ایجاد می کند تا آن که به راه‌حل منتهی شود....دولت‌ها و نخبگان سیاسی (مانند ترامپ یا جانسون) اغلب ایده افراط‌گرایی را سیاسی می‌کنند تا انتقادات از سیاست‌های خود را خاموش کرده و با ایجاد "دولت ضد تروریسم"، از طریق امنیتی‌سازی و نظارت، حقوق اساسی بشر را نادیده بگیرند.

فرار از دیکتاتوری منطق و مواجهه با اضطراب مرگ / انسان فقط یک ماشین عقلانی نیست / انسان غیر عقلانی

اخبار اندیشهکتاب «انسان غیرعقلانی» با پی‌گرفتن ریشه‌های اگزیستانسیالیسم در یونان باستان، عبرانیت، و مسیحیت آغاز می‌شود و به بازتابِ آن در هنر، ادبیات، موسیقی، و فلسفۀ روزگار حاضر می‌پردازد. جانِ کلام کتاب تبیین دیدگاه‌های نخستین و برجسته‌ترین اگزیستانسیالیست‌ها – کی‌یرکگور، نیچه، هایدگر، و سارتر – و از این رهگذر، ارائۀ تعریفی به‌غایت روشن و درخشان از اگزیستانسیالیسم و تأثیرگذاری آن است.

نگاهی به کتاب «تاملات پاسکالی» اثر پی‌یر بوردیو

نقد فیلسوفان برج عاج نشین؛ جامعه شناسی برای "عوام الناس"/ علیه توهم تفکر محض / چرا بوردیو می گوید جامعه شناس نباید از مردم عادی دست بکشد؟

اخبار اندیشهبوردیو معتقد است فقط توهم توانایی مطلق تفکر می‌تواند منجر به این باور شود که رادیکال‌ترین شک قادر به تعلیق پیش‌فرض‌هاست. کتاب «تاملات پاسکالی»، تلاش بوردیو برای بازگرداندن جامعه‌شناسی به ریشه‌های فلسفی خود و تأکید بر نقش متعهد و درگیر جامعه‌شناس با واقعیات اجتماعی، در تقابل با اندیشه انتزاعی و بی‌اعتنا به مردم، است.

کلیسا چگونه تقلید کورکورانه را گسترش داد؟ / فوکو: اگر بدانیم چگونه اسیر شدیم شاید بتوانیم روزی آزاد شویم / ریشه های صغارت پروری کلیسان در انقیاد مدرن

اخبار اندیشهفوکو در پایان عمرِ خود دریافت که وابسته به سنت فلسفۀ انتقادی است که از کانت و هگل می‌آید و «به مکتب فرانکفورت می‌رسد، و از نیچه، ماکس وبر و… می‌گذرد». او در مقام یک متفکر انتقادی با تشویق خوانندگانش به تأمل پایدار -انتقادی و خودانتقادی- در باب شرایطی تاریخی که ماهیتشان را ساخته است، بلوغ را تقویت نمود. زیرا خوانندگان از طریق فهم اینکه چگونه گرفتار این شرایط شده‌اند، می‌توانند از این شرایط فراتر روند و در برابر آن مقاومت کنند.

در نشست مجازی گروه جامعه‌شناسی معرفت، علم و فناوری انجمن جامعه‌شناسی ایران بررسی شد

کاوش در پشت پردهٔ آگاهی / تهدیدها علیه ایران بعد از جنگ ۱۲ روزه؛ دیدگاه های مجاهدی، فراستخواه، و علیخواه/ آرایش فکری و سیاسی ایران در عصر پساحقیقت

اخبار اندیشهمجاهدی: پساحقیقت در ایران و رشد معرکه روایت‌ها و سقوط نقادی / خودبزرگ‌پنداری و روایت‌های شیرینی که ما را از واقعیت دور می‌کنند / فراستخواه: یوتوپیا و ایدئولوژی، جامعهٔ ناتمام ایران را زخمی کرد / نجات ایران در گرو سه شرط؛ چرا باید به امکان معرفت انتقادی باور داشت؟ / علیخواه: چپ ها چون مارکوزه رسانه را ابزار «کودن‌سازی» می دانستند / هوش مصنوعی علیه تفکر انتقادی؛ آیا هوش مصنوعی روایت‌ها را یکدست می‌کند؟

"چه خبر؟"؛ زیستن در فضای تهدید

اخبار اندیشهنه به "مذاکره"، "جنگ" و "صلح"، مواجهه‌ای سلبی با شرایط است. اما جامعه نیازمند رویکرد ایجابی به اتفاقات هم هست. برای شکل‌گیری رویکرد ایجابی، پاسخ تصمیم‌گیران به این پرسش اساسی چیست که: "چه باید کرد؟" مزاجِ دَهر تَبَه شد در این بلا حافظ / کجاست فکر حکیمی و رای برهمنی؟

انقلاب ها همواره به وضعیت وخیم منتهی شده اند / روایت توماس هابز از چگونگی آفرینش انسان گرگ سیرت / لویاتان، هیولایی که امنیت را به ارمغان می‌آورد

اخبار اندیشهاز دیدگاه هابز، حاکم باید قوی و کارآمد باشد و وظیفه شهروندان این است که به او احترام گذاشته و به قرارداد اجتماعی پایبند باشند. او بر این باور است که حتی اگر حکومت ناعادلانه یا مستبد باشد، نباید آن را براندازید، زیرا براندازی منجر به بازگشت به وضعیت طبیعی و جنگ می‌شود که عواقب آن فاجعه‌بار است. تاریخ نشان داده است که انقلاب‌ها و سقوط حکومت‌ها اغلب منجر به وضعیت وخیم‌تری می‌شود. در نتیجه، هابز معتقد است که از بین بردن حکومت، حتی اگر مستبد باشد، کاری غیرعقلانی است و حفظ آن اهمیت دارد، زیرا امنیت و ثبات جامعه در گرو آن است.

بازخوانی «لنین ۲۰۱۷» نوشته اسلاووی ژیژک

راه حل شگفت ژیژک برای بحران های جهان سرمایه داری؛ گزینش رادیکالیسم با بازسازی لنین / امکان سیاست رادیکال

اخبار اندیشه ژیژک در این اثر تلاش می‌کند نه تنها لنین را «یادآوری» کند، بلکه امکان «تکرار» او را به‌مثابه راهی برای «حل‌وفصل» از بن‌بست سرمایه‌داری معاصر به بحث بگذارد. وی با بازخوانی لنین و نقد سرمایه‌داری جهانی، نشان می‌دهد که سیاست رادیکال ضرورتی حیاتی برای قرن بیست‌ویکم است.

هابز: مردم حق شورش ندارند / لاک: مردم حق شورش علیه حکومت ظالم را دارند

اخبار اندیشه هابز بر این باور بود که برای حفظ نظم، قدرت حاکم باید مطلق باشد. به اعتقاد او، اگر قدرت دولت محدود شود، جامعه دوباره به وضعیت جنگ و هرج‌ومرج سقوط خواهد کرد. در این دیدگاه، مردم حق شورش ندارند و باید از حاکم پیروی کنند، حتی اگر او مستبد باشد.  لاک اما این ایده را رد می‌کند و معتقد است که قدرت دولت باید محدود و تابع قانون باشد. او ایده‌ی «تفکیک قوا» را مطرح می‌کند و بر نقش قانونگذاری و پاسخگویی دولت تأکید دارد. برخلاف هابز، لاک معتقد است که مردم حق دارند در برابر حکومت ظالم شورش کنند، زیرا دولت صرفاً ابزاری برای حفظ حقوق طبیعی آن‌هاست.

استوارت میل علیه سرکوب؛ همه خطاپذیرند، کسی حق ندارد عقیده مخالف را خاموش کند / اروپا این گونه توسعه یافت

اخبار اندیشهبه فرض این‌که عقیده‌ای که آن را خاموش می‌کنیم خلاف حقیقت باشد و به فرض اینکه ما خطاپذیر نباشیم و بدانیم که این عقیده‌ای که آن را خاموش می‌کنیم خلاف حقیقت است باز خاموش کردن آن گناه است زیرا وجود آن لازم است تا حقیقت در برخورد با آن جلوه و تابناک بیشتری پیدا کند .

کودکی به نام هیچ

اخبار اندیشههمه چیز می‌تواند از یک تحول در ساختار رسانه‌ای کشور آغاز شود. اجازه دهیم مردم آنچه را تجربه می‌کنند به زبان بیاورند و در ساحت رسمی رسانه‌ای کشور نمودار شوند. مساله کشور را از درون صدای مردم پیدا کنیم. این اتفاق نخواهد افتاد مگر آنکه رسانه‌های رسمی به سمت مردم  گشوده شوند. همان مردم تشخیص می‌دهند چگونه باید از معرکه گریخت. آن ها خود می‌توانند راه نشان دهند و متعهد به آن بمانند. امید که مردم از درون زهدان آن هیچ نورسیده، زاده شوند. مساله این است که چه  نقشی در مسیر این زایش بر عهده می‌گیریم.

به مناسبت زادروز فریدریش هگل فیلسوف آلمانی

دوست و دشمن آزادی / فیلسوفی که خدا و خرما را با هم می‌خواست

اخبار اندیشههگل دو دغدغه داشت: دولت و آزادی و شاید بتوان گفت او خدا و خرما را با هم می‌خواست. دولت هگلی نه آنگونه که فاشیسم می‌خواست که تجسد آزادی بود. آزادیی که در آن فردیت در کلیت منعکس است و کلیت متشکل از افراد. هگل کوشید برای گفتن این متناقض نما فلسفه‌ای دیالکتیکی ایجاد کند که در آن صیرورت صورتبندی فلسفی شده و هر چیزی در یک گذار به ضد خود و در نهایت به جمع خود و ضد خود برسد.

این بار ایران و ایرانیان همگی در خطرند؛ ضرورت آشتی ملی / واکنش نمادین به آغاز یک دوران / غزه: نه فقط یک جنگ، که آزمایشگاه آینده جهان

اخبار اندیشهاز دید جامعه‌شناسان سیاسی، نشانه ورود جهان به نظمی است که در آن، «استثناء» به «قاعده» بدل می‌شود. این پدیده، که جورجو آگامبن آن را «وضعیت استثناء» می‌نامید. نقطه اشتراک موارد فوق، چیزی فراتر از سیاست خارجی تهاجمی است. آنچه در حال شکل‌گیری است، مدلی نو که در آن قدرت می‌تواند بی‌آنکه پاسخ‌گو باشد، هزینه‌سازی کند. این الگو، به تعبیر مانوئل کاستلز، مبتنی بر «شبکه‌هایی از قدرت بدون مرکز پاسخ‌گو»ست.

فیلسوفان به عنوان پیامبران آگاهی

اخبار اندیشه «مسائل اخلاقی در جهان امروزی» کتابی ارزشمند در طرح سوالات اخلاقی (و بعضاً حقوقی) جهان معاصر و پاسخ به آنان است که در قالب ٢۵ مقاله به مسائل اخلاقی ۲۵ موضوع نو پدید می‌پردازد.

حسین مصباحیان: صلح پایدار توسط نهادهای بین المللی پاسداری نمی شود

حتی ترامپ به سابقه تمدنی ایران معترف است / سکوت هابرماس چه زمانی می شکند؟ / از «ایده ایران» به سمت «ایران ایده‌ساز» حرکت کنیم

اخبار اندیشهدر طرف مقابل، ما با یک فرهنگ غربی مواجهیم که عالم و آدم را در قالب مفاهیمی مشخص صورت‌بندی کرده است و اگر فرهنگ ایرانی بخشی از این تمدن جهانی را به نقد می‌کشد بطوری که لیبرالیسم‌اش را منشأ بی‌عدالتی می‌داند؛ دموکراسی‌اش را «دموکراسی سواره‌ها» می‌خواند؛ باید بر پایه متون فرهنگی خود مفهوم‌پردازی جدیدی انجام دهد. و اگر «مسأله‌شناسی از لحظه اکنون» آغاز شود ما می‌توانیم از «ایده ایران» به سمت «ایران ایده‌ساز» حرکت کنیم

جنگ یا صلح؟ روایت آینده ایران چه خواهد بود؟

کردونی، روزبه در نهایت، همان‌طور که جنگ‌ها با روایت آغاز می‌شوند، صلح هم با روایت آغاز می‌شود. و این روایت، برای ایران امروز، باید از صداقت با خود، ایستادگی ملی، انسجام واقعی و تغییر به نام مردم، برای مردم آغاز شود. همان مردمی که مثل دختر رئیس‌جمهور، که حاضر است جانش را برای پدرش بدهد، اما و به هیچ وجه حاضر نیست از نظرش کوتاه بیاید ، برای ایران جان می دهند اما از حق زندگی شایسته و با کرامات و احترام کوتاه نمی آیند.

تحلیل فلسفی «احساسات سیاسی» و اهمیت آن در تحقق عدالت

عشق سیاسی؛ سوخت پنهان دموکراسی پایدار! / دعوت به سیاست عاشقانه / نوسباوم هشدار می‌دهد: دموکراسی فقط قانون نیست، باید دل‌ها را هم فتح کرد!

اخبار اندیشه یکی از مهم‌ترین مفاهیم کتاب نوسبام، «عشق سیاسی» است؛ عشقی که نه احساساتی افراطی، بلکه مبتنی بر احترام متقابل، برابری و همبستگی انسانی است... مولف ما را به‌سوی گونه‌ای از شهروندی سوق می‌دهد که نه‌تنها آگاه، بلکه حساس و همدل است؛ به‌سوی دولتی که نه‌تنها ضامن قانون، بلکه پرورش‌دهنده فضیلت‌های عاطفی است؛ و به‌سوی سیاستی که عشق، همبستگی و شفقت را نه ضعف، بلکه نشانه بلوغ اخلاقی می‌داند.