فلسفه

نظریه ای که جهان را با چالش های جدید مواجه کرد

فیلسوف دموکراسی / دانش، حقیقت و ارزش ایستا نیستند

اخبار اندیشهیاسر پوراسماعیل: حقیقت نزد دیویی امری عملی است که می‌تواند دگرگون شود و در بسترها یا زمینه‌های گوناگون تغییر می‌کند، در حالی که فلسفۀ سنّتی حقیقت را مفهومی ازلی و ابدی و مطلق می‌داند که مستقل از فعالیت انسانی وجود دارد.

  حاکم حکیم؛ نظری بر اندیشه سیاسی سهروردی

اخبار اندیشهاصطلاح مهم دیگر سهروردی، عالم مثال یا عالم خیال است که بدون شناخت آن نمی توان به اندیشه سیاسی او راه برد. عالم مثال، جایی میان جهان معقول و عالم محسوس است، که تنها اصحاب طریقت، قادر به مشاهده آن هستند. این عالم، که سهروردی از آن به «ناکجاآباد» یا «اقلیم هشتم» یاد می کند، جایگاه مجردات و صُوَری است که حالّ در جوهر مادی نیستند. شیخ شهاب الدین همانند فلوطین، نفس انسانی را مایل به صعود به «موطن آسمانی» می‌داند و جهان ماده را مصداق «غربت» می‌شناسد. از این رو، نظم سیاسی مطلوب، آن نظامی است که زمینه‌ساز اتصال انسان به راس نظام هستی، یعنی نورالانوار شود. 

نگاهی به نسبت عقل و وحی در جریان‌های فکری فلسفه دین

اخبار دینکتاب ۲ جلدی «جستارهای انتقادی در فلسفه دین» از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شد.

نگاهی به کتاب «در ستایش بطالت» اثر برتراند راسل

چگونه احمقانه زیستن را متوقف کنیم؟ / استفاده‌ خردمندانه از فراغت، ثمره‌ تحصیل و تمدن است

اخبار اندیشهبه باور راسل در حال حاضر در شهرها تفریح مردم یا فیلم دیدن شده یا فوتبال تماشا کردن -که در زمانه ما، وقت‌گذرانی بیهوده در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت و موبایل هم به آن اضافه شده است- اما اگر مردم فراغت بیشتری داشته باشند دوباره از تفریحاتی لذت خواهند برد که در آن فعالانه شرکت کنند.

لذت دردناک؛ خماری و نشئگی دو شراب در یک جام / تراژدی چگونه شیرین می شود؟ /معرفــت، درد آوار مصیبت های بر آدمی را کــم می کنــد

اخبار اندیشهتــراژدی پایــه ی ثابتــی از زندگــی اســت کــه نشــان می دهــد رنــج و لــذت دو روی یــک ســکه اند. نگاهــی چنیــن بــه درد شــاید در آغــاز بســیار عجیـب بنمایـد. عجیـب تـا پیـش از آن کـه بـه آن چـه غـم بــا مــا می کنــد و مــا بــا آن می کنیــم، می نگریــم. آن گاه ردپـای تـراژدی در صدمـات و لطمـات، آشـکارتر می شـود. دسـتاورد طنازانـه ی فرویـد نیـز در همیـن اسـت کـه نشـان دهــد خمــاری و نشــئگی دو شــراب اند کــه در یــک جــام ریختــه می شــوند. فرضــی کــه رنــج را اندکــی بیش تــر قابل تحمــل می کنــد و لــذت را کمــی دردناک تــر.

اندیشه های نیچه در سالروز تولدش مورد بررسی قرار گرفت

انسان نیستم، دینامیتم / نیچه:‌ «من فلسفه‌ام را از اراده به سلامت و حیات برساخته‌ام» / وقتی از زخم هایت برخیزی، ابرانسان می شوی یعنی دینامیت

اخبار اندیشهامین مدی: نیچه در «اینک انسان» نوشته است:‌ «از تقدیرم آگاهم. روزی نامِ من با یاد و خاطره‌ی چیزی هراس‌انگیز همراه خواهد شد _‌با بحرانی بی‌سابقه در زمین، با ژرف‌ترین درگیریِ وجدان، با تصمیمی برانگیخته‌شده علیه همه‌ی چیزهایی که تا آن زمان متعلقِ باور و طلب و تقدیس بوده‌اند. من انسان نیستم‌، من دینامیتم.»

آن ده شب «شب‌های گوته»

تهدید حکومت از «زبان» روشنفکران / شکاف دولت-ملت پیش از انقلاب چگونه علنی شد/ لحظه‌ای که قلم بر سکوت غلبه کرد

اخبار اندیشه۱۰ شب گوته نقطه عطفی شد در تاریخ روشنفکری ایران. آن رویداد، پیوندی میان قلم و خیابان برقرار کرد. با گذشت نزدیک به ۵ دهه، یاد آن شب‌ها هنوز زنده است؛ در حافظه مردمی که آن باغ را پر کردند، در صدای ضبط ‌شده سیمین دانشور و گلشیری و حالا در سریال‌هایی که با فناوری‌های تازه، آن صحنه‌ها را بازمی‌آفرینند. شب‌های گوته دیگر فقط بخشی از تاریخ روشنفکری نیست؛ بخشی از حافظه جمعی ایرانیان است. یادآور لحظه‌ای کوتاه، لحظه‌ای که کلمه بر سکوت غلبه کرد.

آیا تعطیلی عقل و بسنده کردن به ظاهر نقل، سبب توقف مسلمانان شده است؟

اخبار دینعلیرضا کاوند عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: جریان‌های اصلاحی معاصر مانند سید جمال‌الدین اسدآبادی و محمد عبده معتقد بودند که تعطیلی عقل و بسنده کردن به ظاهر نقل، سبب عقب‌ماندگی مسلمانان شده است.

یادی از منوچهر آشتیانی استاد فلسفه و جامعه‌شناسی در زادروز او

با تعالی ایران دوباره زنده می‌شوم و بازمی‌گردم / آن که تاریخ را پژوهش کرد و آن را ساخت

اخبار اندیشهرضا نساجی گفت:‌ آشتیانی از قماش مارکسیست‌های دگم و لنینیست ایرانی نبود که مارکس را از مجرای لنین، هگل را از طریق مارکس و کانت و تمام فلسفه را ذیل هگل می‌شناختند. آشتیانی در باره آرزوی دوم خود گفت: آرزوی دوم، تعالی کامل ایران به‌صورت کشور تراز اول جهانی، که البته این هم بسیار دور از دسترس می‌نماید. این چیزی است که آرزو دارم محقق شود. و اگر چنین شود، من حتی اگر به‌صورت ذرات خاک در کهکشان‌ها هم شده باشم، دوباره زنده می‌شوم و بازمی‌گردم

پریشانی داوری اردکانی از نظمی که برای سلاخ‌خانه مناسب است / از بی‌نظمی بیمارستان تا اتوبان دوطبقه /بحران توسعه‌نیافتگی در پوشش ظواهر مدرن 

اخبار اندیشهاگر گفته ام که به مسائل جزیی بی اعتنا نباشیم مراد این بوده است که بسیاری از غفلت ها و رویکردهای ما به مسائل هر روزی مثل ترافیک و خیابان کشی و بخصوص مدیریت مظاهر درک و فهم و تواناییها، ناتواناییهای ما در حل مسائل هستند و توقع نداشته باشیم که که همه مسائل در عزل و نصب های سیاسی حل شود. آنچه از قول من نقل شده است ارتباطی بسیار اندک آنهم ظاهری با گفته مزبور دارد. و نکته آخر اینکه به اصل قضیه و بحث فلسفی هیچ اعتنایی نشده است. اگر به فلسفه و تفکر اعتنا داشتیم مسلما سخن یکدیگر را بهتر می فهمیدیم. 

انیشتین: سیاست از فیزیک اتمی پیچیده‌تر است / چه نیازی به متفکران بزرگ داریم؟ / بهای تسلیم شدن به شبه دانشمندان

اخبار اندیشهاین پرسش را که «کدام بخش سیستمی از جامعه در برابر عمل افراد مقاومت نشان می دهد و کدام بخش در برابر اراده کنشگران و بازیگران صحنه اجتماع تأثیرپذیر است؟». این پرسش را اگر به دانش واگذاریم و به نتایج آن تن دهیم، به معنای «استقبال از امر واقع است» و سرآغاز ورود به دنیایی جدید، دنیایی که در آن که واقعیت اجتماعی از اعتبار و منزلت کافی برخوردار می شود و به جای هزینه کردن برای مهار واقعیت ها، به شیوه ای دموکراتیک می کوشیم واقعیت ها را بشناسیم و از سرکوب و سرزنش و تلاش برای سرسپرده کردن آنها اجتناب کنیم.

نقدی بر رواج و گسترش گفتمان فلسفی

نجات ایران از خرافات به سبک قرن ۱۸: تقدم اصلاحات مدنی بر "انقلاب معرفتی" فیلسوفان! / جایی که فلسفه به کار نمی‌آید / "فلسفه‌درمانی" برای توسعه‌نیافتگی؟

اخبار اندیشهنمی‌توان انکار کرد که هر یک از آسیب‌شناسی‌های فلسفی واقعیتی را بیان می‌کنند، همچنین نباید انکار کرد که مطالعه فلسفه از بسیاری جهات مفید است، اما تمامی مشکلات جامعه را در ایده‌ها و اندیشه‌ها خلاصه کردن مطلوب به نظر نمی‌رسد. مطالعه فلسفه هر اندازه هم که مطلوب باشد، فعالیتی فردی و مختص به حوزه خصوصی است و چندان به درد حوزه عمومی نمی‌خورد. مخاطبان فلسفه، همواره عده‌ای محدود هستند و استدلال‌های فلسفی تنها بر همین عده محدود اثر دارد، به همین دلیل نباید عرصه عمومی را به محلی برای یافتن حقیقت فلسفی و عقلانی بدل کرد.

نگاهی به کتاب«درباره زنان» اثر آرتور شوپنهاور

مردان در رنج، زنان در بند: چرا بزرگترین فیلسوف بدبین تاریخ، زن را «فریب زیستی» خواند؟ / فیلسوف ضد زن

اخبار اندیشهشوپنهاور در جامعه‌ای مردسالار بزرگ یافته بود و طبعاً بخش مهمی از نگرش او، بازتاب همان زمانه است. به‌باور مترجم، بسیاری از شارحان شوپنهاور بر این باورند که نگاه زن‌ستیزانه او ریشه در تجربه‌های شخصی وی دارد.

کتاب فلسفه هوش مصنوعی و جایگاه آن در جامعه تصویری چندبعدی از هوش‌مصنوعی ارائه می‌کند

فراتر از فناوری با فلسفه هوش مصنوعی / هوش مصنوعی در آینه فلسفه؛ آیا آینده، انسانی‌تر خواهد بود؟ / کتابی که هوش مصنوعی را به فلاسفه سپرد

اخبار اندیشهوقتی تاریخ علم و فناوری را مرور می‌کنیم، لحظاتی هست که در آنها نه فقط ابزارها، بلکه خود معنای انسان بودن دستخوش تغییر می‌شود. اختراع ماشین چاپ، انقلاب صنعتی و ظهور اینترنت از این دست لحظات بوده‌اند....کتاب «فلسفه هوش مصنوعی و جایگاه آن در جامعه» اثری است که هوش مصنوعی را از زاویه صرف فناورانه خارج می‌کند و آن را به‌مثابه پدیده‌ای فلسفی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی به تصویر می‌کشد.

رئیس سابق مرکز بررسی های استراتژیک در نشست «همبستگی اجتماعی و دفاع ملی» کرد

آشنا: روایت هسته سخت می‌تواند آینده ایران را شکل دهد / ۱۲روایت بعد از جنگ ۱۲ روزه چه تحولی پیدا کردند؟

اخبار اندیشهحسام الدین آشنا: دوازده روایت، هم موفقیت‌ها و هم آسیب‌ها و چالش‌هایی را برای کشور به همراه داشته‌اند و جنگ ۱۲ روزه اخیر فرصتی برای بازنگری در آن‌ها فراهم کرده است.آشنا در پایان به روایت دیگری اشاره کرد که خارج از این سیزده روایت است و گفت: «روایت هسته سخت» ایده‌ای است که می‌گوید ما یک هسته سخت داریم که از ما حمایت می‌کند و رسیدن به این هسته بسیار مهم است. این روایت می‌تواند آینده کشور را شکل دهد.جنگ‌های دفاع مقدس و جنگ ۱۲ روزه اخیر فرصت محک زدن این روایت‌ها و ارزیابی آن‌ها را برای ما فراهم کرده‌اند.

پایتان را از روی مین ذهنی خویش بردارید

اخبار اندیشهاصرار بر ایستادن روی مین ذهنی ، نتیجه جز هلاکت و نیستی نیست. در این شرایط، بقا را اگر راهی هست، جز درک این مهم نیست که حتی در شرایطی که به‌نظر می‌رسد هیچ راهی وجود ندارد، هنوز انتخاب‌هایی دارند… باید پای‌شان را از روی مین ذهنی خود بردارند و با واقعیت‌ها آن‌گونه مواجه شوند که هستند… باید به تصریح فرانسیس بیکن، فروتنی پیشه کنند و خود را از بت‌های ذهنی برهانند و بدانند که ذهن آنان نیز، بنا بر طبع‌ خود به‌سمت خطا گرایش دارد و تمایل دارد از سطحی‌ترین فهم و درک و تجربه به عمیق‌ترین نتایج برسد، و این، چیزی نیست جز غرور و تکبر و نشانه‌ی پوچی بشر.

نقد و بررسی «کتاب اخلاق» اسپینوزا در مرکز نشر دانشگاهی

ادبیاتامروز شنبه، ۱۲ مهرماه ۱۴۰۴ یوسف نوظهور و محمدتقی طباطبایی در مرکز نشر دانشگاهی به نقد و بررسی «کتاب اخلاق» اسپینوزا می‌پردازند.

به مناسبت انتشار جلد دوم «مدخل افلاطون، دانشنامه استنفورد»؛

فلسفه یونان در سرای اندیشه ایرانی اسلامی / رونمایی از «مدخل استنفورد» و پر کردن خلأ منابع تخصصی فارسی

اخبار اندیشه کتاب «مدخل افلاطون، دانشنامه استنفورد (جلد دوم)» اثری است فراتر از یک ترجمه. این مجموعه، با نگاهی تحلیلی و انتقادی، خوانشی نو و جامع از افلاطون را به مخاطب فارسی‌زبان ارائه می‌دهد.

جهان‌مان گاندی ندارد / جهان امروز به قهرمانان بدون خشونت نیاز دارد / صلح مثبت، خشونت ساختاری و ایده کانت برای صلح پایدار

اخبار اندیشهاخبار البته به جنگ‌ها، موشک‌ها و کشته‌ها اهمیت بیشتری می‌دهند. البته که جان آدمیان نیز عزیزتر از هرچیزی باید باشد، اما مبادا گمان کنیم نبود جنگ به‌معنای استقرار صلح است. خیر. جهان عاری از خشونت نیازمند چیزی فراتر از اینهاست، اما بعید هم می‌دانم بدون وجود حکومت‌هایی صلح‌طلب و جوامعی دموکراتیک، بتوان به چنین جهانی امید داشت.

آیا پیش از خلقت حضرت آدم(ع) موجودات دیگری وجود داشته‌اند؟

اخبار دین آغاز آفرینش انسان و جایگاه حضرت آدم(ع) در تاریخ بشر، موضوعی است که در قرآن، روایات و علم مورد بحث قرار گرفته است. شواهد متنوع نشان می‌دهد پیش از آدم، نسل‌هایی از انسان‌نماها روی زمین زندگی کرده‌اند.

محمد زارع شیرین‌کندی در سال‌روز تولد فیلسوف آلمانی، میزان اقبال از هایدگر را در ایران بررسی کرد

هایدگر ۹۰ سال پیش دولت آمریکا، درنده خویی ها و ... امروز را پیش بینی کرد/ هایدگر را به عنوان مد روز نخوانیم؛ اندیشه‌اش را جدی بگیریم

اخبار اندیشهمحمد زارع شیرین‌کندی گفت: بدترین کار ممکن درباره هایدگر، کشیدنِ پای او به وسط نزاع‌ها و دعواهای سیاسی «خاورمیانه‌ای» در این‌جاست. نه منازعات ایدئولوژیک و جاروجنجال‌های سیاسیِ اغلب بی‌ثمر و گاه خانمان‌سوز و خطرناک در کشور ما نیازی به هایدگر دارند و نه تفکر هایدگر استعداد این کار را دارد.

آیا جهنم دارالشفای گناهکاران است؟

اخبار دینیکی از چالش‌های اعتقادی که در میان فلاسفه مطرح بوده، دربارۀ ماهیت جهنم است که برخی آن را دارالشفا و عین رحمت خدا برای پاکسازی گناهکاران در نظر گرفته‌اند.

نگاهی به کتاب «روشنگری، انقلاب و رمانتیسم» نوشته فردریک بیزر

متفکران آلمانی، مطیع در برابر قدرت و بی باک در اندیشه ورزی / بیزر اسطوره «آلمان غیرسیاسی» را در هم شکست / کانت، سیاسی در خفا

اخبار اندیشهمادام دو استال روشنفکران آلمانی، پایان قرن هجدهم را اینچنین توصیف کرد: «آن ها عظیم‌ترین بی‌باکی اندیشه را با مطیع‌ترین شخصیت درآمیختند...هدف روشنفکران آلمانی در انتهای قرن هجدهم، آگاه کردن مردم از حقوق و تکالیف مدنی و اصول دین، سیاست و اخلاق بود، به همین جهت تفکر این روشنفکران عمیقا سیاسی بود، اما به خاطر محدودیت‌ها و فشار حکومت وقت، سیاسی در خفا (cryptopolitical) بود.

بررسی کتاب «افراط‌گرایی: تحلیلی فلسفی»، نوشته قاسم کسام

افراط گرایی ترامپ؛ امنیتی سازی و نادیده گرفتن حقوق بشر / گامی در شناخت تندروها و تندروی ساختاری / چگونه دولت ها به افراط گرایی دامن می زنند؟

اخبار اندیشهکتاب کسام، به یک رویکرد فلسفی برای درک جوهر مفهوم افراط‌گرایی می‌پردازد. امروزه اقدامات زیادی برای مقابله با افراط گرایی انجام می‌شود، بدون این که واقعاً بدانیم دقیقاً چه چیزی افراط گرایی است و با چه چیزی مقابله می‌کنیم. در نتیجه، این امر اغلب مشکلات بیشتری ایجاد می کند تا آن که به راه‌حل منتهی شود....دولت‌ها و نخبگان سیاسی (مانند ترامپ یا جانسون) اغلب ایده افراط‌گرایی را سیاسی می‌کنند تا انتقادات از سیاست‌های خود را خاموش کرده و با ایجاد "دولت ضد تروریسم"، از طریق امنیتی‌سازی و نظارت، حقوق اساسی بشر را نادیده بگیرند.

فلسفه رجعت در نظام شیعه

اخبار دینیکی از آرزوهای دیرینه بشر گسترش عدالت در سراسر گیتی و ریشه سوزی بیداد از همه آبادیهای زمین است؛ و این امید و آرزو به شکل نوعی اعتقاد در ادیان الهی تجلی نموده است. در طول تاریخ، کسانی که مدعی تحقق این ایده شدند، طرحها ریختند و چاره ها اندیشیدند، ولی، نتوانستند بشر خسته دل را امیدی بخشند.

فرار از دیکتاتوری منطق و مواجهه با اضطراب مرگ / انسان فقط یک ماشین عقلانی نیست / انسان غیر عقلانی

اخبار اندیشهکتاب «انسان غیرعقلانی» با پی‌گرفتن ریشه‌های اگزیستانسیالیسم در یونان باستان، عبرانیت، و مسیحیت آغاز می‌شود و به بازتابِ آن در هنر، ادبیات، موسیقی، و فلسفۀ روزگار حاضر می‌پردازد. جانِ کلام کتاب تبیین دیدگاه‌های نخستین و برجسته‌ترین اگزیستانسیالیست‌ها – کی‌یرکگور، نیچه، هایدگر، و سارتر – و از این رهگذر، ارائۀ تعریفی به‌غایت روشن و درخشان از اگزیستانسیالیسم و تأثیرگذاری آن است.

نگاهی به کتاب «تاملات پاسکالی» اثر پی‌یر بوردیو

نقد فیلسوفان برج عاج نشین؛ جامعه شناسی برای "عوام الناس"/ علیه توهم تفکر محض / چرا بوردیو می گوید جامعه شناس نباید از مردم عادی دست بکشد؟

اخبار اندیشهبوردیو معتقد است فقط توهم توانایی مطلق تفکر می‌تواند منجر به این باور شود که رادیکال‌ترین شک قادر به تعلیق پیش‌فرض‌هاست. کتاب «تاملات پاسکالی»، تلاش بوردیو برای بازگرداندن جامعه‌شناسی به ریشه‌های فلسفی خود و تأکید بر نقش متعهد و درگیر جامعه‌شناس با واقعیات اجتماعی، در تقابل با اندیشه انتزاعی و بی‌اعتنا به مردم، است.

کلیسا چگونه تقلید کورکورانه را گسترش داد؟ / فوکو: اگر بدانیم چگونه اسیر شدیم شاید بتوانیم روزی آزاد شویم / ریشه های صغارت پروری کلیسان در انقیاد مدرن

اخبار اندیشهفوکو در پایان عمرِ خود دریافت که وابسته به سنت فلسفۀ انتقادی است که از کانت و هگل می‌آید و «به مکتب فرانکفورت می‌رسد، و از نیچه، ماکس وبر و… می‌گذرد». او در مقام یک متفکر انتقادی با تشویق خوانندگانش به تأمل پایدار -انتقادی و خودانتقادی- در باب شرایطی تاریخی که ماهیتشان را ساخته است، بلوغ را تقویت نمود. زیرا خوانندگان از طریق فهم اینکه چگونه گرفتار این شرایط شده‌اند، می‌توانند از این شرایط فراتر روند و در برابر آن مقاومت کنند.

برهان محقّق اصفهانی بر وجود خدا

اخبار دینمحمد حسین غروی اصفهانی، معروف به کمپانی، در منظومه تحفه الحکیم، برهانی بر وجود خداوند اقامه کرده است که به لحاظ امتیازهایی که دارد مورد توجه صاحب نظران واقع شده است.