این روزها سالروز تاسیس نخستین نهاد رسمی انقلاب اسلامی است.
سید صادق روحانی: امام خمینی در 22 دی1357 یعنی دقیقا یک ماه مانده تا سقوط رژیم پهلوی فرمان تشکیل نهاد شورای انقلاب را دادند که تقریبا همه امور دولت انقلابی را انجام می‌داد. اما ابتکار تشکیل این شورا باید به نام شهید مطهری زده بشود چرا که اندیشه شکل گیری "شورای انقلاب" در سفر شهید مطهری به پاریس با امام در میان گذاشته شد.
امام خمینی در بخشی از فرمان خود برای تشکیل این شورا آورده‌اند:
به موجب حق شرعی و بر اساس رای اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به اینجانب ابراز شده است، در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی، مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق، موقتا تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد ... این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است، از آن جمله ماموریت دارد تا شرایط تاسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد.
ترکیب این شورای انقلابی ترکیب جالبی بود از آن جهت که چکیده‌ای از اکثر گروه‌ها و شخصیت‌هایی بود که تا پیش از انقلاب و برای تحقق آن تلاش کرده بودند که عبارتند از:
شهید مطهری، شهید بهشتی، آیت الله موسوی اردبیلی، شهید باهنر، آیت الله هاشمی رفسنجانی، آیت الله طالقانی، آیت الله خامنه ای، آیت الله مهدوی کنی، احمد صدر حاج سید جوادی، مهندس بازرگان، دکتر یدالله سحابی، مهندس کتیرایی، سرلشکر ولی ا... قرنی ، سرتیپ علی اصغر مسعودی ، حسن حبیبی، مهندس عزت الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر، صادق قطب زاده، مهندس میرحسین موسوی، احمد جلالی و دکتر حبیب الله پیمان.
البته اینگونه نبود که از همه گروه‌های مانند کمونیست‌ها و مجاهدین خلق نیز در این شورا نماینده‌ای وجود داشته باشد. عزت الله سحابی که خود یکی از اعضای این شورا بود درباره ترکیب این شورا گفته است:
شوراى انقلاب آینهى تمام نماى ملت ایران و انقلاب بزرگ و فراگیر آن نبود، طرفداران شریعتى و نمایندگان احزاب سیاسى و ملى قدیم در آنجا نبودند، از نمایندگان جوانان و دانشجویان فعال هم هیچ‌کس نبود، از چپها و مارکسیستها هم هیچ‌کس در آنجا نماینده نداشت، مجاهدین نماینده نداشتند، ولى آقایان روحانیون شوراى انقلاب در سال 58 تا 59 من را به‌عنوان نماینده مجاهدین و اصحاب مرحوم دکتر شریعتى تلقى مى‌کردند، ملیون هم بطور اخص نماینده نداشتند.
اگرچه عمر شورای انقلاب چندان به درازا نینجامید اما اقدامات بسیاری انجام داد که از آن جمله‌اند:
پیشنهاد مهندس بازرگان بعنوان نخست وزیر دولت موقت، تشکیل کمیته های انقلاب، تصویب اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ملی شدن بانک ها، سامان بخشیدن به دادگاه‌های انقلاب، برگزاری همه پرسی درباره نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش نویس قانون اساسی، تصویب قانون شوراهای محلی، ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین نامه مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس.
پس از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، مهندس بازرگان از نخست وزیری استعفا داد و وظایف دولت موقت به عهده شورای انقلاب گذارده شد که به این ترتیب وظایف تقسیم شد:
| ترکیب وزرای دولت موقت | |||
| وزیر | وزارتخانه | وزیر | وزارتخانه |
| حضرت آیت الله خامنه‌ای | دفاع و سپاه | شهید باهنر | آموزش‌وپرورش |
| محمد یوسف طاهر قزوینی | راه | محمود قندی و محمدحسین اسلامی | پست |
| محمود احمدزاده هروی | صنایع | علی اردلان ، بنی‌صدر | دارایی |
| حسن حبیبی | فرهنگ | بنی‌صدر، قطب‌زاده | امورخارجه |
| میناچی | ارشاد | رضا صدر | بازرگانی |
| داریوش فروهر | کار | کاظم سامی | بهداشت |
| آیت الله هاشمی رفسنجانی | کشور | محمود احمدزاده هروی | معادن |
| مصطفی کتیرایی | مسکن | عباس شیبانی | کشاورزی |
| معین‌فر | نفت | مهدوی کنی | دادگستری |
| عباس تاج | نیرو | | |
آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب خاطره‌ای درباره تقسیم وظایف در شورای انقلاب مطرح کرده‌اند که عینا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری می‌آید:
ما عضو شوراى انقلاب بودیم و بعضى هم در آن وقت، این موضوع را نمى‌دانستند و حتّى بعضى از رفقا - مثل مرحوم ربانى شیرازى یا مرحوم ربانى املشى - نمى‌دانستند که ما چند نفر، عضو شوراى انقلاب هم هستیم. ما با هم کار مى‌کردیم و صحبتِ دولت هم در میان نبود؛ صحبتِ همان بیت امام بود که وقتى ایشان وارد مى‌شوند، مسؤولیت‌هایى پیش خواهد آمد. گفتیم بنشینیم براى این موضوع، یک سازماندهى بکنیم. ساعتى را در عصر یک روز معیّن کردیم و رفتیم در اطاقى نشستیم. صحبت از تقسیم مسؤولیت‌ها شد و در آنجا گفتم که مسؤولیت من این باشد که چاى بدهم! همه تعجب کردند. یعنى چه؟ چاى؟ گفتم: بله، من چاى درست کردن را خوب بلدم. با گفتن این پیشنهاد، جلسه حالى پیدا کرد. مى‌شود آدم بگوید که مثلاً قسمت دفتر مراجعات، به عهده‌ى من باشد. تنافس و تعارض که نیست. ما مى‌خواهیم این مجموعه را با همدیگر اداره کنیم؛ هر جایش هم که قرار گرفتیم، اگر توانستیم کارِ آنجا را انجام بدهیم، خوب است.
با تمام اقدامات مثبتی که این شورا در اداره کشور در روزهای آخر منتهی به پیروزی انقلاب و ماه‌های نخست پس از پیروزی انقلاب داشت انتقاداتی نیز به عملکرد آن وارد شده است.آیت الله هاشمی رفسنجانی چندی پیش در دیدار جمعی از استادان تاریخ انقلاب اسلامی در دانشگاهها و پژوهشگاههای کشور در پاسخ به برخی شبهات پیرامون محاکمات و اعدام‌ها و یا تصرف اموال افراد، در ابتدای انقلاب، عدم تسلط شورای انقلاب به تمام اعمال و تصمیم‌گیری‌ها را یکی از علل این اتفاقات عنوان کرد و گفت: در شرایطی که کشور فاقد قانون اساسی و سازماندهی و مدیریت بود، علی‌رغم اقدامات مفید و صحیح صورت گرفته، برخی اعمال افراطی از جانب افراد و بعضاً جوانان که تجربه مدیریتی نداشتند اتفاق می‌افتاد که برخی از آنها مورد تأیید مسئولان انقلاب و امام راحل نیز نبود.
آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در دیداری که در سال 77 با عده‌ای از جوانان داشتند درباره این شورا یادآورشدند:
مى‌دانید که «شوراى انقلاب»، قبل از انقلاب در ایران تشکیل شد و عدّه‌اى را به‌عنوان اعضاى «شوراى انقلاب» معیّن کردند؛ محتاج هیچ‌کس هم نشدند و مشکلى هم پیدا نکردند البته این عده آن زمان ناشناخته بودند؛ حتّى خودشان هم از عضویتشان خبر نداشتند. بنده خودم یکى از اعضاى «شوراى انقلاب» بودم، اما نمى‌دانستم که عضو این شورا هستم. مرا براى عضویت در این شورا معیّن کردند و بعدها به من خبر دادند؛ من هم از مشهد به تهران آمدم و مشغول کار شدم. بنابراین، امام مى‌شناختند و مى‌دانستند. البته با نزدیکان صمیمى خودشان هم که در تهران با اینها ارتباط داشتند، براى گزینش افراد مشورت مى‌کردند؛ راه هم که راه روشنى بود.
با شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسؤولیت و ضرورت وجودی شورای انقلاب به پایان رسید. لذا در 12 تیر 1359 شهید بهشتی اعلام کرد:
مسؤولیت شورای انقلاب دو هفته دیگر پایان می‌یابد.
سپس آخرین جلسه شورا در 26 تیر 1359 برگزار شد. حسن ابراهیم حبیبی سخنگوی شورای انقلاب، در آخرین مصاحبه خود گفت:
امروز با رسمیت یافتن مجلس شورای اسلامی و کامل شدن اعضای شورای نگهبان قانون اساسی، کار شورای انقلاب که تاکنون وظیفه قانونگذاری را بر عهده داشت نیز به پایان رسید.
27219
نظر شما