محمد‌حسین نجاتی: خشکسالی، تغییر اقلیم، تخریب طبیعت و عدم مدیریت منابع آبی در ایران به جایی رسیده که کشور به گواه همه مختصصان حوزه محیط‌زیست، مدیریت منابع آب و اقلیم‌شناسان در وضعیت بحران آبی قرار گرفته است. به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی از وضعیت بحران آبی در ایران منتشر کرده است و آنچه از متن‌های این گزارش مهم‌تر به نظر می‌رسد، نمودارها و جدوالی است که مستقیما به بحران آبی در ایران اشاره می‌کند. کاهش میزان بارش در ایران، کاهش محسوس روان‌آب‌ها، کاهش میزان آب‌های تجدیدپذیر در کشور، سهم بالای کشاورزی در مصرف منابع آبی در کشور و تغییر اقلیم از جمله مهم‌ترین مسایلی است که در ایران گزارش به آن توجه شده است.
به طوری که، بررسی وضعیت آب در کشور نشان می‌دهد در ۱۰سال اخیر در کشور میزان بارندگی حدود ۱۱ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش یافته و به‌تبع آن نیز حجم جریان سطحی در دوره مشابه حدود ۴۴ درصد کاهش یافته است. نکته قابل توجه این است که کاهش در مقدار بارندگی به‌دلیل وقوع خشکسالی و تغییر اقلیم صورت می‌گیرد؛ ولی کاهش در حجم جریان سطحی علاوه بر این امر، به‌دلیل برداشت‌های بالادست نیز صورت می‌گیرد. این موضوع باعث شده است که در ۱۵ سال اخیر مجموع حجم مخازن سدها در کشور حداکثر تا نصف از آب پر باشد.
بررسی آمار و ارقام مرتبط با بخش آب از جنبه‌های مختلفی، حاکی از وجود چالش در اجزای مختلف این بخش است. در این سال‌ها هیچ‌گاه مخازن سدها به‌طور کامل پر نبوده و حتی تا نصف هم از آب پر نشده است. از سوی دیگر از تعداد ۶۰۹ دشت در کشور ۳۵۵ دشت، به‌دلیل افت سطوح سفره آب زیرزمینی، ممنوعه است.
همچنین آمارها نشان می‌دهد سبقت گرفتن تخلیه از منابع آب زیرزمینی از تغذیه آن ها تقریبا از سال ۱۳۵۷ شروع شده و هم‌اکنون مقدار تجمعی آن حدود ۱۲۰ میلیارد مترمکعب است که این رقم حدود یک‌چهارم کل ذخیره استاتیک آن ها است. وضعیت کل چاه‌های موجود در کشور هم نشان می‌دهد که حدود ۴۵ درصد آن ها غیرمجاز هستند. همچنین وابستگی مصارف کشور به آب‌های سطحی و زیرزمینی نیز به‌ترتیب ۴۵ و ۵۵ درصد تخمین زده می‌شود.
از سوی دیگر به‌دلیل تغییر اقلیم متوسط دمای سالانه شهرهای ارومیه، تبریز، اصفهان، تهران، مشهد، اهواز، زاهدان، شیراز، قزوین، کرمانشاه، کرمان، گرگان، رشت، اراک، بندرعباس ویزد را در ۱۵ سال اخیر نسبت به متوسط بلندمدت حدود ۶/ ۰ درجه سانتی‌گراد افزایش داشته است. همچنین میزان آب تجدیدپذیر کشور در سالهای اخیر نسبت به متوسط بلندمدت حدود ۳۲ درصد کاهش داشته است که رقم بسیار چشمگیری است.
در جدول زیر مهم‌ترین مصادیق بحران آبی ایران را بخوانید.
نقشه زیر موقعیت دقیق حوضه‌های آبریز و اصلی ایران را نشان می‌دهد
هفت نمودار زیر میزان بارندگی درحوضه‌های آب ریز کشور را نشان می‌دهد
هفت نمودار زیر وضعیت رواناب‌ها در حوضه‌های آبریز را نشان می‌دهد
هفت نمودار زیر میزان و درصد پر بودن مخازن سدها را نشان می‌دهد
نمودار زیر کسری مخزن منابع آب زیر زمینی را نشان می‌دهد
نمودار زیر میزان برداشت از چاه طی سالهای اخیر را نشان می‌دهد
نمودار زیر روند افزایش دما در ایران و تاثیر بر خشکسالی را نشان می‌دهد
نمودار زیر روند تغییر میزان آب تجدیدپذیر و کاهش آن را نشان می‌دهد
جدول زیر میزان تنش‌آبی در ایران را نشان می‌دهد
۴۲۴۲
نظر شما