در روزهای گذشته، 2 بخش از گزارش کتاب‌های درسی آینده را ارایه کردیم. در آخرین بخش این گزارش، به نهضت متن باز (اوپن سورس) و تاثیر آن بر روند گسترش کتاب‌های الکترونیکی می‌پردازد.
نظریه‌ای ایده‌آل گرایانه‌تر، این است که کتاب‌ها به رایگان و بدون محدودیت‌های حقوق معنوی ارائه شوند. هم‌اکنون گستره‌ای از کتاب‌های رایگان در ویکی‌بوکز برای دانلود شدن در دسترس همگان قرار دارد. کنسرسیوم کالج‌ها برای پروژه کتب‌های درسی باز منابع باز آموزشی و ارتباطات آن؛ در سال 1378 / 1999 توسط ریچارد بارانیوک، یک مهندس برق از دانشگاه رایس در هوستون تگزاس راه‌اندازی شده است. این متن‌ها عموما به شکل قطعه‌های کوتاهی هستند که توسط تعداد زیادی از متخصصان نوشته شده‌اند.
به گفته اسپوزیتو، این کتاب‌های درسی رایگان در حال حاضر شبیه به صنعتی روستایی هستند. کوشش‌های داوطلبانه برای ایجاد مطالبی مانند آن‌چه در ویکی‌پدیا دیده می‌شود، یعنی به صورت قطعه‌های جامع که به اندازه کافی کوتاه باشند و همه مطالب مرتبط را نیز در خود داشته باشند، بسیار مناسب است. ولی یک کتاب درسی، حجم زیادی دارد و نیازمند ساختاری کاملا منطقی و ارتباط بین بخش‌ها و فصل‌های مختلف است. به همین دلیل است که خلق یک کتاب همیشه مسئولیتی سنگین بوده که نیاز به تعهدات طولانی مدت بین ناشران (که باید از این میان سود خود را ببرند) و نویسندگان کتاب‌ها (که معمولا می‌خواهند برای کارشان به آنها پول پرداخت شود) دارد.
ولی، شاید تناقضی بین «رایگان بودن» و «سود آوری» وجود نداشته باشد. گروهی از مدیران قدیمی ناشران کتاب‌های درسی، در حال تلاش برای جا انداختن ایده کتاب‌های درسی منبع باز است. در سال 1386 / 2007، آنها "فلت‌ورلد‌نالج" را در نیویورک ایجاد کردند و در ژانویه 2009 / دی ماه 1387، 21 جلد اول از کتاب‌های درسی آماده‌شده را منتشر کردند. متن این کتاب‌ها توسط 40 متخصص در حوزه‌های گوناگون نوشته شده که 20 درصد از حق امتیاز، به نویسندگان آنها تعلق می‌گیرد. به علاوه، شرکت قصد دارد که محتوای خود را بر روی کیندل و دیگر دستگاه‌های نمایشگر کتاب‌های الکترونیکی قابل ارائه کند. تمام محتوای آن برای استفاده مجدد جهت اهداف غیر تجاری و تحت یک امتیاز مالکیت معنوی، مجانی خواهد بود.
اریک فرانک، از موسسان «فلت‌ورلد‌نالج»، می‌گوید استراتژی آنها این است که با به رایگان در اختیار قرار دادن ویرایش الکترونیکی کتاب‌ها، (که هدف اولیه آن، کتاب‌های حجیم برای دانشجویان سال اولی است) علاقه دانشجویان را به این کتاب‌ها جلب کنند و بعد، سود خود را از خرید نسخه کاغذی این کتاب‌ها توسط دانشجویان به مبلغ 29.95 دلار برای چاپ سیاه و سفید و 59.95 دلار برای چاپ رنگی کسب کند.
به گفته فرانک، دانشجویان می‌توانند محتوای الکترونیک را به هر نحو که بخواهند، کپی و استفاده کنند: «ما می‌خواهیم از یک جنگ حقوق دیجیتال بین دانشجویان جلوگیری کنیم». در ضمن، شرکت امیدوار است که با فروختن امتیاز حقوق معنوی محتوای تولید شده به شرکت‌های تجاری، مانند فروش ملزومات آموزش از راه دور و نرم‌افزارهای مدیریت آموزشی نیز پول به دست بیاورد.
فلت‌ورلد‌نالج با رایگان کردن محتوایش برای استفاده مجدد، به استادان اجازه می‌دهد که محتوایش را تکه تکه کنند و هر قسمت از کتاب‌ها را که می‌خواهند، تدریس کنند. هگارتی در این خصوص می‌گوید: «هر روز استادان بیشتری علاقمند می‌شوند تا از روی کتاب‌های درسی «سفارش شده‌ای» تدریس کنند که آمیزه‌ای از مطالب مختلف هستند، و نه فقط آن‌چه یک ناشر در یک کتاب گردآوری کرده است».
او می‌گوید که دانشگاه آستین تگزاس، یک ابزار الکترونیک را در اختیار اعضای هیئت علمی خود قرار داده تا هر چیز کتاب‌خانه‌ای دارای حق امتیاز مجاز را که شامل مجلات علمی نیز می‌شود، جمع آوری کند و برای دانشجویان خود به عنوان جزوه درسی چاپ کنند. «من فکر می‌کنم که این، جایی است که کتاب‌های درسی باید به آنجا برسند».
البته، تا اندازه زیادی، هیچ کس نمی‌تواند حدس بزند که واقعا آینده کتاب‌های درسی الکترونیک چگونه خواهد بود. آنها فقط این را می‌دانند که همه چیز به سرعت در حال تغییر است. کلوت می‌گوید: «در میان تمام این چیزها ، تنها چیزی که مشخص است، این است که فصل بعدی کتاب‌های درسی الکترونیک هم‌اکنون در حال نوشته شدن است. کتاب‌های درسی الکترونیک به آن نحوی که ما می‌شناسیم، پنج سال دیگر کاملا متفاوت با امروز خواهند بود».
نیچر، شماره 7238- ترجمه: مجید جویا
نظر شما