اینکه ترکیه در آینده چه رفتاری را در برخورد با این رفتار نابخردانه در پیش گیرد، موضوعی است که میتواند منافع این کشور در غرب را نیز تحت تأثیر قرار دهد. خبر در گفتوگو با دکتر رضا جلالی به بررسی ابعاد حمله رژیم صهیونیستی به کشتی متعلق به ترکیه در آبهای آزاد و آینده روابط آنکارا-تل آویو پرداخته است.
زهرا خدایی
متعاقب حمله اسرائیل به ناوگان آزادی غزه، دولتمردان ترکیه اعلام کردند تعاملات خود را به پایینترین سطح خواهند رساند تحلیل شما در این خصوص چیست؟
من فکر میکنم از آنجایی که پیوستن به اتحادیه اروپا همچنان مهمترین دغدغه دولتمردان ترکیه باقی مانده، نباید برخورد افراطی از سوی دولت ترکیه را انتظار داشت. ترکیه برای تحقق رویای خود همواره تحت فشارهای زیادی بوده، از جمله فشارهای اروپا و غرب در برخورد با کردهای پ. ک. ک و زندانیبودن عبداله اوجالان و مشکلات مشابهی که اروپا همواره خواستار حل آنها بوده است. حمله به کشتی آزادی نیز به عنوان بخش دیگری از مشکلات نمیتواند ترکها را به نشان دادن عکسالعملهای شدید وادار کند و ترکها بیشتر ترجیح میدهند تا سیاست صبورانهای را در پیش گیرند. در حال حاضر ییوستن به اتحادیه اروپا مهمترین دغدغه عبداله گل و اردوغان است، لذا سیاست دولتمردان ترک دست به عصا راه رفتن است تا بهانهای به دست مخالفان پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا از جمله فرانسه ندهند. مقامات ترکیه برآنند تا خود را با استانداردهای جهانی وفق داده و از هر نوع تنش که تهدیدی برای تحقق رویای آنها باشد، دوری میکنند.
با این همه موضعگیری اردوغان در قبال این رویداد خیلی جدی بود.
همانطور که در جریان هستید عمده کشته شدگان این حادثه ترک بودند. ترکیه در روزهای اول واکنش خیلی تندی بروز نداد و صرفاً سفیر اسرائیل را احضار کرد، بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله سوئد، دانمارک، نروژ و آفریقای جنوبی نیز نسبت به فراخوان سفرای خود از اسرائیل اقدام کردند. در حدود 11 کشور سفرای اسرائیل در کشورشان فراخواندند. اما درباره اردوغان باید بگویم که او کم موضع میگیرد، زمانی هم که عزم به موضعگیری میکند، معمولاً شدید است. کنفرانس داووس را به یاد بیاورید. در کنفرانسی اقتصادی ونه سیاسی، اردوغان به شدت علیه پرز موضع میگیرد و اقدامات رژیم صهیونیستی را مورد انتقاد قرار میدهد. اما به نظر میرسد این بار موضع اردوغان، آنچنان که انتظار میرفت، نبود.
چرا اسرائیل دست به حمله زد آیا چنین تبعاتی را پیشبینی نمیکرد؟
اسرائیل میداند که اگر در مواجهه با این مسائل به موقع وارد عمل نشود و برخورد تندی از خود به نمایش نگذارد، در این جغرافیای سرزمینی- دریایی در آینده با چالشهای جدی روبهرو خواهد شد. اسرائیل به باور خودش قصد داشت به قول معروف گربه را دم حجله بکشد، یعنی فکر اعزام کمکهای مردمی به غزه را در همان نطفه خفه کند، غافل از اینکه این اقدام منجر به افزایش فشارهای بینالمللی بر روی اسرائیل خواهد شد. همانطور که میدانید غزه یک شهر کوریدوری است که به صورت خطی با 360 کیلومتر مربع، یک و نیم میلیون جمعیت را به طور فشرده در خود جای داده است. متعاقب این اقدام اسرائیل برای کاهش این فشارها ادعا کرد که از سوی یکی از کشتیها به سمت آنها تیراندازی شده است، در حالیکه این مسئله به هیچ عنوان صحت نداشت و آنها سلاحی حمل نمیکردند و کشتیها صرفاً حامل غذا، دارو و اسباببازی برای کودکان بود. گفتنی است تحقیقات از سوی سازمان ملل و گروههای تفحص همچنان ادامه دارد، تا ماهیت این اقدام اسرائیل و چرایی و چگونگی آن مشخص شود.
به عبارتی شما بر این اعتقادید که اسرائیل برای جلوگیری از گسترش دامنه این اقدامات پیشدستی کرده و حمله را برگزید؟
اسرائیل از ترس به راهافتادن انتفاضه دیگری دست به این اقدام زد. هر چند که با توجه به اقدام نابخردانه اسرائیل، همچنان احتمال انتفاضه و اوجگیری درگیریها میان طرف فلسطینی و اسرائیلی وجود دارد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، برای اسرائیل بسیار پرهزینه و چه بسا منجر به حذف هویتی اسرائیل، موجودیت سرزمین و نظام اسرائیل خواهد شد.
حادثه حمله به ناوگان آزادی، ظاهراً مذاکرات غیرمستقیم را متوقف نکرده، هماکنون جورج میچل در خاورمیانه به سر میبرد و قرار است با مقامات اسرائیلی ملاقات و گفتوگو داشته باشد؛ این در حالی است که محمود عباس پیشتر بدبینی خود را نسبت به این مذاکرات اعلام کرده بود.
مأموریت این بار جورج میچل فوقالعاده، غیرمترقبه و با هدف خاصی صورت میگیرد. علیرغم واکنش صائب عریقات، مذاکرهکننده ارشد فلسطین و همچنین محمود عباس نسبت به اقدام اخیر اسرائیل، جورج میچل به منطقه آمده است و لذا به نظر نمیرسد که هدف وی از این سفر ادامه تلاشها برای برقراری صلح باشد. کاملاً واضح است که سفر این بار جورج میچل با سایر مأموریتهای وی متفاوت است.
اگر هم حضور میچل را در چهارچوب مذاکرات صلح در منطقه ارزیابی کنیم، قطعاً با توجه به افزایش فشارهای موجود بر اسرائیل و واکنش مقامات فلسطینی به وقایع اخیر، این مأموریت وی محکوم به شکست است. دراین میان محمود عباس هم نخواهد توانست در مقابل فشارهای افکار عمومی مقاومت کند. چرا که فلسطینیها هم از رهبر خود انتظار دارند که در مقطعی در مقابل اسرائیلیها بایستد و از خود در مقابل اقدامات گستاخانه اسرائیل مقاومت نشان دهد و سازش را کنار بگذارد.
آینده روابط اسرائیل و ترکیه را چگونه پیشبینی میکنید؟
پیشبینی من این است که ترکیه در این مرحله نیز دست به عصا راه خواهد رفت و بعید است اجازه دهد تنش میان آنکارا-تل آویو از این حد بیشتر شود. به نظر میرسد اردوغان، عبداله گل و حزب عدالت و توسعه که اکثریت پارلمان را در دست دارند، سیاست معقولانهای را در مقابل کشورهای خاورمیانه بالاخص ایران در پیش گرفتهاند. این سیاست ترکیه بسیار قابل توجه و در خور تحسین است. اما این نکته اساسی و مهم را در نظر داشته باشیم که شرقیترین نقطه ناتو کوههای آرارات ترکیه است. عضویت ترکیه برای ناتو بسیار مهم و استراتژیک است، پایگاه چند منظوره اینجیرلیک که هماکنون از طرف ناتو در استانهای کردنشین ترکیه و دشت آناتولی مستقر شده، همین سیاست دست به عصایی دولتمردان ترک را توجیه میکند.
این نکته نیز همواره از سوی سیاسیون مورد غفلت واقع میشود که پیشروی ناتو به سمت شرق هماکنون با مسئولیت تمامعیار ترکیه در حال انجام است، در حالیکه این مسئله کمتر مورد توجه قرار میگیرد. در آخر نیز به این مسئله اشاره میکنم که ترکها برای پیشرفت خود از هیچ کوششی فروگذار نمیکنند. نگاهی به تحولات گسترده اقتصادی دراین کشور طی سالهای اخیر نشان میدهد که ترکها تا چه میزان برای رسیدن به رویاهای خود مصمم هستند. مهار تورم 80 درصدی به 7 درصد، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی و سایر تغییراتی که ترکیه برای نزدیک شدن به غرب برای خود تعریف کرده، همه به خوبی گویای جدیت ترکیه است. لذا من بر این نکته تأکید میکنم که برای درک واقعیات موجود در ترکیه باید مولفههای اقتصادی این کشور را نیز در نظر داشت.
نظر شما