مهدی خاکی‌فیروز: زمستان سال گذشته که دعوای شهرداری تهران و دولت در مورد تخصیص اعتبارات دولتی متروی پایتخت بالا گرفت، حجت‌الاسلام حمید رسایی نماینده تهران در مجلس شورا، جمله جالب توجهی را بیان کرد.
او گفت: «عنوان کردن برخی اختلاف نظرها و سلیقه‌ها در محافل عمومی، نه تنها کمکی به حل معضل ترافیکی تهران نمی‌کند، بلکه روی افکار مردم نیز تأثیر نامطلوبی می‌گذارد.» شاید این نماینده حامی دولت تصور می‌کرد افکار عمومی از رقابت انتخاباتی محمدباقر قالیباف و محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست جمهوری سال 84 بی‌خبرند و به همین دلیل افشای این رقابت کار درستی نیست. رقابتی که با اعلام نتایج انتخابات نیز پایان نیافت و به نوشته برخی سایت‌های اینترنتی، حتی با اعلام انصراف قالیباف از رقابت‌های انتخابات دهمین رئیس جمهور نیز پایان‌یافته تلقی نمی‌شود.
دیروز صبح سیدجعفر هاشمی تشکری معاون امور ترافیکی شهردار تهران به مجلس رفت تا شاید بتواند با همفکری و همکاری نمایندگان مجلس، 90 میلیارد تومان از مطالبات شرکت متروی تهران از دولت را وصول کند. او امیدوار است پیگیری مذاکرات سه‌جانبه شهرداری، دولت و مجلس که هفته گذشته در کمیسیون عمران مجلس رخ داد، گره کور اعتبارات دولتی متروی تهران را بگشاید. بعد از ظهر سه‌شنبه هفته پیش، کمیسیون عمران مجلس چند مهمان ویژه داشت. وزیر کشور، نیکزاد، معاون خود را به این کمیسیون فرستاد. در غیاب محسن هاشمی مدیرعامل شرکت مترو که به سفر خارج کشور رفته بود، جعفر ربیعی معاون بهره‌برداری این شرکت به همراه سیدجعفر تشکری معاون شهردار تهران و رحمانی فضلی رئیس دیوان محاسبات کشور نیز در این جلسه حضور یافتند. پیش از این دیوان محاسبات کشور در گزارش ارزیابی عملکرد دولت در اجرای قانون بودجه سال 87، با به‌کارگیری واژه‌هایی همچون «اقدام نشده»، «اعتبارات در ابهام» و «تاخیرها و تخلفات در اجرای تبصره 13»، دولت نهم را به بدحسابی در مقابل شرکت متروی تهران متهم کرده بود.
جلسه عصر سه‌شنبه را می‌توان تلاش مجدد مجلس برای اجرای صحیح قانون بودجه سال گذشته توسط دولت به شمار آورد. معاون شهردار تهران در مورد این جلسه می‌گوید: «مسئولان وزارت کشور و ستاد مصرف سوخت برای توضیح درباره عدم پرداخت کامل اعتبارات مترو به مجلس فراخوانده شده بودند که بعد از ارائه گزارش عملکرد دولت در این زمینه، مقرر شد نتایج توسط نمایندگان کمیسیون عمران بررسی و سپس به ریاست مجلس ارائه شود.»
شانه خالی کردن دولت
برخی تحلیلگران شهری و سیاسی می‌گویند دولت به دلایل سیاسی و نه مدیریتی است که به تعهدات مالی خود در مقابل شهرداری تهران به‌ویژه شرکت مترو عمل نمی‌کند. قالیباف در این رویارویی نرم با احمدی‌نژاد البته تنها نیست. محمدحسین مقیمی رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس می‌گوید: «کمیسیون عمران، فراکسیون مدیریت شهری و حتی رئیس مجلس تلاش کردند تا دولت را به اجرای تعهدات خود در پرداخت سهم مترو از بودجه و نیز حق برداشت از حساب ذخیره‌سازی متقاعد کنند اما هنوز گزارشی از اجرای تعهدات دولت وجود ندارد. دولت باید در مورد پرداخت ناقص اعتبارات مترو تهران در سال 87 دلایل قانع‌کننده‌ای ارائه دهد.»
اما کاهش خودسرانه بودجه مصوب مجلس برای مترو چه دلیلی دارد؟
انوشیروان محسنی نماینده مردم نوشهر در این خصوص می‌گوید: «دولت نهم قانون را به خوبی اجرا نمی‌کند. قانونگذار با توجه به مشکلات ترافیک و آلودگی هوای تهران، ساخت مترو را به عنوان یک اولویت مورد توجه قرار داد اما متأسفانه دولت در این زمینه عملکردی بازدارنده دارد.» به گفته این نماینده مجلس «در لایحه بودجه سال 87 یک میلیارد دلار برای توسعه مترو در نظر گرفته شد ولی دولت در عمل این ارز را تخصیص نداد. حتی یک دلار از اعتبارات دولتی برای خرید تجهیزات خارجی و واردات واگن مترو در اختیار شرکت متروی تهران قرار نگرفت.»
به گفته هاشمی تشکری معاون حمل و نقل شهرداری تهران «سالانه بیش از 1200 میلیارد تومان برای توسعه خطوط مترو بودجه لازم است که نیمی از آن باید توسط دولت پرداخت شود.» افزایش ظرفیت متروی تهران، صرفه‌جویی قابل توجهی در یارانه بنزین وارداتی به همراه دارد که می‌توان بخشی از آن یا شاید هم به گفته جعفر ربیعی مدیر بهره‌برداری متروی تهران، همه آن را به توسعه این سیستم حمل و نقل اختصاص داد. به گفته معاون حمل و نقل شهردار تهران «سال گذشته دولت حدود یک سوم سهم تعهدات مالی خود را به متروی تهران پرداخت کرد.» در چنین شرایطی طبیعی است توسعه مترو با سرعت کمتری پیش رود. محسنی نایب‌رئیس فراکسیون مدیریت شهری افزایش شبکه متروی تهران را «لاک‌پشتی» می‌داند. او ریشه مشکل را در جناح‌گرایی های غیرمعقول جستجو می‌کند: «دولت فاقد نگاه کلان به مسائل توسعه‌ای است و می‌خواهد از هر پروژه‌ای به عنوان یک ابزار تبلیغی استفاده کند. اگر شهرداری تهران کاری انجام دهد، با بی‌مهری دولت مواجه می‌شود چون در نگاه دولتی‌ها، تنگ‌نظری وجود دارد.»
رقابت با دود هوا
هرچند محمدباقر قالیباف، شهردار کنونی تهران انصراف خود از رقابت انتخاباتی با احمدی‌نژاد در انتخابات 24 خرداد را به صورت رسمی اعلام کرد، ولی احتمال دارد او از یکی از رقبای احمدی‌نژاد حمایت کند. مدیرعامل کنونی شرکت متروی تهران و حومه هم «محسن هاشمی» فرزند اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان است که عالی‌رتبه‌ترین منتقد احمدی‌نژاد در نظام به شمار می‌رود. بدین‌ترتیب احمدی‌نژاد آنگونه که برخی رسانه‌های منتقد دولت هم پیش از این نوشته‌اند، در طول ریاست جمهوری خود، بودجه مترو و اتوبوسرانی را به ابزار گروه‌کشی سیاسی خود تبدیل کرده است. این در حالی است که در این مدت، بنا به اعلام منابع رسمی هواشناسی، آلودگی هوا در چندین نقطه تهران از مرز هشدار گذشته و به این دلیل، صدها شهروند تهرانی در معرض بیماری‌های قلبی، عروقی و تنفسی قرار گرفته‌اند. البته در این کشمکش، مسئولان شهری نیز حضوری فعالانه داشته و دارند. محسن هاشمی در جشن ده‌سالگی مترو آشکارا دولت احمدی‌نژاد را مخاطب قرار داده و گفت: «هر نهاد تصمیم‌گیر که پول و زور داشته باشد، بدون توجه به قوانین و مقررات و با معطل گذاشتن طرح‌های جامع، هرکاری که دلش بخواهد می‌کند و طرح‌های مهم شهری را فدای زورگویی خود می‌کند.»
در چنین فضایی، نماینده مردم چالوس با نگاهی خوش‌بینانه به قضایا نگاه می‌کند. او دیروز گفت: «با انصراف قالیباف از نامزد شدن در انتخابات ریاست‌جمهوری، نگاه دولت به مقولات شهری مهربان‌تر خواهد شد. در چنین شرایطی، باید انتظار داشت دولت اعتبارات قانونی مترو را هرچه سریع‌تر به شهرداری پرداخت کند.»
سؤال‌های بی‌جواب
ساکنان پایتخت می‌پرسند: آیا هزینه رقابت‌های سیاسی باید به حساب شهروندان تهرانی منظور شود؟
محمدحسین مقیمی، رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس، فهرستی از پرسش‌های مشابه را پیش‌روی دولتمردان می‌گذارد: «سؤال نمایندگان مردم از مسئولان دولتی این است که آیا واقعاً ازدحام شهروندان در مترو و استقبال آنها از این وسیله حمل و نقل عمومی را نمی‌بینند که از پرداخت کامل اعتبارات شانه خالی می‌کنند؟» «مسئولان دولتی باید توضیح دهند چرا مصوبات قانونی مجلس اجرا نمی‌شود و چرا هنوز متروی تهران نتوانسته براساس مصوبه مجلس از حساب ذخیره ارزی برداشت کند؟» پروین احمدی‌نژاد، عضو شورای شهر تهران بیشتر با عنوان خواهر و حافظ منافع رئیس‌جمهور در این شورا شناخته می‌شود، نگاهی متفاوت به ماجرا دارد: «شهرداری تهران، خود از بدهکاران بزرگ به مترو است. در جریان مشکلات مالی متروی تهران در حق دولت جفا شده است.» او اضافه می‌کند: «نباید با برخوردهای سیاسی با موضوع توسعه مترو، برخی استفاده‌های نادرست گروهی از آن کرد.»
آتش‌بس یا صلح؟
هرچند انصراف قالیباف از رقابت انتخاباتی با احمدی‌نژاد به معنی ایجاد روابط سیاسی دوستانه میان این 2 نفر نیست ولی به احتمال زیاد این تصمیم شهردار تهران، از حجم تنش‌های میان 2 سیاستمدار می‌کاهد. بدین‌ترتیب رقابت‌های سخت شهرداری تهران و هیأت دولت می‌تواند جای خود را به همکاری‌های لغزنده و ژلاتینی بسپارد.
سخنان خوش‌بینانه نایب رئیس فراکسیون مدیریت شهری را در چنین فضایی بهتر می‌توان درک کرد. شاید آنطور که در راهروهای شهرداری از سیدجعفر هاشمی تشکری، معاون حمل‌ونقل شهردار تهران نقل قول می‌شود، دولت تصمیم گرفته بدهی‌های خود به متروی تهران را پرداخت کند. بدهی‌هایی که از نظر سخنگوی شورای شهر تهران در سال جدید به 800میلیارد تومان می‌رسد: «شهرداری و شورای شهر تهران امیدوار بودند بتوانند بخشی از بدهی 310میلیارد تومانی دولت به بخش ارتقا و توسعه خطوط مترو را در سال 87 وصول کنند ولی نتوانستند. همچنین هر سال باید رقمی حدود هزار میلیارد تومان اعتبار برای توسعه خطوط مترو تأمین شود که نیمی از آن سهم دولت است.» علی‌اصغر یوسف‌نژاد البته نظر تندتری دارد:«تأمین اعتبار مترو وظیفه دولت است نه شهرداری.» از زمانی که احمدی‌نژاد از ساختمان بهشت به خیابان پاستور اسباب‌کشی کرده است، متروی تهران با بی‌مهری مالی دولت مواجه شده است. بنابراین حتی اگر دولت نه همه تعهدات قانونی خود در مقابل مترو بلکه بخش مهمی از آن را هم اجرا کند، از تیرگی روابط دولت و شهرداری کاسته می‌شود. این، چیزی دور از ذهن نیست. جنگ قالیباف و احمدی‌نژاد هفته گذشته پایان یافت و آتش‌بس موقت برقرار شد. هرچند هنوز نمی‌توان به صلح این 2 سیاستمدار جوان چندان امیدوار بود.
نظر شما