نظارت دولتی بر فیلم​های غیردولتی

به گزارش خبرآنلاین، جواد شمقدری و گروه مدیران زیرمجموعه​اش که با شعار کاهش دست اندازهای پیش روی فیلمسازان وارد عرصه شده و صحبت از کم کردن موانع پیش روی فیلمسازان را به طور جدی به میان آورده​ بودند،​ امروز در مقام مدیرانی قرار گرفته​اند که فاز تازه​ای از نگرانی​ها را به فیلمسازان و این بار به بدنه نحیف فیلم​کوتاه و مستندسازان منتقل می​کنند.

شمقدری و گروهش که در مسیر رفع توقیف فیلم​های سینمایی، کوتاه کردن مسیر دریافت پروانه ساخت و مسائلی از این دست گام برمی​داشتند، بعد از تعیین این نکته که فیلم​های سینمایی باید با مجوزی مستقل از مجوز نمایش عمومی از سوی شورایی ویژه امکان حضور در جشنواره​های جهانی را به دست آوردند،​ در گام دوم سراغ فیلم کوتاه و مستند آمده و قانون مطرح شده در مورد فیلم سینمایی را در این بخش نیز لازم​الاجرا دانسته​اند؛ اتفاقی که واکنش​های متعدد مستندسازان را به همراه داشته و تصور می​شود این واکنش​ها در روزهای آتی به صورت بیانیه​های رسمی از سوی دست​اندرکاران این عرصه پیش روی معاون امور سینمایی قرار گیرد.

میرباقری: ارشاد چطور بر فیلمی که حمایت نکرده نظارت می​کند؟
بیژن میرباقری کارگردان فیلم​های سینمایی «ما همه خوبیم» و «طبقه سوم» که بعد از سال​ها فعالیت در عرصه فیلم کوتاه وارد جریان ساخت فیلم سینمایی شد، در گفت​و​گو با خبر درباره نظارت بر عرضه جهانی فیلم​های کوتاه و مستند گفت: «سابق بر این بر فیلم​هایی که از سوی مراکزی همانند مرکز گسترش و یا انجمن سینمای جوان تهیه​ می​شد، در مورد حضورهای بین​المللی نظارتی صورت می​گرفت و فیلم​هایی که مشکلی نداشته باشند به جشنواره​ها ارسال می​شدند.»

او ادامه داد: ​«یک دسته از فیلم​های کوتاه نیز توسط خود بچه​های فعال در این عرصه ساخته و تهیه می​شد. با توجه به اینکه این فیلم​ها به صورت شخصی ساخته می​شوند و پای تهیه​کننده​ای دولتی در میان نیست این تعارض به وجود می​آید که ارشاد فیلمی را که خودش تهیه​ و حمایت نکرده، چطور نظارت خواهد کرد؟»

میرباقری اظهار داشت: «ارشاد نه از این جوانان حمایت کرده، نه به آنان امکاناتی ویژه داده و نه شرایطی برای کار آنان به وجود آورده است، چنین اثری که مسیر کاملاً شخصی را پیموده و حتی در جشنواره​ها نیز از سوی خود فیلمسازان معرفی شده و به نمایش درآمده، بر چه اساسی می​تواند مورد نظارت قرار بگیرد؟ وقتی فیلمسازی کار اول خود را به طور مستقل می​سازد و آن را به جشنواره​ها ارائه می​دهد، می​تواند فیلم دوم خود را هم به این ترتیب بسازد و نظارت ارشاد نمی​تواند در مسیر کار این فیلمساز تاثیرگذار باشد.»

این کارگردان گفت: «این قانون می​تواند شامل زیرمجموعه‌های ارشاد باشد و تاکنون نیز آثار تولید شده با حمایت این زیرمجموعه​ها از سوی ارشاد کنترل شده است. ارشاد به این ترتیب وظیفه خود را سنگین​تر می​کند.»

بیژن میرباقری یادآور شد:​ «هرچند مدیریت دولتی سینما مایل باشد این نظارت​ها را انجام دهد، اما در عمل امکان آن را نخواهد یافت زیرا وقتی به آمار تولیدات فیلم کوتاه نگاه کنیم با انبوهی از فیلمسازان مواجه می​شویم که با هزینه شخصی کار می​کنند و امکان نظارت به کار آن​ها وجود ندارد.»

صفاریان: هیچ فیلمسازی برای دریافت مجوز به ارشاد نخواهد رفت
ناصر صفاریان کارگردان سرشناس سینمای مستند، معتقد است اتحاد موجود در میان فیلم​ کوتاه​سازان و مستندسازان مانع از آن خواهد شد که آثارشان را برای دریافت مجوز عرضه در جشنواره​های خارجی به شورای پیشنهادی معاون امور سینمایی ارائه دهند.

کارگردان مستند «سه​گانه فروغ فرخزاد» در این باره به خبر گفت:​ «در مورد فیلم​های داستانی از آن​جا که مجوز ساخت از سوی اداره کل نظارت و ارزشیابی صادر می​شود، این بخش می​تواند به طور کلی نظارتی بر فعالیت فیلمسازان داشته باشد اما در عرصه فیلم کوتاه با توجه به ویژگی این نوع کار که اغلب بدون حمایت دولتی و به صورت شخصی صورت می​گیرد، نظارت دولتی نمی​تواند مفهومی داشته باشد.»

او دلایلی را که می​تواند برای این تصمیم​گیری وجود داشته باشد، چنین بیان کرد: «در دهه 60 نگاه اشتباهی در مورد فیلم​های ایرانی که از جشنواره​های جهانی جایزه می​گیرند شکل گرفت. به این ترتیب که تصور می​شد هر فیلمی که در جشنواره​های خارجی جایزه می​گیرد، سیاه​نمایی کرده است. به نظر می​رسد شمقدری و همفکرانش در همان سال​ها از طرفداران این ایده بودند که امروز این قوانین را در مورد فیلم​های کوتاه و مستند مطرح می​کنند.»

صفاریان ادامه داد: «درحالی برخی نگاهی اینچنینی به فیلم کوتاه و مستند و حضور جشنواره​ای این آثار داشتند که برخی از فیلم​​های موفق سینمای ایران در جشنواره​های جهانی موضوعی مربوط به دفاع مقدس داشتند و یا همان​طور که در جشنواره​های خارجی مورد توجه بودند در جشنواره​ فیلم فجر نیز جایزه می​گرفتند. این تصور اشتباه که تمامی جشنواره​های جهانی نگاهی سیاسی دارند در ذهن برخی مدیران وجود دارد و براین اساس هراس دارند که چه فیلمی به جشنواره​های خارجی می​رود.»

این مستندساز و منتقد سینما اظهار داشت:​ «به لحاظ قانونی رخ دادن چنین اتفاقی و وجود این نظارت امکان​ناپذیر خواهد بود. چطور می​توان به قانونی نادرست استناد کرد و براساس آن پیش رفت.»

او با اشاره به اتحاد موجود میان اصناف سینمایی گفت: «اتفاقی که چند سال قبل در انجمن صنفی روزنامه​نگاران رخ داد ممکن است دوباره تکرار شود. در آن مقطع اعلام شده بود که همه خبرنگاران باید کارت از وزارت ارشاد دریافت کنند،​هیچ خبرنگاری برای دریافت این کارت به ارشاد مراجعه نکرد و تصور می​کنم قانون جدید نظارت بر عرضه جهانی فیلم​های کوتاه و مستند هم سرنوشتی اینچنین داشته باشد.»

نبوی: گروه نظارت می​تواند گروه مشاوره شود
اکبر نبوی منتقد سینما و مستندساز با بررسی دلایلی که می​تواند در پس تصمیم جدید معاون امور سینمایی باشد، به خبر گفت: «می​توانیم پاسخ​های فرضی را برای این پرسش که به چه دلیل معاونت سینمایی چنین تصمیم اتخاذ کرده است، ​داشته باشم. یکی از آن​ها می​تواند به فیلم​هایی مربوط شود که به جشنواره​های جهانی رفتند و به واسطه وجود برخی عناصر و مولفه​ها در آن با منافع ملی در تضاد بوده و یا اساساً در جهت خلاف منافع ملی نبوده، اما واجد برخی عناصر و مولفه​هایی بودند که به هنجارهای اخلاقی و اجتماعی کم​توجهی کرده بودند...»

او ادامه داد: «اگر هر دو فرض ممکن باشد معتقدم بایستی تلاش کنیم با نوعی از گفت​و​گو و تعامل فهم از منافع ملی را در میان فیلمسازان افزایش دهیم و آنان را به نقطه​ای از تصمیم برسانیم که خودشان سراغ چنین آثاری نروند. انجام نظارت بر عرضه جهانی فیلم​های کوتاه چندان خلاف قاعده نیست زیرا همواره چنین بوده که وقتی اثری هنری در مرحله عرضه قرار می​گیرد تبدیل به کالایی فرهنگی می​شود و نظارت بر کالا زمان عرضه امری معمول و مرسوم است.»

نبوی با ابراز نگرانی از سلیقه​ای شدن این ارزیابی​ها گفت: «اما آنچه همین نظارت​ها را که کار درستی هم هست به سمت و سویی می​برد که ایجاد نگرانی خیلی جدی می​کند، حاکم شدن سلایق به جای ضوابط ملی برای حراست و نگهبانی از منافع ملی است. در سال​های گذشته چنین مواردی را کم نداشتیم که به جای نظارت کارشناسانه و روشن سلیقه​ها بر این امر حاکم شود.»

او ادامه داد: «این رفتار سلیقه​ای جز اینکه به سوءتفاهم میان مسئولان و هنرمندان بیانجامد نتیجه​ای به همراه نخواهد داشت. گاه شاهد این بوده​ایم که تعدادی از نهادها برای تولید یک اثر هنری بودجه​ای گذاشته​اند اما پس از تولید به این دلیل که سلیقه معیار سنجش آن شده از دسترس عمومی خارج شده است.»

نبوی اظهار داشت: «آنچه که دستور شمقدری را به آقامحمدیان بیمناک می​کند و نگرانی به وجود می​آورد این است که سلیقه​ها در این میان چه کار می​کنند؟ این شورا چه مدت فیلمسازان را برای دریافت مجوز و عرضه آثارشان معطل خواهد کرد؟ تعداد فیلم​های کوتاه آنقدر بالاست که اصلاً​ با فیلم سینمایی قابل مقایسه نیست، آیا مدت زمانی که صرف بازبینی این آثار می​شود مانع تمایل فیلمسازان برای عرضه آثارشان نخواهد شد؟»

اکبر نبوی یادآور شد: «ما در شرایطی هستیم که باید همگی به یکدیگر کنیم تا سوءتفاهم​های موجود که به دلایلی اغلب بی​ربط به وجود آمده از بین برود و فاصله​ها کمتر شود. این شورا و یا شوراهای مشابه دیگر اگر کارکرد درستی داشته باشند به جای آنکه شورای سانسور، توقیف و یا محدودیت باشند، می​توانند به یاری کارگردانان بیایند و در مورد حضور جهانی آثارشان به آنان مشاوره بدهند.»