نوروز بی آب/ نگرانی از افزایش مصرف آب با فرا رسیدن روزهای پایانی سال

از فردا بارش ها شروع می شود، ولی به آن دل نبندید. این بارش ها هرگز کمبود بارشهای امسال را جبران نمی کند و جای منابع آب از دست رفته را پُر نمی کند. بارش های امسال به تنهایی گویای این هستند که باید شروع کنیم به تطبیق دادن خود با وضع اقلیمی تازه ای که کشور ما به آن دچار شده است. شاید نخستین گام این باشد که امسال برای خانه تکانی سال نو کمتر آب مصرف کنیم چون با این وضع بعید نیست که تابستان تشنه بمانیم.
آمارها سخن می گویند
بگذارید با آمار شروع کنیم. در سال آبی 86-87 بارش ها 60 درصد نسبت به میانگین بلند مدت کاهش پیدا کرده است. در سال بعد آن، یعنی 87-88 کاهش بارشها نسبت به میانگین بلند مدت 44 درصد بوده است. در سالهای اخیر اما کاهش بارشها روند صعودی داشته است. برای نمونه در سال آبی 91-92 کاهش بارشها در مقایسه با میانگین بلند مدت 2 درصد بوده، در سال بعد آن کاهش بارش ها به 25 درصد می رسد و در سال آبی 93-94 به 30 درصد افزایش پیدا میکند؛ امسال اما کاهش بارشها تا امروز به شکل انفجارگونهای وحشتناك است. در سال آبی 95-96 کاهش بارش ها در پاییز به 80 درصد رسیده است. کاهش بارش ها، آشکارا بر ذخیره مخزن سدها اثر گذاشته است.
آن طور که شرکت آب منطقه ای فارس گزارش میکند، هم اکنون تنها 6 درصد حجم مفید سدهای فارس دارای ذخیره آبی است. ذخیره ای که می تواند حتی تامین آب شرب مردم فارس و شیراز را در تابستان پیش رو دشوار کند. ضمن اینکه تاکنون بارها و بارها مسوولان استان هشدار داده اند که با این کم آبی معلوم نیست چه وضعی در آینده متوجه استان شود؛ چه این که تا اینجای کار، ذخیره برخی سدها منفی است. این یعنی استفاده از مخزن سدهایی چون درودزن به برداشت حجم آب مرده آن رسیده است. درودزن 300 میلیون متر مکعب حجم آب مرده دارد. این حجم همواره برای پایداری سد باید پشت آن بماند اما به خاطر کاهش بارشهای اخیر مسئولان چارهای ندیدند جز اینکه بخشی از این آب را برای تامین آب شرب مورد نیاز مردم فارس استفاده کنند. این است که دیگر آبی هم برای کشاورزی نمانده است. آن طور که حمیدرضا دهقانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید امسال به کشاورزان اعلام شده که آبی از مخزن درودزن برای آنان آزاد نخواهد شد. این وضع نگرانی را بابت هجوم کشاورزان به سفرههای آب زیرزمینی افزایش داده است.
همزمان این نگرانی وجود دارد که تامین آب شرب امسال به راستی با مشکل روبرو شود. هرچند الله بخش نظرپور، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شیراز به گزارشگر «خبرجنوب» گفته که امیدوار است امسال آب جیره بندی نشود ولی واقعیت این است که در عمل جیره بندی آب در تابستان رخ می دهد چرا که بسیاری از نقاط مسکونی شهر تنها در ساعت های مشخصی به آب دسترسی دارند و در دیگر نقاط هم اغلب تنها در ساعتی از شب آب در شبکهها جاری است و در همین ساعتها باید نسبت به ذخیره آب در منبعهای خانگی آب اقدام کرد.
نیاز به کاهش مصرف در روزهای خانه تکانی
هرچند آب شرب تنها شامل 2 درصد آب مصرفی فارس می شود ولی آبی که از شبکههای آب به خانه شهروندان می رسد آبی است تصفیه شده و دارای کیفیت بسیار بالا که البته بخش گسترده ای از این آب نه صرف نوشیدن و پخت و پز بلکه صرف شست و شو میشود. به عبارت دیگر، جدا نبودن خطوط لوله آب شرب و غیر شرب باعث شده آبی بسیار با کیفیت برای شست و شو به هدر برود؛ افزون بر این برخی کارشناسان می گویند که به خاطر فرسودگی شبکههای آب رسانی، 30 درصد آب شرب در لوله کشی شبکه ای هدر می رود.
آن طور که مدیرعامل شرکت آبفای شیراز به سرویس گزارش «خبرجنوب» می گوید 30 درصد شبکه های آب شیراز نیاز به نوسازی دارند.
البته او علت این نیاز به نوسازی را افزایش قُطر لولهها می داند.اینک بگذارید به بارندگیهای امسال نگاهی بیندازیم. در سال آبی کنونی در فارس به طور میانگین نزدیک به 72 میلی متر مربع باران باریده است. آن طور که عبدالکریم جامع، مدیرکل هواشناسی فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید میانگین بارندگی های مدت مشابه پارسال 188 میلی متر مربع بوده و میانگین بلند مدت 187 میلی متر مربع.
به این ترتیب بارش ها در مقایسه با مدت مشابه و میانگین بلند مدت یک سوم کمتر شده است. به این ترتیب تا اینجای کار، بارش ها در مقایسه با سال آبی گذشته 61 درصد کمتر شده و در مقایسه با میانگین بلندمدت بارش ها تنها 24 درصد محقق شده است. افزایش بارش ها اما نزدیک است. آن طور که مدیرکل هواشناسی فارس میگوید، «بارش های سنگینی در پیش است». گویا سامانه بارشی از یک شنبه شب کار خود را شروع می کند و این وضع تا اواخر هفته ادامه پیدا می کند. حتی انتظار می رود که سیل بخش هایی از فارس را با خود ببرد.
برای ایجاد روان آب و افزایش ذخیره سدها نیاز به بارش باران احساس میشود. اما این بارندگیها به هیچ وجه به معنای جبران کاهش بارندگی های امسال و منابع آبی از دست رفته فارس نیست. مدیرکل هواشناسی فارس میگوید: «ما از اردیبهشت ماه پیشبینی میکردیم که در پاییز بارش ها کم باشد و البته باید گفت که این کاهش بارندگی امسال جبران نخواهد شد. همچنین پیش بینی ما این است که در زمستان 160 میلی متر بارندگی داشته باشیم که این هم کاهش بارندگی ها را در مقایسه با مدت مشابه پارسال و میانگین بلند مدت جبران نمی کند».
آن طور که جامع میگوید، در بهار هم نمی توان امیدی به جبران کاهش بارشها داشت چرا که در بهار معمولا بیشتر از 8 میلیمتر باران نمیبارد. در عین حال امید می رود که بارش های این هفته فارس چیزی در حدود 82 میلیمتر باشد. پیشبینی امیدوار کننده ای برای استانی که از آن جز چاه های عمیق بی آب و کم آب، تالابهای خشکیده، سدهای خالی از آب چیزی باقی نمانده است.

46