اختصاصی خبرآنلاین : جزییات سرمایه های نفتی ایران در خارج از کشور

آذرجزایری:سرمایه های  نفتی خارجی چه در بخش بالادستی و چه در بخش پایین دستی نفت که هر ساله درآمدی را برای ایران رقم می زنند تنها به یک پالایشگاه و پتروشیمی در هند و دو میدان گازی در دریای شمال و دریای خزر (آذربایجان) ختم می شود.

این در حالی است که این ایران در پالایشگاه ها و پتروشیمی های کشورهای دیگری چون آفریقای جنوبی ،کره و ... نیز سرمایه گذاری کرده بود که در زمان جنگ تحمیلی مسوولان نفتی سهام این شرکت ها را واگذار کردند.

به گفته مدیرسرمایه گذاری شرکت ملی نفت ، مدیریت این سرمایه های خارجی با مصوبه هیات مدیره شرکت ملی نفت در زمان مدیریت زنگنه به شرکت نیکو سپرده شده است که البته ریز درآمدهای ناشی از این سهام ها  سالیانه در گزارش مالی شرکت نیکو  آورده می شود.

براساس اظهارات وی ، سهام ایران در پالایشگاه افریقای جنوبی و  کره در زمان جنگ تحمیلی بفروش رسیده است .

حجت الله غنیمی فرد تاکید دارد : شرکت نیکوباید پاسخگوی جزییات بیشتر در خصوص درصد سود سالانه سرمایه های نفتی ایران در خارج از کشور باشد.این در حالی است که طی سال های گذشته مسوولان شرکت نیکو مسوول سوالات خبرنگاران نبوده اند و هر بار برای پاسخگویی به سوالات شانه خالی می کنند.این بار نیز خبرنگار "خبرانلاین " برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص این سرمایه های خارجی با در بسته از سوی مسوولان نیکویی مواجه شد .

    پروتکل ها امضا شد اما مسکوت ماند

 پیش از انقلاب، ایران در کره جنوبی به منظور فرآورش نفت خام سنگین سروش و نوروز و فروش آن به یک شرکت کره ای که در زمینه سیمان فعالیت داشته است، پالایشگاهی به نام «سامیانگ» احداث کرد که در اوایل انقلاب به دلایل نامعلومی به طرف کره ای واگذار شد.

همچنین در آن زمان ایران به صورت مشارکتی با آفریقای جنوبی، در این کشور پالایشگاهی به نام «سانسول» را احداث کرد که متاسفانه سهام این واحد نیز در اوایل انقلاب با مبلغی حدود هفت تا 9 میلیون دلار به طرف خارجی واگذار شد.

علاوه بر این ایران در «مدرس» هندوستان دارای یک پالایشگاه و یک واحد پتروشیمی بوده است که طرف هندی با افزایش سرمایه در این دو واحد، سهام ایران را با کاهش روبه رو کرد که در حال حاضر ایران از این دو واحد پالایشگاهی و پتروشیمی حدود 20 درصد سهم دارد.

همچنین پیش از انقلاب ایران، یک واحد توزیع فرآورده در سنگال داشت که بنابر اخبار موجود تا به حال در این باره تسویه ای با این کشور انجام نشده است و به گونه ای دیگر هنوز بحث تسویه حساب و بازپرداخت سود این واحد میان دو کشور از زمان انقلاب تاکنون بلاتکلیف مانده است.

این در حالی است که به گفته یک  کارشناس مسایل انرژی زمان مدیریت نژادحسینیان معاونت امور بین الملل وزارت نفت تلاش هایی در رابطه با مشارکت ایران در فعالیت های اکتشاف و بهره برداری در میدان نفت و گاز در دریای عمان و هند انجام شد و در برخی موارد جهت مشارکت، پروتکل هایی نیز امضا شده است اما بعد از بازنشستگی نژادحسینیان از سمت امور بین الملل وزارت نفت این طرح ها مسکوت مانده است.

به گفته وی ایران نیازمند ایجاد اعتمادسازی در خصوص جذب سرمایه گذاری خارجی است; به گونه ای که کشورهای خارجی تمایلی برای سرمایه گذاری در ایران دارند اما عدم شناخت نسبت به ایران که البته یک جانبه نیست، ما را متحمل ضرر کرده است.

 این مقام آگاه توضیح داد:«در حال حاضر عدم شناخت دوجانبه میان ایران و کشورهای خارجی برای سرمایه گذاری در کشورهای یکدیگر باعث شده است که هر دو دچار ضرر شویم در صورتی که با ایجاد اعتمادسازی می توان نتایج خوبی از این عمل گرفت.»

 او ابراز نگرانی کرد :«به دلیل دیدگاه های متفاوت و همچنین مشکلات موجود در قوانین اجرایی ایران همچنان از بحث سرمایه گذاری خارجی عقب افتاده و این یعنی ضرر برای کشور.»

 روشن سازی سرمایه ها

 براساس یک گزارش جامع در خصوص سرمایه های خارجی ایران که در وزارت نفت تهیه شده است; پس از پیروزی انقلاب در سال 57، سیاست وزارت نفت بر مبنای عدم قبول تعهدات طویل المدت نفت خام قرار گرفت و کارشناسان علت کنارگذاشتن قراردادهای مربوط به سرمایه گذاری ایران در خارج از کشور را همین امر می دانند.

 براساس این گزارش، نخستین مشارکت شرکت ملی نفت ایران پیشنهاد مشترک این شرکت و شرکت بان آمریکن (آموکو) به دولت هند جهت فروش نفت خام (دورود) و سرمایه گذاری در ایجاد پالایشگاه و کارخانجات کود شیمیایی در شهر مدرس در جنوب هندوستان بود. براساس توافق به عمل آمده در سال 1344 سهام شرکت پالایشگاه های مدرس به ترتیب به نسبت 74، 13 و 13 درصد در اختیار دولت هند، شرکت ملی نفت ایران و شرکت آمریکایی آموکو قرار گرفت. در حال حاضر ظرفیت این پالایشگاه ها به 56 هزار بشکه در روز افزایش یافته است.

 با ساخت پالایشگاه دوم مدرس در سال 1359 و بهره برداری از آن در سال 1363 کل ظرفیت آن به 6/5 میلیون بشکه رسید. همچنین با کشف نفت خام در 300 کیلومتری جنوب مدرس، پالایشگاه دیگری به نام کاوری به ظرفیت 10 هزار بشکه در روز ساخته شد. براساس این گزارش، شرکت ملی نفت ایران به نسبت های مختلف در تمام این پالایشگاه ها سهم دارد. این در حالی است که شرکت «آموکو» در سال 1363 تمام سهام خود را به دولت هند فروخت.

 شرکت ملی نفت ایران هم اکنون در هیات مدیره این شرکت دو مدیر دارد. همچنین سرمایه گذاری شرکت ملی نفت در این شرکت جمعاً حدود 7/12 میلیون دلار طی سال های مختلف برآورد شده و سود سهام دریافتی آن هم تا اواخر سال 1374 بالغ بر 10 میلیون دلار بود از آن زمان تاکنون نیز گزارشی در این باره ارایه نشده است.

همچنین موافقتنامه های تاسیس شرکت پالایشگاه های مدرس و قرارداد فروش نفت خام میدان دورود به دولت هند، ساخت کارخانجات کود شیمیایی مدرس را نیز شامل می شد. ولی چون مشکل تامین وام در مورد آن مطرح بود این شرکت با 51 درصد سهام دولت هند و 49 درصد سهام شرکت «آموکو» تاسیس شد.

در آن زمان به شرکت ملی نفت ایران اختیار داده شده پس از بهره برداری از کارخانجات کود شیمیایی می تواند نیمی از سهام شرکت آموکو را خریداری کند که در سال 1351 شرکت ملی نفت ایران با پرداخت نیمی از سرمایه سهام آموکو 5/24 درصد_ سهام کارخانجات کود شیمیایی مدرس را در اختیار گرفت.

ظرفیت رسمی این کارخانجات به ترتیب 750، 885، 1100 تن در روز آمونیاک، اوره و کودهای مخلوط است. سپس ظرفیت تولید کودهای مخلوط به 1650 تن در روز افزایش یافت.

در سال 1363 شرکت آموکو از این مشارکت خارج و سهام خود را به شرکت ملی نفت ایران و دولت هند فروخت. به این ترتیب سهام شرکت ملی نفت ایران به 5/32 درصد افزایش یافت. تا سال 1374، تمام سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران در این کارخانجات طی سال های مختلف حدود 20 میلیون دلار و کل سود سهام دریافتی حدود 10 میلیون دلار گزارش شد.

 براساس این گزارش، علت فروش پالایشگاه ناتروف در آفریقای جنوبی که بین شرکت ساسول 55/52 درصد) شرکت فرانسوی توتال 300 درصد) و شرکت ملی نفت ایران 55/17 درصد) بسته شده بود، قطع ارتباط روابط نفتی ایران با رژیم آفریقای جنوبی پس از پیروزی انقلاب بوده است. در نهایت در سال 1989 سهام ایران در پالایشگاه مذکور به شرکت ساسول فروخته شد.

درخصوص پالایشگاه مشترک ایران و کره نیز که با سهام 50050 در کره جنوبی احداث شد نیز گزارش های موجود نشان می دهد با توجه به سیاست اصل عدم قبول تعهدات طولانی تحویل نفت و همچنین به علت عدم اطمینان از سوددهی پالایشگاه که در برآورد بودجه برای چندین سال بعد زیان نشان می داد، بنابه تصویب شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی نفت ایران مصلحت را در آن دید که با حفظ منافع، از این مشارکت خارج شود.

بنابراین پس از انجام مذاکرات طولانی با شرکت سانگ یانگ جمعاً بالغ بر 5/32 میلیون دلار بابت 17 میلیون دلار سرمایه گذاری دریافت و در اوایل سال 1360 از این مشارکت خارج شد. از جمله طرح های مربوط به سرمایه گذاری های نفتی ایران در خارج کشور می توان به احداث پالایشگاه مشترک میان ایران و پاکستان اشاره کرد که هنوز با گذشت 30 سال مذاکره این قرارداد نهایی نشده است.

 براساس این طرح، مناسب ترین محل ایجاد پالایشگاه در خلیفه پوانت در 60 کیلومتری غرب کراچی در استان بلوچستان پاکستان بود. کل هزینه پروژه در آن زمان حدود 1/1 میلیارد دلار برآورد شده بود که قرار بود 25 درصد آن سرمایه سهام و بقیه از طریق وام تامین می شود. سهم آن به نسبت 50050 به شرکت ملی نفت ایران و شرکت دولتی پراک جمهوری (چکسلواکی سابق) تعلق خواهد گرفت. براساس این گزارش که چندی پیش توسط وزارت نفت تهیه شده، طی سال های اخیر، پیشنهاد مشارکت های زیادی برای ساخت پالایشگاه ها و تاسیسات نفتی جدید در کشورهای مختلف جهان مانند اندونزی، فیلیپین، بنگلادش، ویتنام، هندوستان، سریلانکا، استرالیا، امارات متحده عربی، کوبا، اوگاندا، موزامبیک، کره شمالی، سنگال، لائوس، یمن و کشورهای دیگر به شرکت ملی نفت ایران داده شده است.

هرچند در مورد هر کدام از آن ها پیگیری های لازم انجام شده است ولی برخی از کارشناسان بر این باورند که یک خط مشی مشخص و استراتژیک مدونی در این زمینه وجود ندارد و همین امر باعث بلاتکلیفی در مذاکرات برای اجرایی ساختن این قراردادها شده است.