مهدی رستم‌پور: همه ساله جوایز ادبی متعددی در ایران برگزار می‌شود. تعداد این جوایز اما در قیاس با هفتصد جایزه ادبی سالیانه در فرانسه، به هیچ وجه اغراق‌آمیز نیست. در ایران از نیمه دوم پاییز، فصل جوایز ادبی با تراکم مراسم پایانی جوایز مختلف آغاز می‌شود. جوایزی با موافقین و مخالفین پر تعداد و بحث‌های بی‌پایانی که همواره پیرامون داوران و داوری‌ها وجود داشته. گاهی مرزهای مباحثه در هم شکسته شده و تیرهای اتهام و افترا به پرواز درآمده‌اند. بسیار پیش آمده نویسنده‌ای که جایزه را نبرده، داوران را متهم به جانبداری رفقایش کرده و گاه نیز، ناشری که اسپانسر جایزه بوده، اغلب جوایز را نیز نصیب خود کرده. گاهی حتی برنده جایزه به دلیل پیدا شدن شریک، از حضور در مراسم پایانی و دریافت جایزه اشتراکی خودداری کرده و بعضی اوقات، هیأت داروان هیچ اثری را شایسته عنوان برتر ندانسته و از اعطای جایزه اصلی خودداری کرده است. در وبلاگ‌ها یا محافل و رسانه‌های ادبی، چک و چانه‌زدن بر سر سوابق ادبی داوران جوایز ادبی هیچگاه فروکش نکرده است. از سویی ترکیب داروان نیز هواره فقط متشکل از داستان‌نویسان و منتقدان و مترجمان بوده است. گرچه جوایز معتبری مثل بوکر برای چیدمان گروه داوری‌شان حتی کتابفروش‌ها را سهیم می‌کنند.
عده‌ای نقش جوایز را در بهبود روند اسفناک کتابخوانی یا افزایش تیراژ مصیبت‌بار آثار ادبی کمرنگ دانسته‌اند و بعضاً دلیلش را هم در بی‌اعتمادی عموم به اغلب جوایز جست‌وجو کرده‌اند. با این اوصاف گرفتاری و تلاش دائمی برپاکنندگان جوایز بخش خصوصی در یافتن سالن و پیدا کردن اسپانسر را هم نمی‌توان نادیده گرفت. موافقین پر تعداد جوایز ادبی بر این عقیده‌اند که حرجی بر نقد کیفیت جوایز ادبی وارد نیست اما آیا می‌توان بدون در نظر گرفتن وضعیت کلی و شرایط فرهنگی کنونی به نقادی جوایز ادبی و انکار کلی آن پرداخت؟
سرویس فرهنگی خبرآنلاین بر آن است طی هفته‌های آتی از نظرگاه‌های مختلف به بررسی دقیق جوانب گوناگون یکایک جوایز ادبی در ایران بپردازد. جوایزی که بدون درنظر گرفتن ترتیب و تقدم خاصی، در ادامه متن، به مرور و معرفی گذرای همه آن‌ها پرداخته‌ایم.
هوشنگ گلشیری
امسال، هشتمین دوره جایزه مرحوم هوشنگ گلشیری است که از قدیمی‌ترین جوایز ادبی هم محسوب می‌شود. داوران هر دوره، با مشورت هیأت امنا از سوی هیأت مدیره بنیاد انتخاب می‌شوند. طبق اعلام سایت بنیاد، سمین دانشور، علی‌اشرف درویشیان، محمود دولت‌آبادی، سیمین بهبهانی، بهمن فرمان‌آرا، محمد حقوقی، عباس مخبر، ایرج کابلی، ضیاء موحد، ابوالحسن نجفی، فرزانه طاهری و حسین سناپور اعضای هیأت امنا هستند. این سایت، عباسعلی اسعدیان، علی موجانی، فرزانه طاهری، عبدالعلی عظیمی، بهمن فرمان‌آرا، پری سیما مایل‌افشار، عباس مخبر و نسترن موسوی را هم به عنوان اعضای هیأت مدیره معرفی کرده است.
سایت بنیاد گلشیری تأکید می‌کند که داوران آثار رسیده را بر اساس معیارهای مورد توافق خود بررسی می‌کنند و به جنبه‌های گوناگون هر اثر امتیاز جداگانه می‌دهند. آثاری که جمع کل امتیازشان بالاترین باشد، اثر برنده اعلام می‌شوند.
نویسندگان و منتقدان مطبوعات
سال 1378 اولین دوره جایزه نویسندگان و منتقدان مطبوعات در دانشگاه تهران برگزار شد. این جایزه دیرپا، اخیراً نامزدهای نهمین دوره‌اش را نیز در دو بخش رمان و داستان کوتاه معرفی کرده است. دبیر جایزه نویسندگان و منتقدان مطبوعات، احمد غلامی است که در عین حال به همراه یونس تراکمه، مهدی یزدانی خرم، حسن محمودی، محمد حسینی و علی‌اصغر سید‌آبادی، داوری آثار را نیز عهده‌دار است. مراسم اهدای جایزه اواخر آذر برگزار خواهد شد. این جایزه، سایت اختصاصی ندارد.
روزی روزگاری
تنها جایزه ادبی است که در فصل بهار اهدا می‌شود. سومین دوره جایزه روزی روزگاری نیز اردیبهشت 88 برگزار خواهد شد. در این دوره شش جایزه اعطا می‌شود. داوران این جایزه امیر احمدی آریان، فرشته احمدی، امیرحسین خورشیدفر، شهلا زرلکی، ارسلان فصیحی و لادن نیکنام هستند. همچنین اعضای کمیته فنی اثر داستانی غیرایرانی اسداله امرایی، مهستی بحرینی، فروغ پوریاوری، سهیل سمی، مهدی غبرایی و سمیه نوروزی خواهند بود. در این دوره از رضا قیصریه به عنوان رمان‌نویس و مترجم ادبیات داستانی و از ابراهیم حقیقی به عنوان بنیان‌گذار طراحی مدرن روی جلد کتاب ایران تجلیل خواهد شد.
اصفهان
امسال ششمین دوره‌اش هم برگزار شد. مراسم نهایی ششمین جایزه ادبی اصفهان در بخش‌‌ها‌ی مجموعه داستان، کودک و نوجو‌ان، رمان و بخش ویژه فانتزی با حضور محسن پرویز معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به انجام رسید. در بخش مجموعه داستان، آثار مجید قیصر‌ی، ناتاشا امیر‌ی و مهدی ربی به ترتیب اول تا سوم شدند و در بخش رمان هم مرتضی کربلا‍یی لو، فر‌هاد جعفر‌ی و فر‌هاد کشور‌ی. این جایزه را اد‌اره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان برگزار می‌کند.
جلال آل‌احمد
نخستین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد، دوم آذر که روز تولد جلال است در تالار وحدت برگزار شد و طی آن هیچ اثری برگزیده نشد اما 5 اثر مورد تقدیر قرار گرفتند. در این مراسم غلامعلی حدادعادل و محمدحسین صفار هرندی و... جوایز برندگان را اهدا کردند. در داستان کوتاه، از یوسف علیخانی تقدیر شد و در بخش رمان نیز از فیروز زنوزی جلالی.
جشنواره ملی داستان‌های ایرانی
در سایت این جایزه اینترنتی آمده است: ما تأکید فراوان داریم روی عبارتِ «ایرانی» و البته در قالب داستان کوتاه. این‌ها را سال گذشته مفصّل شرح دادیم که هر داستانی برساخته و برخاسته از بوم و بومیّت ایران، چنان که با حذف نام نویسنده‌اش، «ایرانی» بودنِ داستان از تم یا زبان یا فضا یا شخصیّت یا دیگر عناصر آن معلوم باشد. تعریف «داستان کوتاه» مشخص است. بی‌نیاز از هر بازتعریف و توضیحی است. این‌ها را گفتیم تا حرفی نماند و چیزی از قلم نیفتد که بعد کسی گلایه نکند: «چه شد سرانجامِ داستان ما! تا 15 آذر 87 داوری نهایی انجام خواهد شد. روی سایت هم روزشمار گذاشته‌اند برای مراسم نهایی.
صادق هدایت
مهلت ارسال برای هفتمین دوره جایزه اینترنتی صادق هدایت به اتمام رسیده و داوری داستان‌های ارسالی که نباید از هزار کلمه کمتر و از چهار هزار کلمه بیشتر باشد آغاز شده است. در سایت جایزه آمده ارسال داستان برای این مسابقه به این معنی است که نویسنده در صورت انتخاب، رضایت خود را برای چاپ داستان ارسالی در مجموعه داستان‌های برگزیده اعلام داشته است. و دفتر جایزه صادق هدایت مجاز به ویرایش داستان‌ها می‌باشد. نام داوران هم در مراسم پایانی اعلام خواهد شد.
قلم زرین
13 تیر ماه به مناسبت روز قلم، مراسم اهدای پنجمین جایزه قلم زرین با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دکتر ولایتی رئیس انجمن قلم ایران در محل انجمن قلم ایران برگزار شد. دو رمان «قاعده بازی» فیروز زنوزی جلالی و «انجمن مخفی» احمد شاکری نیز برگزیدگان جایزه بودند. پدرام پاک آیین دبیر جشنواره، اولویت‌های داوری بخش داستان را نگاه و درونمایه، تازگی استحکام و انسجام طرح داستانی، پرداخت شخصیت‌ها، پرداخت عمومی داستان (توصیف تشخیص و صحنه‌پردازی)، انتخاب و رعایت زاویه دید، محتوا و پیام اثر، لحن و نثر اثر عنوان کرد. سمیرا اصلان‌پور (سرگروه)، راضیه تجار، کامران پارسی‌نژاد، سهیلا عبدالحسینی و زهره یزدان‌پناه قره‌تپه، داوران بخش داستان بودند.
مهرگان
دبیری این جایزه به عهده فتح‌الله بی‌نیاز بود. جایزه‌ای که امسال بعد از هشت دوره برگزاری بی‌وقفه، نهمین دوره‌اش برگزار نمی‌شود. این جایزه مهرماه هر سال برگزار می‌شد. هیأت امنای جایزه اعلام کرده چنانچه تولید و نشر آثار ادبی و علمی در سال آینده رونق گیرد این جایزه را به به صورت دوسالانه و در سال 1388 برگزار کند. ضمناً به منظور ضایع نشدن حق نویسندگانی که آثار آن‌ها در سال 1386 منتشر شده، این آثار در کنار آثار منتشر شده در تا پایان سال 1378 مورد داوری قرار خواهد گرفت.
یلدا
دبیری این جایزه را مدیا کاشیگر بر عهده داشت اما جایزه یاد شده به دلایلی از جمله همکاری نکردن حامیان مالی جوایز با برگزارکنندگان، طی سه سال گذشته به فراموشی سپرده شد. کاشیگر هم جایزه روزی روزگاری را بنیاد گذاشت.
شهر کتاب
پارسال در مراسم روز جهانی داستان کوتاه، بهترین داستان‌های دوره دوم مسابقه داستان کوتاه شهر کتاب معرفی شدند. مقام اول نصیب مهرک زیادلو و لیلا قاسمی شد. دبیر جایزه محمدحسن شهسواری بود. داوری هم با علی خدایی، رضا شکراللهی، محمدحسن شهسواری، مصطفی مستور، مهسا محبعلی و امیرعلی نجومیان. در مراسم پایانی، از رضا قیصریه و همچنین مدیر نشر مرکز هم تجلیل شد.
والس
سایت ادبی والس قصد دارد چهارمین دوره جایزه ادبی والس را در سال 1387 با محوریت «رمان منتشر نشده» برگزار کند. کریستف بالایی، شهلا زرلکی، مدیا کاشیگر، نیکی کریمی و شهریار وقفی‌پور هیأت داوران این دوره از جایزه ادبی والس هستند. سعید طباطبایی دبیر جایزه والس می‌گوید شیوه داوری این جایزه، یک مرحله‌‌ای است و تک‌تک آثار را به داوران می‌دهیم. سقف امتیازات، 100 امتیاز است که جمع امتیاز داوران در انتخاب یک اثر، معیار است. اثری که بیشترین امتیاز را کسب کرده است، به عنوان برگزیده اعلام خواهد شد و در نهایت نیز لیست امتیازات را اعلام خواهیم کرد.
داستان علمی، تخیلی و فانتزی
سومین دوره تقدیر از برگزیدگان جایزه ادبی داستان علمی، تخیلی و فانتزی مرداد امسال در تالار همایش‌های سرای اهل قلم برگزار شد. مدیا کاشیگر، امید روحانی و میترا الیاتی هم داورانش بودند.
واو
انجمن مطالعاتی واو به دبیری فائزه شاکری، هر سال مراسم پایانی‌اش را در اولین پنجشنبه بهمن ماه و در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌کرد. مشخص نیست آیا امسال هم این جایزه برگزار خواهد شد یا خیر.
بهرام صادقی
این جایزه اینترنتی داستان کوتاه هم علی‌رغم استقبال گسترده‌ای که از دوره اول آن صورت گرفت، از سال 82 به بعد تداومی نداشت. سیدرضا شکراللهی، دامون مقصودی، حسن محمودی و محمدحسن شهسواری گروه برگزارکننده بودند و ترکیب ده نفره‌ای نیز به داوری آثار پرداخت.
شهید حبیب غنی‌پور
هشتمین دوره از جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور همچون سال‌های گذشته همزمان با ایام شهادت این نویسنده، اسفندماه برگزار خواهد شد. شهید غنی‌پور یکی از نویسندگان مسجد جوادالائمه بود که در عملیات کربلای 5 و در منطقه شلمچه به شهادت رسید. پس از آن بود که دیگر اعضای شورای نویسندگان تصمیم به برگزاری جایزه‌ای به نام این شهید گرفتند.
گام اول
اولین جایزه گام اول در اردبیل برگزار شد و و گام دوم جایزه گام اول نیز به همت خانه کتاب، امسال در هرمزگان برداشته شد. داوران دوره اول فیروز زنوزی جلالی، محمدرضا بایرامی، راضیه تجار، پرویز بیگی و جواد محقق بودند. رسول آبادیان هم دبیر جایزه بود. در حاشیه این جایزه از رضا سیدحسینی نیز تقدیر شد. اما در مراسم امسال در بندرعباس، ماریا تبریزپور و مجید پورولی کلشتری شایسته تقدیر شناخته شدند.
کشف لحظه
امسال مرکز همایش‌های مجموعه فرهنگی هنری تهران، اولین دوره جایزه داستان‌های 150 کلمه‌ای «کشف لحظه» را برگزار کرد. دبیر و مجری مسابقه علی‌رضا محمودی ایرانمهر بود.
آدم برفی‌ها
جایزه آدم برفی‌ها را ماهنامه اینترنتی آدم برفی‌ها برگزار خواهد کرد و جوایز برندگان برای‌شان ارسال خواهد شد. یعنی طبق اعلام سایت جایزه، مراسمی در کار نخواهد بود. مهلت ارسال آثار تا بیست و نهم آذر است و داوری آثار با یک تیم پنج نفره خواهد بود که اسامی‌شان هنوز اعلام نشده است.
ایران
جایزه اینترنتی ادبی ایران، دبیرخانه‌اش در مشهد است. این جایزه به دبیری محسن سراجی، داستان‌های رسیده را در مرحله نخست به یک گروه داوری سه نفره می‌سپارد تا ضمن بررسی، 100 داستان را برای داوری نهایی گزینش کنند. در مرحله دوم هیأت داوران جداگانه‌ای، آثار انتخاب شده را بار دیگر ارزیابی و سه اثر برگزیده را انتخاب می‌کنند.
نظر شما