گرچه با کنار رفتن داود ا وغلو از سکانداری سیاست خارجی وروی کارآمدن بینالی یلدریم و اتخاذ موضع جدید ازجمله تمایل به عادی سازی روابط کامل با روسها ونیز مشارکت سیاسی در حل بحران سوریه نشان داد که ترکیه به رغم تحمل هزینه های سنگین مالی ونظامی در حمایت مستمر از معارضین سوری نتوا نسته است به اهداف منطقه ای خویش از طریق دمیدن بر نوعثمان گرایی با تکیه اسلام سیاسی دست یابد .
بنابراین برای پرهیز از ایزوله شدن وامکان رویارویی با روسها بر سر سوریه وحتی تشدید اختلاف سیاسی با ایران مجبور به درک واقعیت های منطقه ای شد. با این وجود، کودتای ارتش وموضع گیری ها دوستان ودشمنان ترکیه در قبال براندازی دولت به واکنش های جدی انجامیده است .
تحرکات سازمان یافته دولت اردوغان در فردای ناکامی ارتش در نیل به قدرت ودستگیری ها ی گسترده نظامی وامنیتی وسرایت آن به حوزه های آموزشی وحتی ادارات دولتی از نظر متحدان آنکارا یعنی اتحادیه اروپا وآمریکا اقدامات نگران کننده بود که به انسداد سیاسی وامنیتی شدن کامل فضای سیاسی واجتماعی ترکیه منجر شده وادامه این روند غیر عادی می تواند به دوقطبی شدن جامعه وبروزتنش فزاینده دیگر بیانجامد.
شنیدن زمزمه های جدید از سوی دولت مبنی بر تلاش برای بازگرداندن حکم اعدام به این نگرانی ها دامن زد واتحادیه اروپا با هشدار نسبت به این موضوع هرگونه تلاش برای قانونی کردن اعدام رابه منزله دورماندن ترکیه در پیوستن به این اتحادیه دانسته است ودر تهدید جدی بیان شده ممکن است توافق آزادی رویداد برای شهروندان ترک برای سفر به اتحادیه لغو شود.
این درحالی است رخداد های جدید در داخل ومنطقه رویای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا بی اثر ساخته است واردوغان ضمن تقبیح سران اتحادیه اروپا اعلام کرده است "اروپایی ها هفتاد سال که مارا بازی دادند ودر وضعیت فعلی بجایی حمایت از دموکراسی عملا جانب کودتاچیان راگرفته اند" .
ولی بیشترین تاثیر منفی کودتا بر روابط آنکار واشنگتن حاکم گشته، بطوریکه دولت اردوغان بارها آمریکا را به حمایت از فتح الله متهم اصلی طرح ریزی وبراندازی می داند وبر سر بازگرداندن وی به ترکیه با مقامات کاخ سفید دچار چالش جدی شده است. خوداری دولت آمریکا در استرداد گولن ضمن تشدید فضای ضدآمریکایی در افکار عمومی منجر به تیرگی بیشتر روابط هم شده است .
سخنان ژوزف ووتل رئیس قرارگاه مرکزی ارتش آمریکا در بی ضابطه خواندن بازداشتی ها درترکیه به اعتراض گسترده انجامیده ومعترضین ترک خواستار تعطیلی پایگاه استراتژیک اینجرلیک وخاتمه همکاریها با نیروهای نظامی آمریکایی شده اند.
همه این تحولات نشان دهنده برخی دگردیسی جدید درسیاست خارجی ترکیه هست. گام اول این تغییر در تعیین اولویت های سیاست منطقه ای ترکیه می توان دربهبود روابط با کرملین وائتلاف سازی مجدد بر سر بحران های منطقه ای به ویژه سوریه جستجو کرد.
در هرصورت روسیه دردوره پوتین به ویژه دربحران سوریه به عنوان بازیگر قدرتمند توانسته نقش اساسی را در تعیین ساختار سیاسی قدرت وتوازن قوا درمنطقه ایفا کند. به نظرمی رسد که دورشدن احتمالی ترکیه از محور عربی وغربی ضد سوری وتلاش برای حل بحران سیاسی می تواند به ارتباط بیشتر دو کشور بیانجامد.
بی تردید اوضاع امنیتی وشکاف های فعال موجود اجتماعی در جامعه ترکیه به ویژه مناطق آشوب زده کردنشین اجازه دخالت بیشتر نظامی به این کشور نخواهد داد .ترکیه پسا کودتا مجبور به تغییر بیشتر سیاست خارجی واتخاذ رویکرد جدید برمنطق واقعیت موجود خواهد شد ولذا امکان همکاری بیشتر با روسیه وحتی ایران برای حل بحران سوریه وجودد ارد.
ثمره اول این کودتا نصیب روسها شده است چرا که اردوغان در تکمیل اقدامات خویش برای احیای روابط سنتی با همسایه قدرتمند خویش پس از تدوین نامه عذرخواهی از پوتین بابت ساقط نمودن هواپیمای نظامی روسی گام هایی دیگری را هم برداشت. ولی جدی ترین اقدام وی در پس کودتای نافرجام دیدار رسمی با پوتین خواهدبودکه می تواند نقطه عطفی در روابط فیمابین ونزدیکی بیشتر دوکشور قلمدادگردد .
به نظر می رسد تحولات داخلی ترکیه از یک سو وناکامی های مستمر حامیان معارضین سوری در تحمیل ساختار جدید سیاسی ، فرصت مناسبی را برای عرصه دیپلما سی وتشریک مساعی جملیه برای حل این بحران فرامنطقه ای بوجود آورده است
ترکیه دراتخاذ موضع جدید نسبت به سوریه ونظام فعلی وی جانب احتیاط پیش گرفته ودیگر از لزوم رفتن بشار اسد دم نمی زند . این رویکرد می تواند برگفتگوهای آتی سیاسی میان گروههای درگیر دربحران تاثیر خود را داشته باشد. گرچه در سوریه جنگ داخلی بشدت ادامه دارد وخط آتش تمرکز برشهر حلب است که با این وجود ،دیدار آتی پوتین واردوغان ونیز تلاش های پیوسته نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه دمیستورا برای پیگیری نشست های قبلی ژنو امکان حل منازعه از طریق گفتگو بیشتر شود .
داوداحمدزاده کارشناس مسایل منطقه خاورمیانه
نظر شما