فاطمه محمدی‌نژاد: پس از زمین‌لرزه هائیتی، پیامک‌های فراوانی به شماره 4636 سرازیر شد. گزارش مردم زیر آوار مانده، آتش‌سوزی، منابع آلوده آب و درخواست برای غذا، آب و تجهیزات پزشکی. صدها داوطلب این پیام‌ها را از زبان‌های کورئول و فرانسه به انگلیسی ترجمه کرده و پس از آدرس‌گذاری آن‌ها، پیام‌ها را به امدادرسان‌های درون منطقه می‌رساندند. با این حال هیچ‌یک از داوطلبان در نزدیکی هائیتی نبودند.
به گزارش نیوساینتیست، خدمات متنی 4636 بخشی از نسل جدید تلاش‌های اینترنتی برای کمک به آرامش بعد از حوادث است که از انقلابی در نوشتار، شبکه‌های اجتماعی و منابع جمعی به‌وجود آمده است. تاثیر این شیوه در این حوزه کاملا ملموس است. به عنوان مثال، یک کلینیک از هائیتی پیامی به 4636 فرستاد و اعلام کرد که سوخت آن‌ها برای ژنراتورها رو به اتمام است. صلیب‌سرخ در عرض 20 دقیقه پاسخ داد که سوخت را تامین خواهد کرد.
پیامکی از آفریقا
4636 به‌وسیله سازمانی کوچکی به نام Ushahidi.com اداره می‌شود که در کنیا واقع شده و در انتخابات 2008 / 1387، گزارش‌های خشونت‌های پس از انتخابات را دریافت می‌کرد. چند روز پس از زلزله هائیتی که پرتوپرنس، پایتخت این کشور و چندین شهر مجاور را با خاک یکسان کرد، این شرکت با آغاز عملیات خود در هائیتی، صدها داوطلب استخدام کرد تا در امر ترجمه پیام‌ها کمک کنند. بسیاری از این افراد اهل هائیتی و ساکن آمریکا بودند. این خدمات رایگان بوده و از سوی Digicell، بزرگ‌ترین اپراتور شبکه تلفن همراه هائیتی حمایت می‌شود. این اپراتور 24 ساعت پس از زمین‌لرزه توانست 70% فعالیت خود را بازیابی کند.
نیکلاس دی‌تادا که به راه‌اندازی 4636 در نخستین روزهای پس از حادثه کمک کرد، معتقد است این بخش آسان کار بود. وی گفت: «یکی از نخستین پیام‌ها از سوی بیمارستانی 200 تخت‌خوابی بود که تمامی دکترها، پرستارها و کادر پزشکی آماده به کار بودند، اما هیچ بیماری برای آن‌ها وجود نداشت؛ زیرا هیچ‌یک از گروه‌های امدادرسان نمی‌دانستند که چنین بیمارستانی وجود دارد. ارسال این پیام باعث شد سازمان‌های بسیاری در مورد 4636 باخبر شوند و حالا ایستگاه‌های رادیویی نیز کمک می‌کنند.»
از آن‌جاکه مردم هرگز پیامی مبنی بر دریافت کمک درخواستی به آن‌ها ارسال نمی‌کنند، Ushahidi نمی‌تواند متوجه شود که چقدر در کار خود موفق بوده است. کریستوفر سیکزنت‌میهالی، مدیر مرکز رسانه‌های شهری آینده در ام.آی.تی (انستیتو فناوری ماساچوست) معتقد است این سیستم بی‌نظیر است.
نقشه منبع‌باز هائیتی
ابتکار دیگری نیز از طریق اینترنت راه‌اندازی شده، CrisisCommons (کرایسیس‌کامنز) نام دارد که هزاران داوطلب را برای اصلاح نقشه هائیتی در سایت آزاد OpenStreetMap سازماندهی کرده است. هنگام وقوع حادثه، این نقشه تنها 3 خیابان اصلی و چند خیابان فرعی را نشان می‌داد؛ اما داوطلبان با استفاده از منابع بسیاری مانند تصاویر ماهواره‌ای و اطلاعات کسب شده از حاضران در منطقه، موفق شدند دقیق‌ترین نقشه موجود را تولید کنند. در این نقشه موقعیت بیمارستان‌ها، مراکز خدمات درمانی و اردوگاه‌ها نمایش داده شده بود.
موسسات دولتی در حال چاپ این نقشه‌ها برای توزیع در منطقه و همچنین قرار دادن آن‌ها بر روی ابزارهای جی.پی.اس هستند. روبرتو مونرو، یکی از داوطلبان 4636 و زبان‌شناس در دانشگاه استنفور کالیفرنیا که نقش پیام‌ها را در توسعه جهان بررسی می‌کند، گفت: «نقشه‌های OpenStreetMaps مهم‌ترین منبع ما بوده‌اند. داوطلبان Ushahidi از آن‌ها برای تعیین محل استقرار پیغام‌دهنده، با دقت تنها چند متر استفاده می‌کنند».
تحلیل ماهواره‌ای
داوطلبان متخصص نیز برای تحلیل تصاویر ماهواره‌ای به کار گرفته شده‌اند. شرکت ImageCat واقع در لس‌آنجلس، برای تعیین میزان تخریب تحت حمایت مالی بانک جهانی است، البته این کار هفته‌ها یا ماه‌ها طول خواهد کشید. این شرکت تصاویر قبل و بعد از زلزله را به مناطقی به وسعت 500 متر مربع تقسیم کرده و آن‌ها را در اختیار چندین متخصص در دانشگاه‌های انگلیس، آمریکا و اروپا قرار داده است. پس از چند روز، آن‌ها مجموع ساختمان‌های تخریب شده در پورتوپرنس را پنج‌هزار واحد برآورد کردند.
گزارش تصویری خبرآنلاین را از تصاویر ماهواره‌ای هائیتی، قبل و بعد از زلزله در اینجا ملاحظه کنید.
بانک جهانی از این اطلاعات برای برآورد هزینه بازسازی در این منطقه استفاده می‌کند. داوطلبان هم‌اکنون در حال کار بر روی یک نقشه هوایی با کیفیت بالاتر هستند که هفته گذشته برای تعیین میزان خسارت به هر ساختمان، ارائه شد.
برنامه کرایسیس‌کامنز در پروژ‌های بسیاری دخالت دارد، از جمله ایجاد سایت "we need, we have" برای افرادی که پیشنهاداتی ارائه می‌دهند، یا یک پایگاه داده آنلاین برای کنترل ظرفیت لحظه به لحظه بیمارستان‌ها.
نکته جالب اینجا است که این پروژه‌ها در نتیجه درخواست‌های پاسخ‌دهندگان حاضر در منظقه است. وینیا گوپتا، تحلیل‌گر سیاست انرژی و داوطلب کرایسیس‌کامنز در لندن معتقد است این مسئله بسیار مهم است. کرایسیس‌کامنز حول یک صفحه اینترنتی ویکی فعالیت می‌کند و مردم و سازمان‌ها در هائیتی نیازهای خود را روی آن قرار می‌دهند. درخواست‌ها به‌وسیله داوطلبان بررسی شده و به آن‌ها بر اساس مهارت خود پاسخ می‌دهند.
عواملی چند در کنار هم جمع شده‌اند تا این زمان تعیین‌کننده را در اینترنت رقم بزنند. به گفته مونرو یکی از مهم‌ترین این عوامل، گسترش زیربنای ارتباطات همراه در سراسر جهان است. ابزارهای جدید برای استفاده در ارسال پیام‌های متنی در کشورهای درحال توسعه پدیدار شده‌اند و حتی شرکت‌های کوچکی چون Ushahidi از عهده گرداندن آن برآمده‌اند. این سازمان‌ها قادرند با استفاده از منابع محدود در شرایط مختلف به سرعت کار کنند و این امر باعث شده است برای مناطق حادثه‌دیده، وسیله خوبی به شمار آیند.
شبکه‌های اجتماعی
انقلاب اجتماعی رسانه نیز در این امر دخیل است و اجازه می‌دهد جریان منابع جمعی اتفاق افتد. مترجمان 4636 که اکثر آن‌ها هرگز با یکدیگر ملاقات نکرده‌اند، پیوسته در چت‌روم‌ها از نظرات و توصیه‌های یکدیگر استفاده می‌کنند. توییتر نقش بزرگی در پخش اخبار ایفا کرده و بسیاری از ارگان‌های امدادگر، گزارش عملیات خود را روی فیس‌بوک قرار می‌دهند. اما بیش از همه دانش است که می‌تواند در این برهه از طریق شبکه‌های آنلاین به اشتراک گذارده شود.
اما هیچ‌یک از این‌ها نشان‌دهنده این نیست که همکاری‌های آنلاین مشکل فاجعه را حل کرده است. ارگان‌های امدادگر هنوز کار بسیار مشکلی در منطقه دارند. شبکه‌های اینترنتی نمی‌توانند غذا، دارو و یا سوخت را به منطقه برسانند یا تدارکات را در سراسر هائیتی پخش کنند. آن‌چه آن‌ها می‌توانند انجام دهند، نوع جدیدی از حمایت است. دی‌تادا گفت:« حقیقت این است که ما نمی‌توانیم بفهمیم چقدر موثر بوده‌ایم. این چیزی است که باید بعدها متوجه آن شویم.»
نظر شما