ممکن است عامه مردم چیزی از بحثهای تخصصی علوم و فناوری جدید ندانند، اما با مفهوم و مباحث کلی آن و پیشرفت عمومی در این عرصه بیگانه نیستند. از هر کس بپرسید خواهد گفت که ایران طی سالیان اخیر در علم و تکنولوژیهای روز موفقیتهای چشمگیری حاصل کرده است. رشد علمی ایران در رشتههای مختلف و خصوصاً در نانو قابل مقایسه با رشد فناوری هستهای است که امروز خودی و بیگانه، بلکه دوست و دشمن به آن معترفند و آن را نمونهای از تحقق اراده و خواست یک ملت میدانند. هم انرژی هستهای، نانو و بایو تکنولوژی و امروز حوزه هوا و فضا به این دلیل رشد کردهاند و مسیرشان با موفقیت قرین شده است که هم مردم، هم دانشمندان و هم حاکمیت به اتفاق نظر رسیدهاند که با صرف انرژی و سرمایه، این علوم را از کتابها و کلاسها بیرون بکشند و با آن توسعه پایدار و دانشبنیان کشور را رقم بزنند.
امروز و در آستانه سی و ششمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ملت ایران فناوریهای نوین، بیش از هر چیز، یک گفتمان عمومی مشترک در متن جامعه است که نشان میدهد یک وفاق و همدلی و همراهی - بلکه اجماع - میان مردم و دانشمندان و حکومت به وجود آمده است. اتفاقاً تجربه بشری نشان میدهد که اجماع و اتفاق مهمترین زمینه برای توسعه پایدار یک سرزمین و با دوری از خام فروشی منابع زیرزمینی است.
پرچمداری، نظارتها و حمایتهای مکرر و جاری رهبر فرزانه انقلاب از فرایند توسعه علمی کشور و اشارات فراوان مقامها و مسئولان دولتی، نشانهای آشکار از عزم قاطع نظام جمهوری اسلامی ایران برای پیشرفت در عرصههای علم و تکنولوژی است.
اخیراً رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه «دستاوردهای علم و فناوری کشور در حوزه نانو» بازدید داشتند و از فعالیتهای انجام شده در این حوزه اعلام رضایت کردند و توجه به نقاط قوت در این زمینه را برای تسری به سایر حوزههای علم و تکنولوژی مفید دانستند.
ایشان به چند مورد اشاره کردند: «ثبات مدیریت» که با ایجاد چتر حمایتی از این حوزه به دست آمده، «برنامهریزی دقیق» که با همت مسئولان و دانشمندان صورت گرفته و «فرهنگسازی و گفتمانسازی» که با اراده و انگیزه عمومی و برنامهریزی به دست آمده.
این سه عامل را اگر به سایر حوزهها نیز تسری دهیم، نه فقط در علوم و فناوریهای نوین- مثل نانو یا فناوری هستهای- زیست فناوری و هوا و فضا بلکه در زمینههای دیگر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز به موفقیت دست خواهیم یافت و از بحرانها و چالشها سر سلامت بیرون خواهیم برد.
اگر میان دولت و ملت، اگر میان جامعه و حاکمیت اتفاق نظر وجود داشته باشد، با اقتدار و به سلامت میتوانیم مسائلمان را با دنیا حل کنیم و از کنار همین وفاق میتوانیم از پس چالشهای گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی بربیاییم.
امروز شرایط جدید نفت، اقتصاد جهان را دستخوش تحولاتی اساسی کرده که نخستین نشانههای آن در کشورهای نفتخیز، از جمله کشور ما خود را نشان میدهند.
از پیش، بسیاری نخبگان و پیشاپیش رهبر معظم انقلاب در این خصوص هشدار داده بودند و از پس همین هشدارها بحثهایی را در زمینه تقویت پایههای اقتصاد دانشبنیان، به عنوان یکی از جایگزینهای پایدار نفت در انداخته بودند، شرایطی که امروز پیش آمده، از هر حیث بد باشد، لااقل از این جهت فایده دارد که موجب بروز حساسیت در متن جامعه میشود و زمینه را برای ایجاد گفتمان جایگزین، فراهم میکند.
امروز صحبت درباره اقتصاد دانشبنیان، بیش از دیروز شنونده دارد. نه فقط مسئولان ارشد دولتی، بلکه مردم عادی نیز امروز با اشتیاق به این صحبتها توجه میکنند و این خود پایههای ایجاد اجماع قاطع میان مردم و حکومت را برای تقویت اقتصاد دانشبنیان محکمتر میکند... به همین نسبت شرایط خطیر زیستمحیطی که بر اقلیم ایران حاکم شده نیز امروز بیش از آنکه مربوط به مجامع علمی و تخصصی باشد، بحث روز جامعه و حکومت است.
نمیتوان از پس چالشهایی چون آلودگی هوا، یا تغییرات اقلیمی برآمد، مگر اینکه با آن به مثابه یک مسأله ملی مواجه شد و تمام توان و نیروی جامعه را برای آن بسیج کرد.
تجربهای که امروز از توسعه علم و فناوری نانو یا فناوری هستهای هوا و فضا به دست آمده، قطعاً اسباب خوشبختی و غرور است، اما باید آگاه، بلکه مواظب باشیم که لطف و برکت این دستاوردها، صرفاً احساس غرور و رضایت درونی نباشد. چنانکه رهبر انقلاب نیز در بازدیدشان از نمایشگاه دستاوردهای علمی و فناوری معاونت» بر این مسأله تأکید کردند و «مغرور نشدن» و «قانع نبودن به وضع موجود و پیشرفتهای حاصل شده» را از عوامل تداوم حرکت پر شتاب علمی خواندند و گفتند: «درست است که امروز سطح استعداد جوانان ایرانی و آهنگ شتاب علمی کشور از متوسط دنیا بسیار بالاتر است و بهعنوان نمونه ایران رتبه هفتم دنیا را در فناوری نانو دارد، اما بهدلیل عقبماندگی تاریخی کشور در زمینه علم، باید رشد علمی با شتاب روز افزون ادامه یابد.»
دستاوردهای امروز، بیش از هر چیز باید الگو و انگیزه برای اقدامات و فعالیتهای علمی ما در آینده باشد. به حال ناگزیریم از چالشهایی که در عرصههای مختلف پیش رویمان گسترده است، عبور کنیم که به سلامت خواهیم کرد. خوشبختانه تجربه توفیقاتمان هم نشان داده که اتفاق نظر ما برای گشودن دروازههای جدید، وجه ضمان توفیقات پایدار آیندهمان است که فرمود: «آری به اتفاق جهان میتوان گرفت».
* معاون علمی فناوری ریاست جمهوری
4747
نظر شما