سعید جعفری پویا: بعد از اختلافات اساسی میان عربستان و قطر و فراخواندن سفرا، حالا امیر قطر به دیدار پادشاه عربستان رفته و ملاقاتی دوجانبه میان رهبران دو کشور انجام گرفته است؛ دیداری که زمزمه تغییر در سیاست های منطقه ای قطر را تقویت می کند و گمانه بهبود مراودات میان ریاض و دوحه را تقویت می سازد.
محمد علی مهتدی اما معتقد است نباید انتظار تغییر داشت و تحولی در روابط دوجانبه دو کشور رخ نخواهد شد. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با دیپلمات پیشین وزارت خارجه را می خوانید:
ریشه اختلافات میان قطر و عربستان به کجا باز می گردد؟ چه رخدادهایی در مناسبات میان ریاض و دوحه باعث شده تا پادشاه عربستان و امیر قطر از یکدیگر فاصله بگیرند؟
اختلافات قطر و عربستان سابقه دیرینه ای دارد و به حکومت پیشین قطر باز می گردد. چون قطر تلاش کرد در مسائل منطقه ای ایفای نقش کند که این رفتار در مقابل نقش عربستان تعریف می شد و نوعی روابط رقابتی میان ریاض و دوحه برقرار می شد. در همین زمینه قطر با راه اندازی الجزیره و روشی که این شبکه در پیش گرفته بود موجب شدت یابی این اختلافات شد.
شیخ حمد حاکم وقت قطر و شیخ حمد بن جبر وزیر خارجه این کشور با سیاست هایی که در پیش گرفتند حتی موجبات برخورد نظامی میان دو کشور را هم فراهم کردند. این وضعیت باعث شد با آنکه هر دو عضو شورای همکاری خلیج فارس بودند به شدت در مورد نقش منطقه ای با یکدیگر رقابت داشتند و این رقابت به تیرگی روابط انجامید. ابزارهای متنوعی که قطر در اختیار داشت باعث شده بود این کشور بتواند تاثیرات قابل توجهی در روندهای منطقه ای ایجاد کند. قطر علاوه بر تاثیر رسانه ای الجزیره، میلیاردها دلار درآمد نفت و گاز داشت که آن را صرف مسائل منطقه ای و همچنین تثبیت و تحکیم نقش منطقه ای اش می کرد.
عربستان معتقد بود قطر در موقعیتی نیست که بتواند چنین نقش منطقه ای را عهده دار شود. در ادامه این تنش ها و اخیرا و در اثر فشاری که روی قطر وارد شد، این کشور مجبور گردید تسلیم برخی از فشارها شود. از جمله اختلافی که قطر و عربستان بر سر حمایت از اخوان با هم داشتند موجب شد روابط دو کشور تیره و تار شود.
در حالی که عربستان، مصر و امارات به شدت با اخوانی ها در منطقه مبارزه می کردند، قطر به پایگاه این جریان در منطقه تبدیل شده بود. اما در نهایت و با استمرار این فشارها قطر تا اندازه ای رفتار خود را تعدیل کرد و از مسئولان اخوانی در قطر بخواهد که این کشور را ترک کنند و در نهایت آنها ناگزیر شدند به ترکیه بروند. الان هم به نظر می رسد با سفر امیر قطر که البته دومین باری است که او به عربستان سفر می کند و پیشتر هم در مقام ولیعهدی یکبار به ریاض رفته بود قدری مسائل میان دو کشور مرتفع شود. هرچند نباید انتظار تغییر اساسی در مناسبات دوجانبه داشت.
سیاست قطر در خصوص داعش و اتفاقاتی که این روزها در سوریه و عراق می گذرد چگونه است؟ این کشور نقش چندانی در ائتلاف علیه داعش حضور نداشت. این به مسئله اختلافات میان دوحه و ریاض مربوط است؟
این مسئله بیشتر به سیاست های آمریکا در منطقه باز می گردد. در این عرصه آمریکا تصمیم گرفت رهبری جریان سوریه که هدفش سرنگونی اسد است را به عربستان واگذار نماید و در این عرصه از قطر خواسته که از دخالت هایش بکاهد. در همین مسیر دیدیم که در طیف معارضان سوری شخصیت اخوانی و نزدیک به قطر به نام احمد خطیب کنار گذاشته شد و احمد جربا که طرفدار عربستان است به جای او به عنوان رئیس ائتلاف مخالفان سوری در اروپا منسوب شد. این فشار آمریکا باعث شد قطر سیاست خود را تعدیل کند.
یعنی فکر می کنید قطر سیاست های حمایتی خود از اخوان را کنار می گذارد؟
تصور نمی کنم قطر به طور کامل حمایت از اخوان را قطع کرده باشد. تنها چیزی که در این عرصه اتفاق افتاده اخراج تعدادی از مسئولین اخوانی و به ویژه اخوانی های مصر است که بعد از تحت تعقیب قرار گرفتن در مصر؛ به قطر آمدند و بعد از مدتی قطر مجبور شد از آنها بخواهد از کشورخارج شوند. به نظر می رسد با کاهش حمایت قطر از اخوانی ها، تنها کشوری که از این جریان حمایت می کند دولت ترکیه است. اما طبیعتا قطر نمی تواند همه برگه های خود را ناگهان از دست دهد. ضمن اینکه هنوز نشانه هایی وجود دارد که قطر به طور کامل حمایت از اخوان را رها نکرده است.
با توجه به اینکه در جریان مبارزه با داعش عربستان نقش محوری منطقه ای را به عربستان واگذار کرد و قطر چندان در این راستا به بازی گرفته نشد، آیا می توان متصور شد که دوحه سعی کند با تغییر سیاست ها دوباره به ریاض نزدیک شود؟
خیر. قطر نقش خود را در مورد حمایت از تکفیری ها دارد و در این مورد رهبر آمریکا است و این کشور تعیین می کند که هر یک از بازیگران چه مسئولیتی را عهده دار شوند. در این زمینه قطر و عربستان هیچ کدام استقلال تصمیم گیری ندارند و هرکدام بر اساس نقشی که آمریکا برایشان تعیین می کند، حضور دارند. از سوی دیگر و در خصوص نقش کمتر قطر در مبارزه علیه داعش باید عنایت داشت که عربستان بیش از قطر خطر داعش را احساس کرده است و قطر به دلایل متعددی چون وسعت سرزمینی کمتر، جمعیت پایینتر و مسائلی از این دست مصونیت بیشتری نسبت به عربستان دارد. اما در عین حال هر دو کشور روابط خود با داعش و حمایت از این جریان را رها نکرده اند.
در خصوص رابطه قطر با داعش و حمایت این کشور از جریان موسوم دولت اسلامی حرف و حدیث فراوان بوده است، اما چه شواهد مشخصی در این رابطه وجود دارد؟
قطر حمایت مالی گسترده ای از این جریان انجام داده است و این روند همچنان هم ادامه دارد. در عین حال همکاری امنیتی و اطلاعاتی وسیعی هم میان دوحه و دولت اسلامی برقرار است. هرچند قطریها این مسئله را رد می کنند، اما در عین حال از نفوذ بالای خود در میان داعش سخن می گویند. طبیعی است اگر رابطه ای وجود نداشت این نفوذ هم ایجاد نمی شد.
با توجه به سفر امیر قطر به عربستان و تعدیلی که در سیاست های دوحه ایجاد شده، آیا باید منتظر تغییری اساسی در مراودات دوجانبه ریاض و دوحه باشیم؟
زمانی که شیخ حمد امیر سابق قطر مسئولیت های خود را به پسرش سپرد و در ادامه شخصیت مهم قطری نظری شیخ حمد بن جبر که در این کشور نقش سیاست سازی را بر عهده داشت از صحنه خارج شد، تصور ها بر این بود که شد در سیاست منطقه ای قطر هم تغیرات عمده ای صورت می گیرد اما با وجود اینکه حدود دو سال از این تغییر می گذرد هنوز شاهد تغییر ریشه ای در سیاست های منطقه ای قطر نبوده ایم. حداقل در مورد حمایت از تکفیری در عراق و سوریه همان روند سابق پیگیری شده است. در مورد روابط قطر با اسرائیل هم همان روابط وجود دارد و آنچه مسلم است هنوز از تنش میان عربستان و قطر کاسته نشده است، بر این اساس شاید نتوان از انتظار تغییر اساسی در مراودات دوجانبه عربستان و قطر سخن گفت.
52308
نظر شما