شانگهای به جای ناتو

اعلام آمادگی رئیس جمهور روسیه برای همکاری های گسترده با آمریکا در زمینه تامین امنیت در افغانستان، نشان دهنده تقویت سازمان شانگهای است که به دنبال درخواست دولت قرقیزستان از پارلمان این کشور برای پایان دادن به حضور نیروهای ناتو در هفته گذشته صورت گرفته و موجب اظهار تاسف مقامات آمریکایی شده است. این اعلام موضع روسیه درست در زمانی صورت می گیرد که آمریکا و ناتو در افغانستان با مشکلات فراوانی روبرو هستند و از برقراری امنیت ناتوان شده اند. در حقیقت حیثیت ناتو و توانایی های این سازمان در ماموریت های خارج از قلمرو جغرافیایی خود به شدت آسیب دیده و برنامه های آینده آن دایر بر گسترش به سوی شرق با چالش مواجه شده است. روسیه به همین سبب در راستای نشان دادن ناتوانی آمریکا و ناتو در افغانستان و هشدار به آن ها در زمینه ناتوانی در انجام ماموریت های محوله، پیشنهاد همکاری به آمریکا داده است.

در اواسط سال گذشته میلادی و در پایان دوره ریاست جمهوری آقای پوتین نیز، روسیه همکاری با ناتو و تخصیص پایگاه برای ارسال محموله های غیر نظامی به افغانستان با استفاده از فضای روسیه را در دستور کار خود قرار داده بود، که با بروز جنگ قفقاز و حمایت آمریکا از گرجستان و تاکید بر عضویت گرجستان و اوکراین در ناتو، از این اقدام صرف نظر کرد.      

پس از اخراج نیروهای آمریکایی از پایگاه خان آباد توسط دولت ازبکستان در سال 2005، پایگاه هوایی ماناس تنها محل استقرار نیروهای غربی و ناتو و جای پایی برای حضور آمریکا در عرصه ژئواستراتژیک آسیای مرکزی بود. این حضور مورد اعتراض قدرت بزرگ منطقه ای هم چون روسیه و قدرتی منطقه ای همچون ایران بود. به علاوه این حضور نظامی غرب پارادوکسی برای کشورهای عضو و کشورهای ناظر سازمان شانگهای در نظر گرفته می شد.

پیشنهاد آمریکا و ناتو به ازبکستان برای حضور دوباره خود در قلمرو ازبکستان در آغاز سال 2009، واکنشی منفی در بین اعضای شانگهای رابه دنبال داشت. از طرف دیگر، زمین گیر شدن ناتو در افغانستان و مشکلات پیش آمده برای لجستیک این نیروها از سوی پاکستان، راه های تدارکاتی غرب و ناتو به افغانستان را بیش از پیش محدود و مسدود کرده است.

در حال حاضر، اعلام آمادگی سازمان شانگهای برای برگزاری کنفرانسی بین المللی در مورد امنیت افغانستان در آینده ای نزدیک به پیشنهاد رئیس جمهور روسیه و به دنبال آن درخواست قرقیزستان از نیروهای آمریکایی و ناتو برای خروج هرچه زودتر از پایگاه ماناس (که موجب اعلام تاسف از سوی کاخ سفید شده است) و تعطیلی این پایگاه، مهمترین تحولات نظامی - استراتژیک منطقه به شمار می رود.

سازمان شانگهای در صورت همکاری های بیشتر ازبکستان به عنوان قدرتمندترین عضو خود در آسیای مرکزی، و همکاری های قرقیزستان و هماهنگی های این دو دولت با دیگر اعضاء بویژه روسیه و چین، می تواند در ابتکار رئیس جمهور روسیه برای برگزاری کنفرانس بین المللی شانگهای در مورد یافتن راه حلی منطقه ای برای امنیت افغانستان بسیار موثر باشد. سازمان شانگهای باید به این باور برسد که توانایی ایجاد ثبات و برقراری امنیت در منطقه را دارد. عضویت افغانستان در سازمان شانگهاتی ابتکاری ارزنده خواهد بود که آمریکا باید بدان بیاندیشد.

ایالات متحده و نیروهای ناتو می توانند با تخصیص هزینه های نظامی به کارهای بازسازی و عمرانی و با استفاده از همکاری شانگهای در عملیات بازسازی اقتصادی و ارائه کمک های مالی به افغانستان، خود را از گرفتاری ایجاد شده در افغانستان رها نمایند. در این صورت این سازمان توانایی آن را خواهد داشت که افغانستان را به سوی ثبات هدایت کند. مردم افغانستان نیروهای غربی و آمریکایی و سربازان ناتو را مهاجم و تجاوزگر می دانند درحالی که نسبت به نیروهای شانگهای حس دیگری خواهند داشت و در صورت ورود این نیروها به عملیات ثبات و بازسازی مورد پذیرش قرار خواهند گرفت. به علاوه در صورت حضور نیروهای مسلمان کشورهای آسیای مرکزی در میان این نیروها، این اقدام کارایی بیشتری خواهد داشت. نبود دولت مرکزی مقتدر در کابل، امنیت افغانستان را با چالش مواجه می کند. کمک به برقراری دولتی مقتدر در کابل و ارائه کمک های بشردوستانه و انجام پروژه های عمرانی با همکاری سازمان شانگهای تنها راه حل باقی مانده برای ثبات در منطقه است. این سازمان شانگهای است که با افغانستان همسایه است، نه آمریکا و ناتو.