علی پاکزاد: روند رو به رشد اخذ مالیات درسالهای 82 تا88 به گونه ای بوده است که در عمل شاخص درآمدهای مالیات بیش از ارقام پیش بینی شده در جداول برنامه چهارم بوده و در عمل می توان گفت این شاخص از معدود شاخصهای اقتصادی است که دولت نهم در آن از اهداف برنامه چهارم پیشی گرفته است.
رشد درآمدهای مالیاتی در سالهای اخیر معادل 22 درصد بوده است به طوری که میزان درآمدهای مالیاتی از 6.5 هزار میلیارد تومان در سال 82 به 35.1 هزار میلیارد تومان در سال 91 افزایش پیدا کرده است که به نظر نرخ رشد قابل قبولی می رسد اما این افزایش سریع درآمدها نتوانسته است هدف اصلی برنامه چهارم یعنی تامین هزینه های جاری دولت را از محل مالیات تامین کند، دلیل این مسئله را باید در رشد بسیار سریع تر هزینه های جاری دولت مشاهده کرد.
براساس قانون برنامه چهارم در سال 88 میزان هزینه های جاری دولت باید به رقمی معادل 32.5 هزار میلیارد تومان می رسید و میزان درآمدهای مالیاتی نیز از مرز 26 هزار میلیارد عبور می کرد به عبارت ساده تر براساس قانون برنامه چهارم در سال پایانی اجرای این قانون باید معادل 80 درصد از هزینه های دولت از محل درآمدهای مالیاتی تامین میشد، در عمل در بخش درآمدهای مالیاتی میزان درآمدهای مالیاتی دولت در سال 88 به 30 هزار میلیارد تومان رسید یعنی تحقق 115 درصدی برنامه مالیاتی کشور اما هزینه های جاری دولت در سال 88 بر خلاف پیش بینی قانون برنامه به جای 32 هزار میلیارد تومان به مرز 59.4 هزار میلیارد تومان رسید یعنی نزدیک 1.8 برابر هزینه پیش بینی شده در قانون برنامه چهارم در عملکرد دولت به ثبت رسید.
به همین دلیل می بینیم در سال پایانی برنامه چهارم به جای تامین 80 درصد از هزینه های جای دولت از محل درآمدهای مالیاتی سهم درآمدهای مالیاتی دولت در تامین هزینه های جاری دولت درسطح 31 درصد می ماند البته این رقم در مقایسه با سال 84 یعنی سال آغازین برنامه چهارم رشد 7 درصدی در تامین هزینه های جاری از محل مالیات را نشان می دهد ولی با هدف 80 درصدی برنامه فاصله بسیاری دارد.
طی سالهای بعدی نیز یعنی 89 تا 91 نیز به رغم رشد قابل توجه درآمدهای مالیاتی می بینیم، سرعت رشد هزینه های جاری باعث شده است در مسابقه مالیات و هزینه دولت، برنده هزینه های جاری دولت باشد به طوریکه در سال 91 سهم مالیات در تامین هزینه های جاری دولت به 21 درصد رسیده است.
البته یکی دیگر از عوامل رشد درآمدهای مالیات رشد نقدینگی و تورم بوده است، رشدی که در عمل باعث افزایش اسمی درآمدهای مالیاتی شده است، محاسبه درآمدهای مالیاتی براساس سال پایه 90 نشان می دهد، طی سالهای 82 تا 91 در عمل رشد واقعی درآمدهای مالیاتی 4 هزار میلیارد تومان بوده است، نه 28 هزار میلیاردی که براساس نرخ جاری اتفاق افتاده است.
از سوی دیگر طی سالهای 82 تا 91 نگاهی به سهم اخذ مالیات ها نشان می دهد که به رغم رشد میزان واردات به کشور سهم مالیات بر واردات در مالیات های غیر مستقیم کاهش شدید پیدا کرده است ولی در مقابل در اخذ مالیات های غیر مستقیم شاهد رشد سهم مالیات برکالا و خدمات هستیم که با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده این اتفاق افتاده است که البته قانونی است ولی به معنی نوعی ایجاد رانت برای وارد کنندگان کالا به قیمت فشار مصرف کنندگان است.
البته نباید فراموش کرد در این سالها به رغم رشد درآمدهای مالیاتی شاهد رشد فرارهای مالیاتی نیز هستیم و در عمل چتر مالیاتی آنچنان که باید و شاید گسترده نشده است، بنابر برخی اظهار نظرها در حال حاضر میزان فرار مالیاتی در کشور نزدیک به چهار برابر درآمدهای مالیاتی است.
البته در اصلاح این وضعیت گامهایی برداشته شده است از جمله ایجاد بانک اطلاعات مکانیزه و نظام جامع اطلاعات مالیاتی اما هنوز به نتیجه مطلوب خود نرسیده است.
/31222
نظر شما