چند وقتی است که به نحوه مدیریت ها فکر می کنم و یادداشت هات مختلفی نوشتم و باز هم خواهم نوشت. روز قبل به یادداشتی برخورد کردم که درس بزرگی از بزرگ مرد خطه فراهان اراک می دهد. که با کمی تغییر می آورم:
میرزا تقی خان امیر کبیر در سال 1848 همزمان با بزرگانی در اروپا مانند نیچه ، بنز ، ادیسون، مارکس، ولتر ، روسو، هگل و کانت به صدر اعظمی ایلات ایران رسید و به مدت سه سال و یک ماه و بیست و هفت روز در این منصب بود.دولتمردان اروپا در حال رقابت برای توسعه علوم و فنون و قدرت نظامی و صنعتی کشورشان بودند و نظریه پردازان و متفکران در حال بستر سازی اندیشه ها برای پیشرفت هم زمان علم و فرهنگ.در این زمان امیر به صدارت ایران رسید و وارد کاخ گلستان شد که تعدادی از رجال با دستورات کافی از سفارت انگلیس و تمام گله داران ایل قاجار در اندرونی در حال تقسیم پوستین به جا مانده از ایران گرگ دریده بودند. شاه هفده ساله و اهل علم و صنعت وجود خارجی نداشت.از مردم نه پوست مانده بود ونه گوشت. شعرا و ادبا در فقر به سر میبردند و علوم روز عبارت بود از جن گیری، دعا نویسی ، آداب طهارت و مار نویسی و....! وی بی باک و دلیر بود و رفتاری متین و سنگین داشت.خنده کمتر از او دیده میشد.زمانی که امیر انتظام بود سربازان جرات نگاه کردن در چشمان وی را نداشتند . هرگز ذره ای از منافع ایران در اختلافات مرزی به نفع انگلیس و عثمانی کوتاه نیامد.حل مسائل مرزی خرمشهر،زهاب،کرند،اروند رود یادگار زمان اویند.
امیر نظم و قانون و تامین عدالت و در واقع آنچه را که به نظم میرزاتقی خانی معروف شد را بسیار وسیع میدید.او از نظم میرزا تقی خانی نوعی قانونمند کردن قدرت خودکامه و به ضابطه کشیدن هر نوع بی ضابطگی را می فهمید.بی قاعدگی و عقلانی نشدن حیات اجتماعی ایران ، یکی از چهره های کریه فرهنگ این زاد و بوم است که قرن هاست در لباس های مختلف ادامه حیات داده است. امیر با زمانه هماهنگ نشد و جان بر سر آن گذاشت.او میدانست که تامین عدالت و حقوق فردی و رفاه بدون یکدیگر امکان پذیر نمی باشد و مضاف بر این مسائل دیگری از قبیل عدم رشوه خواری حکام و تبدیل و تنظیم قوانین مالیاتی و گماشتن افراد کاردان و عاقل و قابل بر سر کار و ....تاثیر مستقیم دارد. در ایران دوران درازی است که ارزش قبیلگی حاکم است و مسئولیت های کاری بر اساس روابط قبیلگی توزیع میشود. در این گونه نظام مهم نیست که شخص کارآیی و رای خردمندانه برای کارداشته باشد،بلکه مهم این است که در رابطه با ارزش های مورد نطر قرار بگیرد.در واقع کارهای کارشناسی و مدیریت اجرایی توسط روابط سیاسی که مخرب و منهدم کننده است توزیع میشود.
میبایست در همه جا دست به کار شد و کسان عاقل بر سر کارها گماشت و مناصب بدون کار را حذف کرد. القاب بی جهت را دور ریخت . وی حتی از امور شهر و خدمات عمومی و آبله کوبی و بهداشت و تاسیس مریضخانه،کوتاه کردن دست دولتیان از سر مردم، نظافت شهر، جمع آوری گدایان، تامین خدمات شهری، چاپارخانه و پست، حفظ آثار باستانی، توسعه صنعت و تنظیم امور واردات و صادرات،ایجاد دیوانخانه عدالت ،استفاده از کار کارشناسی، توسعه و نشر دانش ، واداشتن مردم به کار و تلاش، تامین حقوق اقلیت های مذهبی و... نیز غافل نبود.وی در جواب سفارتخانه ای نوشت که باید بنای قانون و عدل را همه جانبه در نظر داشت و نمی توان آن را با خطبه و خطابه و اعلان رسمی در روزنامه به چنگ آورد.
دارالفنون در هفت شعبه تاسیس شد و اولین مدرسه جدید ایران بود. فارغ التحصیلان اولیه آن فرزندان رجال قاجار بودند که داستان عبرت آموزی دارد.راجع به معلمین دارالفنون میگفت (( در امر مدرسه ذقت زیاد لازم است آدم خیلی معقول و متشخص میخواهد که سر رشته از همه چیز فرنگی و ایرانی داشته باشد))..روزنامه را برای افزایش دانش و بینش مردم میخواست. فساد دستگاه اداری که شامل کم کاری ، کارشکنی ، رشوه، ظلم وتعدی، مردم آزاری، عدم خلاقیت، حاکمیت روابط و سفله پروری و...بود.امیر از جهات مختلف به مبارزه با فساد برخواست و ممنوع کردن گرفتن و دادن تحفه و هدیه ، رشوه ، تمجید و ستایش و شعر خوانی و مدیحه از این دست است.
پاسخ امیر به شاه گواه این مدعاست که وی به هیچ عنوان زیر بار حرف هیچکس ولو سلطان نمیرفت و در پاسخ به ابقای موثق الدوله چنین مینویسد:
قربانت شوم
"الساعه که در ایوان منزل با همشیره همایونی به شکستن لبه نان مشغولم،خبر رسید که شاهزاده موثق الدوله حاکم قم را که به جرم رشا و ارتشا معزول کرده بودم به توصیه عمه خود ابقا فرموده و سخن هزل بر زبان رانده اید. فرستادم او را تحت الحفظ به تهران بیاورند تا اعلیحضرت بدانند که اداره مملکت با توصیه عمه و خاله نمیشود.
زیاده جسارت است تقی "
وقتی کار بر اطرافیان سخت شد بنا را بر حذف امیر گذاشتند و در نهایت یکی از بزرگمردان تاریخ ایران زمین که در اندیشه و عمل جز به نیکنامی ایران اندیشه ای در سر نداشت را به خاموشی گرائید.
منبع:وبلاگ:وی دئوه
نظر شما