باید ابله بود!

منوچهر محمدی، هیچگاه یک تهیه کننده معمولی نبوده است. برخلاف بسیاری از همکارانش که تنها دغدغه و ملاکشان برای ساختن یک فیلم، امکان لابی کردن با یک نهاد دولتی و گرفتن بودجه و امکانات از آنها و ساختن آثاریست که اگر برای مخاطبانشان آبی نداشته باشد، برای خودشان نانی به همراه بیاورد؛ محمدی همواره کوشیده در سینمای دچار آفت محافظه کاری ما، جریان سازی کرده و خطوط قرمز را حتی اگر شکستنی هم نباشند، کم رنگ تر کند. کارنامه او با فیلم هایی چون « زیر نور ماه »، « مارمولک »، « میم مثل مادر »، « ارتفاع پست » و « طلا و مس » همه دلایلی هستند بر این مدعا. اینک که محدودیت ها برای اهالی سینما بواسطه دخالت های عوامل غیر سینمایی افزایش بی منطق و بی حساب و کتابی هم یافته، نیاز به آدم های شجاعی چون او بیشتر احساس می شود.

از سوی دیگر مازیار میری را هم با فیلم های خوب و تحسین شده ای چون « قطعه ناتمام »، « به آهستگی »، « پاداش سکوت »، « کتاب قانون » و « سعادت آباد » می شناسیم. کارگردانی که اگر بخواهیم یک ویژگی در مورد آثارش بگوییم، جسارتیست که در انتخاب موضوع دارد. اما در کمال تعجب، محصول همکاری محمدی و میری، فیلمی خنثی و کم تاثیر از کار در آمده است. « حوض نقاشی » هر چند از لحاظ عاطفی هر بیننده ای را درگیر می کند، اما عمق ندارد و ما را در همان سطحیت احساسات آنی و دفعتیمان باقی می گذارد. همه ما می توانیم درک کنیم، زندگی دو آدم دچار اختلال ذهنی در زمانه ای که انسان های سالم هم حریف بیکاری، تورم، نرخ ارز و همین تحریم هایی که در فیلم به آنها اشاره می شود نیستند، چقدر می تواند دشوار باشد. اما آیا واقعاً لازم است که وقتی در فیلم شاهد چنین مشکلاتی هستیم باز هم بر لب شخصیت شیرین عقلمان بگذاریم که: « این تحریمه چیز مزخرفیه!» شعاری بودن در اثری این چنینی که تمام تلاش خود را برای  برانگیختن احساسات بیننده می کند؛ یک خودزنی کامل است. و این اتفاقیست که برای حوض نقاشی افتاده است.

از سوی دیگر آن تقابلی که قرار است میان خانه معلم و خانه رضا و مریم بوجود بیابد و کودک را در موقعیت انتخاب قرار دهد نیز خوب از کار در نیامده است. بازی ها خوبند و فیلمبرداری و تدوین قابل قبول اما متاسفانه فیلم فراتر از ملودرامی سانتی مانتال نمی رود.
انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است و فضا هم همان طور که حتماً در این چند روزه دیده اید دارد به آن سمت می رود و بالاخره عده ای تصمیم گرفته اند بعد از هشت سال حرف دل مردم را بزنند! خوب شما هم اگر دلتان خیلی پر است و می خواهید مقدار زیادی شعار سیاسی منتقدانه بشنوید و عالم و آدم را در جایگاه متهم بنشانید؛ لازم نیست که به ستاد انتخاباتی نامزد ها بروید و یا مناظره های تبلیغاتی ای که هنوز هم ریاست محترم صدا و سیما تکلیفش را معلوم نکرده را دنبال کنید. راه ساده تر دیدن چند باره فیلم « خاکستر و برف » به کارگردانی روح الله سهرابیست!
سینما می تواند نقش یک بیانیه سیاسی را ایفا کند همان طور که به قول مولانا:
   گرچه مقصود از کتاب آن فن بود،          گر تواش بالش کنی، هم می شود.
   لیک از آن مقصود این بالش نبود،          علم بود و دانش و ارشاد و سود.
   گر تو میخی ساختی شمشیر را،          بر گزیدی بر ظفر ادبیر را.
بله، می توان کتاب را بالش هم کرد. می شود شمشیر را به جای میخ به کار برد و می توان سینما را هم بدل به بیانیه کرد. و این همان چیزیست که در این فیلم اتفاق افتاده است. خاکستر و برف از قضا داستان جالبی دارد. رزمنده ای که جانش را مدیون هم سنگر شهیدش است برای به خاک سپردن او به جایی باز می گردد که حنایش دیگر رنگی ندارد و مردم وی را مقصر مرگ داوود می دانند. از سوی دیگر مادر شهید به همراه گروهی از اهالی در تدارک سفر کربلا هستند. داماد خانواده هم که درگیر این سفر زیارتیست می خواهد خاکسپاری را تا پایان سفر به تعویق بیندازد. مشکل اصلی روایت تمرکز بیشتر فیلمنامه بر به سفر رفتن و یا نرفتن به جای تاکید بر تنهایی قهرمانیست که در دیارش هم دیگر اعتباری ندارد. همین رویکرد اشتباه باعث می شود کارگردان مجبور شود آن میزان انتقاد های تند و بی حجت را بر زبان معلم داستانش بگذارد تا فیلم راه بیفتد. البته دوستان علاقه مند به سینمای ارزشی نگران نباشند. به هر حال خدا جای حق نشسته و روسیاهی به ذغال می ماند! و با یک تلفن مشخص می شود که قهرمان رزمنده ما نه تنها اهل دیسکو و فسق و فجور نبوده بلکه جانبازی در شرف شهادت نیز هست! مشکل ضرر و زیان تور مسافرتی هم که با حاتم بخشی دیپلمات رزمنده و جانبازمان حل شد. آن حرف های تند داماد هم معلوم شد که به خاطر مطامع دنیا بوده است. مادر شهید هم که در آخر رضایتش را از ماوقع اعلام کرد. خدا را شکر که حال همه ما خوب است! کاش کارگردان اینقدر در اطلاع رسانی قطره چکانی عمل نمی کرد که زیارتمان را هم می رفتیم!

5719