کیوان کثیریان: ظهر پنجشنبه 21 مهر وقتی اعضای پیوسته فرهنگستان هنر از سالن جلسات طبقه هفتم ساختمان مرکزی فرهنگستان بیرون آمدند بهت و حیرت را می‌شد در چشمان اکثرشان دید. خبری که در انتهای جلسه شنیدند مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص انتخاب رئیس فرهنگستان‌ها و انتخاب اعضای مجمع عمومی بود.
بر اساس این مصوبه که نتیجه جلسه 19 آبانماه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود، بند‌هایی از اساسنامه‌های فرهنگستان‌های چهارگانه اصلاح شد؛ ماده 15 اساسنامه فرهنگستان هنر، ماده 18 اساسنامه فرهنگستان علوم، ماده 17 اساسنامه فرهنگستان علوم پزشکی و ماده 6 اساسنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی و همچنین ماده 10 اساسنامه فرهنگستان علوم، علوم پزشکی و زبان و ادب فارسی و ماده 8 اساسنامه فرهنگستان هنر. تمامی این مواد درباره نحوه انتخاب اعضای پیوسته و انتخاب رییس فرهنگستان ها هستند.
محتوای مواد اصلاحی چیست؟
در این گزارش با محوریت اساسنامه فرهنگستان هنر به بررسی این تغییرات می‌پردازیم. ماده 15 اساسنامه فرهنگستان هنر به انتخاب اعضای مجمع عمومی یا به عبارتی اعضای پیوسته اختصاص دارد.
بر اساس این بند «فرهنگستان دارای اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری خواهد بود که به پیشنهاد رئیس فرهنگستان یا حداقل پنج تن از اعضای مجمع عمومی و تصویب این مجمع، با حکم رئیس فرهنگستان به عضویت فرهنگستان پذیرفته می‌شوند وعضویت ایشان 4 سال خواهد بود.» این ماده بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به این صورت تغییر یافت: «افراد پیشنهادی برای عضویت در فرهنگستان‌ها به معرفی اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و یا خود فرهنگستان مربوط و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی براساس ضوابط و معیارهای علمی مصوب انتخاب می‌شوند.»
ماده 8 اساسنامه فرهنگستان هنر که مورد اصلاح قرار گرفته درباره انتخاب رئیس فرهنگستان‌هاست: «رئیس فرهنگستان از میان سه نفر از صاحب‌نظران برجسته کشور به پیشنهاد مجمع عمومی و حکم ریاست عالیه فرهنگستان (رئیس‌جمهور) برای 4 سال منصوب می‌شود و انتخاب مجدد وی بلامانع است.»
این ماده در مصوبه اخیر شورا به این شکل تغییر یافته است: «رئیس فرهنگستان از میان اعضای فرهنگستان، به پیشنهاد رئیس‌جمهور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حکم وی برای یک دوره چهارساله انتخاب می‌شود.»
به این ترتیب رئیس فرهنگستان که تاکنون با پیشنهاد اعضای پیوسته انتخاب می‌شد ازاین پس توسط شخص رئیس‌جمهور انتخاب خواهد شد. معنای ساده شده این دو اصلاحیه تغییر وسیع در ترکیب فعلی اعضای فرهنگستان‌ها با نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی است و تحولات کاملاً اساسی در مجامع عمومی فرهنگستان‌ها و تغییر قطعی رؤسای فرهنگستان‌ها.
استقلال فرهنگستان‌ها چه می‌شود؟
منوچهر طیاب عضو پیوسته فرهنگستان هنر به خبر می‌گوید: «من همین امروز از مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی آگاه شدم و واقعاً دلیل آن را نمی‌فهمم. به هر حال در این ساختار ما پیشنهاداتی هم خواهیم داشت. چیزی که ما می‌دانیم فقط این است که این اتفاق خواهد افتاد. قوانینی که تصویب می‌شود را می‌شود فقط اجرا کرد. تاکنون مسایل فرهنگستان در محدوده خود فرهنگستان حل و فصل می‌شد ولی با این قانون نمی‌دانم چه اتفاقی خواهد افتاد و نمی‌دانم این مصوبه و تغییر ساختار چه تحولاتی را در فرهنگستان‌ها و فرهنگستان هنر پدید می‌آورد و چه تغییری در روند کار پدید می‌آورد. ولی امید‌وارم استقلال فرهنگستان حفظ شود.»
مصوبه، سیاسی است؟
اولین چیزی که پس از این مصوبه در شرایط به شدت سیاسی این روزها به ذهن می‌رسد را محمد احصایی عضو دیگر فرهنگستان هنر به زبان می‌آورد: «واقعاً نباید به گونه‌ای عمل کرد که این شائبه پیش بیاید که تصمیمات دوستان سیاسی است. فعلاً ما تصمیمی در این مجمع نگرفتیم و نمی‌شود در این فاصله کم حرفی زد.»
سیدمحمد بهشتی هم می‌گوید: «این مصوبه مصداق بارز تقابل فرهنگ دولتی و دولت غیرفرهنگی است».
اما مجید مجیدی موضع شفاف‌تری دارد. این فیلمساز و عضو پیوسته فرهنگستان هنر درباره مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر انتخاب اعضای فرهنگستان توسط دولت به خبر می‌گوید: «من احساس می‌کنم فرهنگ و هنر را نباید به سیاست آلوده کرد. فرهنگستان‌ها به خصوص فرهنگستان هنر شانش بالاتر از اینها بود که به حوزه مسایل سیاسی کشیده شود. اعضای فرهنگستان عصاره نخبه‌های جامعه‌اند. هر کدام از آنها از بهترین‌های هنر این مملکتند و هرکدام جایگاه مردمی قابل‌توجهی دارند. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی با این تصمیم ضربه شدیدی در درجه اول بر پیکره فرهنگ و هنر کشور زده و در آینده نزدیک شاهد عواقب وخیم این مصوبه خواهیم بود. ضرر این کار جبران‌ناپذیر است.»
او درباره مباحث مطرح شده در آخرین جلسه اعضای فرهنگستان می‌گوید: «مثل همه دوستان من هم در جلسه پیشنهاداتی داشتم که دوستان باید بنشینند و تصمیم بگیرند. اگر لازم باشد دبیر فرهنگستان این پیشنهادات را منتشر خواهد کرد.»
مجیدی واکنش احتمالی اعضای فرهنگستان را بعید نمی‌داند و معتقد است: «باید منتظر آینده بود تا برخورد مجمع و اعضای آن را دید. به هر حال اعضای فرهنگستان هرکدام اشخاص حقیقی معتبری هستند و به عنوان اشخاص حقیقی طبعاً واکنش‌هایی خواهند داشت.»
مجیدی خطاب به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید: « این دوستان باید بدانند با هنرمند نمی‌شود با بخشنامه رفتار کرد. ما که از کسی وام نگرفتیم که بخواهیم وامدار کسی باشیم. ما که سیاسی نیستیم. فرهنگ برای یک ملت حکم نفس کشیدن را دارد. می‌توانید به من بگویید از خانه بیرون نیا ولی نمی‌توانید بگویید نفس نکش. متأسفانه ساختار قدرت به گونه‌ای است که می‌تواند گاهی به ضرر خودش هم عمل کند. چاقو می‌تواند دسته خودش را هم ببرد.»
دکتر مخبر دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز پیش از این در پایان جلسه گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی در دهه سوم مهرماه سخنانی درباره فرهنگستان‌های چهارگانه گفته بود که می‌شد تحولات بعدی را پیش‌بینی کرد: «از سالیان پیش اساسنامه‌های فرهنگستان‌های چهارگانه متناسب با اقتضائات روز و تحولات علمی و فرهنگی مورد بازنگری و اصلاح قرار می‌گرفته است و در حال حاضر هم با توجه به اهمیت جایگاه و نقش فرهنگستان‌ها درتحقق سند چشم‌انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران و نظر به جایگاه مهم و ارزنده نقشه جامع علمی کشور در توسعه و پیشرفت و نقش فرهنگستان‌ها درتحقق آن؛ پرداختن به این امر در دهه پیشرفت و عدالت و طرح آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم و مناسب به نظر می‌آید.»
شائبه سیاسی بودن این مصوبه زمانی جدی‌تر می‌شود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که از اعضای حقوقی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به شمار می‌رود به خبرنگاران درباره تغییر رئیس فرهنگستان هنر توضیح می‌دهد: «تغییر ریاست فرهنگستان هنر به نظر اعضای شورای انقلاب فرهنگی بستگی دارد اما تاکنون بحثی پیرامون تغییر مدیر فرهنگستان هنر مطرح نبوده است. اما آنچه که در این میان مطرح است این است که با آسیب‌شناسی‌های انجام شده فرهنگستان‌ها کارایی لازم را ندارند.»
حسینی یکی از دلایل تصویب مصوبه را سن اعضای فرهنگستان‌ها می‌داند: «تعدادی از اعضای این فرهنگستان‌ها به دلیل سن بالای خود توان انجام کار را ندارند و از سویی با دایره بسته‌ای که به وجود آورده‌اند از ورود نیروهای جدید جلوگیری می‌کنند لذا این موضوع در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد.»
وزیر ارشاد پای مصلحت کشور را هم وسط می‌کشد: «با تغییرات صورت گرفته مقرر شد که اعضای شورای انقلاب فرهنگی بتوانند اعضای جدید را معرفی کنند و حتی رئیس جدید هم توسط این شورا انتخاب شود و اینگونه نباشد که فقط یک عده‌ای درباره همه امور تصمیم بگیرند و این اصلاً به مصلحت کشور نیست.»
پس از پایان جلسه مجمع فرهنگستان هنر در روز پنجشنبه تلاش ما برای گفت وگو با میرحسین موسوی به جایی نرسید و او با تأکید بر جمله «اجازه گفت و گو ندارم» از سخن گفتن طفره رفت. او در حالی که رهگذران خیابان ولیعصر از دیدن ناگهانی او در حیاط فرهنگستان غافلگیر شده بودند به همراه سایر اعضای پیوسته فرهنگستان لحظاتی به قسمت «رواق» حیاط فرهنگستان رفتند تا عکس یادگاری بگیرند؛ عکسی که شاید آخرین عکس دست‌جمعی آنان باشد.
میرحسین پس از این عکس به همراه زهرا رهنورد به سرعت از جلوی دوربین موبایل‌های مردم دور شد و به اتاقش بازگشت. شاید این روزهای آخر حضورش در این اتاق و این ساختمان باشد؛ ساختمانی که قرار بوده پارکینگ طبقاتی شود ولی به فرهنگستان واگذار شده و حتی معماری و دکوراسیون داخلی آن را نیز خود موسوی انجام داده است و حالا او که دهمین سال ریاستش را در این ساختمان تجربه می‌کند، نخستین و تنها رئیس فرهنگستانی است که طبق مصوبه جلسه 439 مورخ 25/12/1377 شورای عالی انقلاب فرهنگی، به استناد بند 24 قانون اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1378 تشکیل شد و اساسنامه‌اش به امضای رئیس‌جمهور وقت - سیدمحمد خاتمی - رسید.
بدون شک با بررسی تحولات روزهای آینده می‌توان درباره سیاسی بودن یا نبودن این مصوبه به قضاوت نشست.
اعضای پیوسته فرهنگستان هنر
علی‌اصغر آقاغلامعلی شعرباف، حبیب ا. . . آیت‌اللهى، سیدمحمد احصایی، غلامحسین امیرخانی، سیدمحمد بهشتی‌شیرازی، محمود جوادى پور، سیدمهدی حسینی، سیدمحمدرضا حسینی‌بهشتی، محمدعلی رجبی، منصوره حسینی، زهرا رهنورد، سیدجلال شباهنگی، صادقی، حبیب ا. . . منوچهر طیاب، محمود عزیزی، محمود فرشچیان، شاهین فرهت، عبدالمجید کیانی‌هندی، محمدعلی کی‌نژاد، مصطفی گودرزی، مجید مجیدی، علی‌اکبر مختار‌تجویدی، میرحسین موسوی‌خامنه، علی منتظری، داریوش مهرجویی، سیدمرتضی نجومی.
اعضاى پیوسته شوراى فرهنگستان ادب فارسی
عبدالمحمد آیتى، حسن انورى، نصراللّه پورجوادى، یداللّه ثمره، حسن حبیبى، غلامعلى حداد عادل، بهاءالدین خرمشاهى، محمد خوانسارى، على رواقى، بهمن سرکاراتى، اسماعیل سعادت، احمد سمیعى (گیلانى)، على‌اشرف صادقى، کامران فانى، بدرالزمان قریب، فتح‌اللّه مجتبائى، مهدى محقق، هوشنگ مرادى کرمانى، حسین معصومى همدانى، محمدعلى موحد، ابوالحسن نجفى ،محمد جعفر یاحقی و سلیم نیسارى.
اعضای پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی
ایرج فاضل، ابوالحسن ندیم، حسین میر شمسی، بهادر اعلمی هرندی، منوچهر دوائی، محمد رضا زالی، فرخ سعیدی، حسن عارفی، رضا قریب، کریم واعظ زاده، کریم وصال، علیرضا یلدا، رضا ملک‌زاده، اسماعیل یزدی، عباس شفیعی، فرشته معتمدی، علی اکبر ولایتی، ابوتراب نفیسی، عباسقلی دانشور و علی زرگری.
اعضای پیوسته فرهنگستان علوم
رجبعلی پور، بلورچیان، ثبوتی، گلشنی، حسن ابراهیم‌زاده معبود، حسین میر شمسی، فتح‌الله مضطرزاده، رضا داوری اردکانی، علی محمد کاردان، احسان اشراقی، لطف‌الله یارمحمدی، فرامرز رفیع‌پور، حسین مشکویی، علی شریعتمداری، ابوالقاسم گرجی، محمد ابراهیم جناتی، غلامحسین ابراهیمی دیناتی، مصطفی محقق‌داماد، محمدرضا اسلامی، پرویز دوامی، مرتضی سهرابی، حسن ظهور، علی کاوه، محمود یعقوبی، بهادری نژاد، یزدی صمدی، عباس شریفی تهرانی، مرتضی خوشخوی، نصرالله سفید بخت، علیرضا سپاسخواه، بابا مخیر، رضا نقشینه و حسن تاجبخش.
اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی
اعضای حقوقی: محمود احمدی‌نژاد، صادق لاریجانی، سیدعزت‌الله ضرغامی، سیدمهدی خاموشی، منیره نوبخت، سیدشهاب‌الدین صدر، عبدالله جعفر علی جاسبی، علی عباس‌پورتهرانی، سیدمحمد حسینی، مرضیه وحید دستجردی، کامران دانشجو، علیرضا علی‌احمدی، محمد محمدیان، حمیدرضا طیبی و سیدامیر منصور برقعی.
اعضای حقیقی: علی لاریجانی، محمدرضا مخبردزفولی، محمدعلی کی‌نژاد، محسن قمی، احمد جنتی، غلامعلی حدادعادل، علی‌اکبر رشاد، احمد احمدى، علیرضا صدرحسینی، حسن ابراهیم حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، ایرج فاضل، علی شریعتمداری، رضا داوری اردکانی، حسن رحیم‌پور ازغدی، مهدی گلشنی و میرحسین موسوی‌خامنه، محمدرضا عارف، صادق واعظ‌زاده، منصور کبگانیان، حسین کچوئیان، محمود محمدی عراقی.
نظر شما