جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که از سال 1340 تاسیس شده است را می توان به عنوان مسن ترین تشکل سیاسی حوزوی به شمار آورد؛ تشکلی که بعد از انقلاب اسلامی فعالیتهای سیاسی آن بیشتر شد و هم اکنون وارد سومین دوره از تاریخ فعالیتهای خود شده است.
یکی از تاثیرگذارترین تشکلهای روحانی در فضای سیاسی ایران در دهه شصت و هفتاد، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده است. این اهمیت از آنجا ناشی می‌شد که مرحوم آیت‌الله مشکینی از ابتدای تاسیس این تشکل ریاست آن را بر عهده داشت و اهمیت اظهار نظرهای رئیس وقت مجلس خبرگان رهبری طبیعتا بر تاثیرگذاری جامعه مدرسین می‌افزود. در سالهای اخیر نیز این تشکل روحانی، همچنان مرجعی برای تصمیمات مهم سیاسی و فقهی به شمار می‌رود با این تفاوت که پس از درگذشت آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله محمد یزدی ریاست جامعه مدرسین ر بر عهده گرفته است؛ اما این بار رئیس جامعه مدرسین، مسوولیت دبیرخانه مجلس خبرگان را بر عهده دارد.
آیت‌الله یزدی، مرد اول قوه قضاییه ایران در دهه هفتاد، به واسطه نطق‌های آتشین اش در نماز جمعه تهران در یادها مانده است. جدال لفظی او و عطاءالله مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت دولت خاتمی درباره مسائل فرهنگی و سیاسی، هر روز تیتر روزنامه‌ها بود؛ تا جایی که منتقدان وی، او را به عصبانیت هنگام حرف زدن متهم می‌‌کردند که البته او نیز گاهی پاسخهایی می داد؛ شاهد این مدعا، تهدید خبرنگار روزنامه سلام به زندان از تریبون نماز جمعه بود که واکنش‌های متفاوتی را در فضای سیاسی آن روز برانگیخت.
صراحت کلام، ویژگی بارز اوست که باعث شد به نمایندگی از شورای سه نفره حل اختلاف شهید رجایی و بنی‌صدر، ملاقاتی با رئیس جمهور وقت داشته باشد و نظرات هیات حل اختلاف را صراحتا به وی منتقل کند.
با این وجود، آیت‌الله یزدی بیش از آنکه به واسطه حضور در مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی چهره‌ای تقنینی باشد، دارای وجهه‌ای قضایی است. بزرگترین و جنجالی‌ترین پرونده قضایی دوران وی، به غلامحسین کرباسچی و پرونده شهرداران تهران اختصاص داشته است.
آیت‌الله یزدی پس از پایان دوره ریاست 10 ساله‌اش بر قوه قضاییه، هنگامی که مسند ریاست را به رئیس بعدی یعنی آیت الله شاهرودی واگذار می‌کرد انتظار نداشت که سال بعد از او بشنود که قوه قضاییه را مانند ویرانه‌ای تحویل گرفتم. این سخن صریح رئیس جدید، دستمایه انتقادات روز افزون به محمد یزدی شد تا جایی که وی پس از آن به ناچار مدتی از مسوولیت‌های رسمی کناره گرفت و پس از آن به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان اکتفا کرد.
وی پس از پایان حضور در قوه قضاییه همچنان خطیب جمعه تهران باقی ماند ولی با این تفاوت که از موضع‌گیری‌های صریحش کاسته شده بود اما از این مسوولیت هم استعفا داد تا در قم به امور پژوهشی بپردازد و با رحلت آیت‌الله مشکینی، وی به ریاست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برگزیده شد.
در دوران پر التهاب سیاسی زمامداری اصلاح‌طلبان، مهمترین تصمیم جامعه مدرسین، فاقد مشروعیت دانستن سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بود که در زمان ریاست آیت‌الله یزدی، مبانی نظری صدور حکم عدم مشروعیت سازمان مجاهدین انقلاب را در این باره منتشر کرد و این گونه نشان داد که با یک تغییر، در مشی و اهدافش خللی ایجاد نخواهد شد.
رئیس 77 ساله این تشکل می‌گوید:«جامعه مدرسین بخشی از حوزه علمیه قم است و تشکیلات خاصی است که همواره پشت سر بنیانگذار انقلاب، مقام معظم رهبری و مرجعیت حرکت کرده است. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یک تشکل حوزوی- سیاسی وعلمی- سیاسی است و جامعه مدرسین در عین حالی که به جنبه‌های علمی توجه دارد، در مباحث سیاسی نیز صاحب نظر است. جامعه مدرسین همواره در مواضع سیاسی خود ضابطه‌های خاصی را رعایت کرده است و به نظر امام خمینی (ره) و پس از ایشان به نظرات رهبر معظم انقلاب توجه لازم را داشته است.»
حضور در انتخابات
حمایت صریح رئیس جامعه مدرسین از شخص احمدی‌نژاد، این باور را به اذهان عمومی تداعی می‌کند که با وجود زمزمه‌هایی مبنی بر نارضایتی علمای قم از عملکرد دولت، در انتخابات سال آینده نیز نامزد این تشکل روحانی، احمدی‌نژاد خواهد بود.آیت‌الله یزدی پیش از این درباره احمدی‌نژاد گفته است:«دفاعیات مقام معظم رهبری از دولت نهم در حدی است که عبور از آن را مجاز نمی‌دانیم و با توجه به مسائل وافراد موجود، دلیلی برای عبور از احمدی‌نژاد نداریم.»
او در عین حال درباره سیاست جامعه مدرسین در مورد انتخابات نیز افزوده است:«در دیداری که با مقام معظم رهبری داشتیم ایشان فرمودند که من نمی‌دانم آیا مصلحت است که جامعه مدرسین از اعتبار خود در مورد انتخابات استفاده کند یا نه. با توجه به این فرمایش مقام معظم رهبری اعضا در این مورد بحث و گفت‌وگو کردند که آیا ما از حضور در انتخابات نهی شده‌ایم یا نه؟ با توجه به سوالاتی که پیش آمده بود، من بار دیگر از مقام معظم رهبری پرسیدم که آیا شما ما را از حضور در انتخابات نهی کرده‌اید یا نه؟ دقیقا جمله‌ای که ایشان به ما فرمودند برای شان گفتم که ایشان با تکرار اظهار نظر قبلی‌شان در این زمینه فرمودند که این اظهار نظر به معنای نهی جامعه مدرسین از حضور در انتخابات نیست.»
زنان در جامعه مدرسین
با توجه به فعالیتهای چشمگیر زنان در حوزه‌های علمیه و حتی تدریس علوم حوزوی توسط برخی از آنها، حضور زنان در این تشکل همواره مورد سوال بوده است. رئیس جامعه مدرسین در این باره گفته است:«زنان هم می‌توانند به عضویت جامعه مدرسین درآیند به شرطی که در مجلس خبرگان حضور داشته باشند. برای حضور زنان در خبرگان منعی وجود ندارد ولی به شرط این که امتحان بدهند.»
با توجه به مخالفت شورای نگهبان با حضور زنان در مجلس خبرگان و همچنین اظهارات آیت الله یزدی، می‌توان دریافت که حضور در جامعه مدرسین برای زنان نیازمند پیموندن راهی دشوار است.
نگرشی نو به رسانه
به نظر می‌رسد همزمان با ریاست آیت‌الله یزدی بر جامعه مدرسین، ارتباط این تشکل و اعضایش با رسانه‌ها بیشتر از گذشته شده تا حدی که رئیس و اعضای این تشکل بارها با رسانه‌های مکتوب و تصویری مصاحبه‌های متعددی انجام داده‌اند که یکی از ویژگی‌های مثبت این تحول به شمار می‌رود. آنها به خوبی دریافته‌اند که ابزار رسانه بهترین روش برای انتقال دیدگاهها به جامعه است و برگزاری نشست‌های متعدد خبری درباره موضوعات مختلف، و حتی مسائل مربوط به سیاست خارجی، می‌تواند ارتباط این تشکل روحانی با بدنه جامعه را قوی‌تر نماید. این رویه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در شرایطی پیگیری می شود که از سوی دیگر جامعه روحانیت مبارز به عنوان اصلی ترین تشکل سیاسی روحانیون این روزها با رویه ای دیگر سعی در محصور کردن اظهار نظر اعضا کرده است.
چهره دیگری که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم سعی در نشان دادن آن دارد حکایت از دوران فعالیت های چشمگیر این تشکل حوزوی می کند.
نظر شما