حجت‌الاسلام و المسلمین ناطق نوری در گفت‌وگوی خود در نوزدهمین شماره نگاه پنج‌شنبه، به چند معضل از معضلات عرصه سیاست و قدرت اشاره کرده‌اند که هر یک جای تفصیل و تفسیر بسیار داشت اما متاسفانه به علت حوصله تنگ صفحات این نشریه، ایشان در این گفت‌وگو تنها اشاره‌ای کلی به این معضلات داشتند. یکی از آسیب‌هایی که آقای ناطق نوری از آن یاد کرده است، عدم رعایت قواعد و مولفه‌های رفتاری قاعده‌مند از سوی سیاست‌ورزان ایرانی است یا به تعبیر خود ایشان اینکه سیاست‌مداران ما «قواعد بازی» را نمی‌دانند .
چه کسی بهتر از او می‌تواند با نگاهی نقادانه به رفتار سیاست‌مداران ایرانی بنگرد؟ ناطق نوری به گواه سی و اندی سال کار سیاسی و اجرایی تقریبا با تمام افراد فعال در عرصه قدرت ایران از هر گروه و جناحی همکاری داشته و طبعا می‌تواند رفتارشناسی اهل سیاست ایران را به تحقیق بنشیند.
و شاید اگر پیش از این، او و معدود کسانی که چون او تجاربی گسترده و فراگیر در عرصه قدرت و سیاست دارند، تحلیل خود را از وضع سیاسی کشور به‌طور دقیق و موشکافانه ارائه می‌دادند، امروز شاهد چنین آشفتگی‌هایی در فضای سیاست ایران نبودیم.
اینکه می‌گویم ناطق نوری و شاید یکی دو نفر دیگر تنها کسانی هستند که می‌توانند قواعد و رفتار سیاسی را در ایران امروز تعریف کنند، نه از سر تجلیل و تکریم از او به عنوان کهنه‌سیاستمدار ایرانی بلکه از آن روست که با بازخوانی رفتارهای سیاسی ناطق، می‌توان قاعده‌مندی و دقت او را در سیاست‌ورزی به‌عینه دید. البته در تحلیل رفتار سیاسی ناطق، اغلب این اشتباه صورت می‌گیرد که قاعده‌مندی رفتار ناطق برآمده از خصلت فتوت و جوانمردی در اوست و نه آگاهی و اشراف و اصرارش بر رعایت قواعد بازی سیاست ایرانی.
آگاهان سیاسی ایران در کنار همه شواهدی که برای رفتارهای جوانمردانه ناطق می‌آورند، از تعیین‌کننده ترین رفتار سیاسی او، یعنی پیام تبریک معروفش به سید محمد خاتمی در پس رقابت نفسگیر دوم خرداد یاد میکنند.
شجاعت مثال‌زدنی او در مواجهه با شکست و عکس‌العمل به‌موقع و متواضعانه او آنهم در برابر رقیبی که حتی خبره‌ترین سیاستمدار ایران هم امیدی به پیروزی‌اش نداشتند. رفتاری بود که اهل‌انصاف و اعتدال برآمده از جوانمردی او دانستند و جناح افراطی جریان پیروز دوم خرداد، حرکتی از سر استیصال و ناچاری در برابر رای بالای خاتمی.
اگر کنش و رفتار ناطق نوری در همان پیام تبریک متوقف می‌ماند و شاهدی از قبل و بعد از آن در دست نبود، می‌توانستیم تحلیل بالا را قبول کنیم.
اما با تحلیل رفتارهای او چه قبل از انتخابات 76 و چه بعد از آن به نیکی می‌توان دریافت که رعایت قواعد بازی از اصول ناطق نوری است.
رفتار و کنش ناطق چه در سال‌های تصدی وزارت کشور که مجموعه‌ای از نیروهای جوان و فعال را از گرایش‌های مختلف سیاسی گرد هم آورده بود و در سخت‌ترین شرایط سال‌های بعد از انقلاب مدیریت سیاسی امنیتی داخل کشور را به عهده گرفتند و چه در دو دوره ریاست قوه مقننه در مجالس چهارم و پنجم چه در سال‌های پس از برکناری رسمی از قدرت و در مواجهه با بدترین رفتارهای جناج رقیب و یا بدعهدی رفیقان دیروز و منتقدان بی‌انصاف امروز. وقتی در کنار هم مورد مداقه و ارزیابی قرار بگیرد، حکایت از رفتاری اصولی و قاعده‌مند دارد.
کافی است یکبار رفتار و تعامل او را به عنوان رئیس مجلس چهارم با دولت سازندگی و در عین حال رفتار و تعامل او را به عنوان رئیس مجلس پنجم با دولت اصلاحات بازخوانی کنیم.
اینها از نظر ناطق نوری، جزیی از قواعد بازی بوده و هست، گرچه بعضی آن را امری پذیرفته شده از حوزه جوانمردی و فتوت بدانند اساسا رعایت قواعد بازی و رعایت اصول و مقررات رفتار منطبق بر اقتضائات هر حوزه‌ای خود اساس جوانمردی و فتوت است. به قول ورزشکاران آنکه رقابت را در میدان شروع می‌کند و به پایان می‌برد، رسم جوانمردی را به جا آورده نه آنکه رقابت را در خارج از میدان با توسل به نیرنگ و دسیسه به ضرب و زور و هیجان کاذب می‌برد. در این که او روحانی خوش‌مشربی است که پایبند به اصول جوانمردی و فتوت با همان تعاریف و مفاهیم سنتی آن است تردیدی نیست.
ولی اینکه رفتار ناطق نوری در عرصه سیاست را بخواهیم همگی را بر اساس جوانمردی تحلیل کنیم کاری بس غلط است.
رفتار و کنش سیاسی امری است عقلانی که در پس اندیشه تحلیل عمیق یک سیاستمدار حرفه‌ای وضعیت و جایگاه خود و تشکیلات سیاسی خویش در نسبت با جامعه و گروه‌های سیاسی اتخاذ می‌کند، در حالی‌که فتوت و جوانمردی در عین ارزش‌های والای خود در بسیاری از اوقات ریشه در احساس و عواطف انسانی دارد و حتی در بعضی اوقات در تضاد مستقیم با عقل می‌تواند عمل کند. این هنر ناطق نوری بوده که توانسته است، فرمول‌های بازی سیاست ایرانی را کشف کند و در مقام یک روحانی سیاستمدار به گونه‌ای رفتار کند با رعایت قواعدبازی متصف به صفت جوانمرد سیاست ایران شده.
از این روست که می‌گویم اگر رفتار ناطق نوری در مقطع 76 و حتی پس از آن از سوی اهالی سیاست نه به حساب جوانمردی و فتوت او بلکه به عنوان رفتاری قاعده‌مند و اصولی در عرصه سیاست مورد کالبد شکافی قرار می‌گرفت، شاید اتفاقات سال‌های اخیر رنگی دیگری به خود می‌گرفت.
علیرضا معزی
کد خبر 235810
نظر شما