نگرانی از شوک درمانی

فرشاد مومنی: مسئله حذف سوبسید ها از مولفه های اصلی سیاست تجویزی بانک جهانی وصندوق بین المللی پول به کشورهای در حال توسعه بوده است که تحت عنوان تعدیل ساختاری مطرح شد و در دهه 80 و90 میلادی بسیاری از کشورهای در حال توسعه این تبعاتش را به نوعی تجربه کرده اند و بعد از آن ولی به دلیل تبعات سنگین می بینیم اکثر کشورهای با ملاحظه این آثار از اجرای این سیاست طفره می روند ولی متاسفانه در ایران این سیاست به شکلی دیگر مطرح شده است و مخلوط ومغلوط شدن طرح موضوع با بسیاری از عوامل دیگر باعث شده است عمق خسارتهایی که این سیاست به ساختارهای اقتصادی و اجنتماعی کشور وارد می کند به درستی درک نشود و من مطمئنم کسانی که به صورت کلیشه ای برخی از مسائل را مطرح می کنند اگر به درستی متوجه با معانی این کلیشه ها باشند، امکان ندارد حاضر به اجرای این سیاستها باشند.
از سوی دیگر انبوه تناقض ها و تعارض هایی که هم در درون سیاست های طرح تحول اقتصادی به عنوان شکل جدیدی از همان طرح تعدیل ساختاری وجود دارد به حدی است که امکان هیچ دفاع منطقی از آنرا باقی نمی گذارد.
از سوی منتقدین و هم مدافعان این برنامه که بخشی از آن هدفمند سازی یارانه هاست بر روی تورم زا بودنش تاکید شده است و تنها مورد اختلاف در مورد سطح و میزان تورمی است که به جامعه تحمیل می شود.
جالب آنکه کسانی که در دفاع ازطرح تحول سخن می گویند و به تورم زا بودن ان اذعان دارند ولی این فرایند را در راستای عدالت اجتماعی توجیه می کنند در حالیکه هر اقتصاد خوانده ای می داند اجرای یک سیاست تورم زا با داعیه عدالت اجتماعی مضحک ترین عبارت اقتصادی است که می توان به کار برد.
از سوی دیگر برخی از مدافعان طرح تعدیل شوک تورمی را واقعیت دانسته اند ولی ادعا می کنند که در یک دوره میان مدت این شوک برخواهد گشت و اقتصاد در یک شرایط عادی و مناسب به تعادل خواهد رسید. اما متاسفانه این نوع اظهارات نسنجیده یاد آور تجربه طرح شوک درمانی است که در دهه 70 در اقتصاد ایران (طرح تعدیل ساختاری) اجرا شد وشوک سنگینی به اقتصاد کشور وارد کرد و از آنجا که این شوک از طریق نرخ ارز ایجاد شده بود مدافعان طرح در آن زمان عنوان می کردند که قیمت ارز تنها یک جهش ناگهانی خواهد داشت ولی بعد از آن دوباره بر خواهد گشت و در سطوح اولیه به تعادل خواهد رسید ولی برخلاف ادعای این افراد شاهد بوده وهستیم که قیمت ارز از آن پس همواره صعودی بوده و مدافعان امروز طرح تحول و لایحه هدفمند سازی یارانه ها نیز همان ادعاهای مدافعان سالهای 70 را تکرار می کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامهطباطبایی