به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، سنت قطعی و مکرر پیامبر اکرم و ائمه معصومین تأکید دارد که قرآن کریم، به دلیل جامعیت و عمق معانی‌اش، نیازمند مفسر معصوم است؛ و این مقام به طور کامل به عهده ایشان است. قرآن کریم به عنوان “کتاب مبین” بر پیامبر اکرم نازل شده است، و ایشان در مقام بیان (تبیین) و عمل به آن، مرجع مطلق هستند. خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ﴾ (نحل/44). این آیه به وضوح جایگاه پیامبر را به عنوان مبیّن وحی تعیین می‌کند. پس از رحلت پیامبر اسلام، این وظیفه خطیر تبیین و حفظ اصالت قرآن به اهل بیت منتقل شده است.
بنابر روایت تسنیم، این انتقال در احادیث متعددی از جمله حدیث ثقلین بیان شده که رسول خدا فرمود: «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ: کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی، وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْضَ». یعنی دو ثقل را برای شما به یادگار گذاشتم: کتاب الله و عترتم؛ جدایی این دو محال است، پس فهم و تأویل قرآن باید با هدایت عترت صورت پذیرد. هرگونه تفسیر یا تأویلی که از این منابع رسمی نشأت نگیرد، تحت عنوان «تفسیر به رأی» قرار می‌گیرد که به شدت مذمت شده و عاقبت آن هلاکت و عذاب الهی است، زیرا گوینده قرآن را به میل خود در مسیر خطرناک می‌اندازد، خواه تصادفی درست بگوید یا آشکارا خطا کند.
امام حسن عسکری در این باره می‌فرماید:
«فَأَمَّا مَنْ قَالَ فِی الْقُرْآنِ بِرَأْیِهِ، فَإِنِ اتَّفَقَ لَهُ مُصَادَفَةُ صَوَابٍ، فَقَدْ جَهِلَ فِی أَخْذِهِ عَنْ غَیْرِ أَهْلِهِ، وَ کَانَ کَمَنْ سَلَکَ طَرِیقاً مَسْبَعاً مِنْ غَیْرِ حُفَّاظٍ یَحْفَظُونَهُ فَإِنِ اتَّفَقَتْ لَهُ السَّلَامَةُ، فَهُوَ لَا یَعْدَمُ مِنَ الْعُقَلَاءِ وَ الْفُضَلَاءِ الذَّمَّ [وَ الْعَذْلَ] وَ التَّوْبِیخَ ... »؛ یعنی «... اما آن کس که درباره قرآن به رأی و نظر خود سخن گوید، پس اگر به طور تصادفی (موافق با حقیقت) درست بگوید، به تحقیق جاهلانه عمل کرده است، زیرا آن را از غیر اهلش (اهل بیت وحی) فرا گرفته است و حالش مانند کسی است که در راه‌ای که درّندگان (حیوانات وحشی) در آن کمین کرده‌اند، بدون نگهبانانی که او را حفظ کنند، قدم برمی‌دارد. اگر (به طور تصادفی) سالم بماند، هرگز از عقلای دانا و فضلا، سرزنشی و سرزنش و نکوهشی نصیبش نخواهد شد. و اگر (به طور تصادفی) مورد درّندگی حیوان وحشی قرار گیرد (هلاک شود)، به هلاکتی که دچار شده، سقوط و از دست دادن جایگاه خود نزد نیکان فاضل و نزد عوام جاهل را نیز اضافه کرده است.
و اگر گوینده در تفسیر قرآن به رأی خود خطا کند، جایگاه خود را در آتش (جهنم) بنا نهاده است، و مَثَل او مانند کسی است که در دریایی طوفانی و موج‌خیز، بدون ناخدایی و بدون کشتی‌ای سالم، سوار شده باشد. هر کس که از هلاکت او بشنود، جز آنکه بگوید: او سزاوار آن چیزی است که بر سرش آمده، و شایسته آن چیزی است که به او رسیده است.» (وسائل الشیعة، ج27، ص 33)
امام عسکری علیه‌السلام تأکید دارند که ضرر تفسیر به رأی دوگانه است:
سقوط اخروی: مستحق شدن جایگاه در آتش به دلیل ارتکاب کبیره تفسیر به ناحق.
سقوط دنیوی و اجتماعی: از دست دادن اعتبار نزد خردمندان و حتی عوام، زیرا کار او از سر حکمت نیست، بلکه از روی بی‌مبالاتی و ادعاست.
تشبیه به کشتی بدون ملّاح در دریای متلاطم، تصویری از یک سرنوشت محتوم است؛ هیچ خردمندی بر چنین فردی ترحم نمی‌کند، زیرا او خود آگاهانه، نظام و قاعده صحیح را رها کرده و هلاکتش را رقم زده است؛ بنابراین مرجعیت اهل بیت در تفسیر، نه تنها یک بحث علمی، بلکه یک اصل حیاتی برای حفظ دین و دستیابی به نجات است که بر پایه عدالت در دریافت و انتقال وحی استوار است.
نظریه انحصار مرجعیت تأویل قرآن در اهل بیت نه تنها بر مبنای نص (آیات و روایات) استوار است بلکه توسط سیره عملی مستمر، مستحکم و تاریخی برگزیده‌ترین شاگردان مکتب وحی تأیید و عملیاتی شده است. سیره و روش تمام صحابه بزرگوار از سلمان فارسی و ابوذر غفاری گرفته تا جابر جُعفی، ابابصیر و علی بن ابراهیم قمی و ده‌ها صحابه‌ی دیگر، مؤید این اصل بنیادین است که در مسیر فهم قرآن، هرگونه اجتهاد شخصی یا قیاسی مردود و خطرناک است و مرجع منحصر به فرد، همان معصومین و نمایندگان تام‌الختیار ایشان هستند که همان عالمان حریم عترت محسوب می‌شوند؛ همان‌ها که هر علمی دارند، بدون کم و کاست از معلمان وحی دریافت کردند و در قالب احادیث به سایر شیعیان انتقال دادند.
سیره و مسلک صحابه نشان می‌دهد همواره در مسائل جرئی و مبهم و پیچیده به ساحت ائمه رجوع می‌کردند. سیره آن‌ها گوی آنست که حتی بالاترین درجات معرفت صحابه نیز نمی‌توانست جایگزین مرجعیت مستقیم اهل بیت در تبیین شود. فردی همچون جابر جُعفی، شهرت و مقامش، ابتدا به دلیل طرح احادیث تفسیری و اعتقادی زیادی است که از امام باقر نقل می‌کند و این خود گویای آن است که وی خود را در تفسیر مُستقل نمی‌دیده، بلکه خود را ناقل امین علم الهی می‌دانسته است.
نظر شما