جنگ پاکستان و طالبان بر سر چیست؟ / همسایگان ایران یکدیگر را به حمایت از تروریسم متهم می‌کنند / اسلام‌آباد دیگر طالبان را دوست خود نمی‌داند

خبرآنلاین - مهسا مژدهی: پاکستان که به تازگی از عواقب جنگ با هند، همسایه اتمی خود خلاص شده، این بار افغانستان همسایه شمالی خود درگیر است. هر چند اسناد و مدارک پاکستانی‌ها را پدر طالبان می‌دانند؛ اما از زمانی که این گروه قدرت را در ارگ کابل به دست گرفته‌اند، روابط دو کشور با یکدیگر به شدت تیره و تار شده است. پاکستان، افغانستان را متهم می‌کند که حاکمان این کشور به تندروهای پاکستانی فضا داده‌اند تا علیه خاک پاکستان اقدام کنند. این درگیری‌ها که ابتدا مرزی و لفظی بود، آخر هفته گذشته باعث شد تا اسلام‌آباد دست به حمله و ترور در قلب کابل زده و در نهایت دو کشور به روی یکدیگر آتش گشودند.

چرا افغانستان و پاکستان به روی یکدیگر آتش گشودند؟

افغانستان و پاکستان طی دهه‌ها ارتباط پرفراز و نشیبی با یکدیگر داشتند. اسلام‌آباد بعد از آنکه طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفت، تبدیل به همسایه‌ای دردسرساز برای کابل شد. این کشور از هم‌مرزی خود با افغانستان تحت کنترل طالبان استقبال نکرد و طالبان را تقریبا از همان ماه‌های نخست به حمایت از تروریسم متهم کرد و عملیات‌های تروریستی در خاک پاکستان را به گردن گروه‌هایی از جمله طالبان پاکستان انداخت که معتقد است از سوی ارگ کابل حمایت می‌شوند. در مقابل افغانستان هم می‌گوید داعش در پاکستان لانه دارد و از همان مسیر حملات تروریستی کرمان را در سالگرد شهادت سردار سلیمانی رقم زده است.

تنش اخیر در امتداد خط دیورند یکی از جدی‌ترین تنش‌های نظامی میان افغانستان و پاکستان به حساب می‌آید. پاکستان منشا درگیری‌ها را فعالیت‌های گروه موسوم به تحریک طالبان پاکستان اعلام کرده است. اسلام‌آباد این گروه را به انجام حملات تروریستی از داخل خاک افغانستان متهم می‌کند و آن را شاخه‌ای از طالبان می‌داند.

حمله هوایی پاکستان به کابل که با هدف ترور رهبر طالبان پاکستان انجام گرفت؛ درگیری میان دو کشور را از حد جدل‌ها لفظی و اتهام‌زنی‌های مرسوم بالاتر برد. افغانستان بدون اینکه توضیحی در مورد سرنوشت نور ولی محسود، رهبر تحریک طالبان پاکستان (TTP)، دهد، به مرز با کشور همسایه حمله کرد و این حمله کشته و زخمی‌هایی روی دست دو طرف گذاشت. در پی این حملات که شدیدترین درگیری‌ها طی سال‌های اخیر دانسته می‌شود، چند پاسگاه در دو طرف مرز تصرف شده و برخی دیگر تخریب شده‌اند.

بنا بر نوشته گاردین نیروهای طالبان با ادعای اینکه اسلام‌آباد حملات هوایی در خاک افغانستان انجام داده است، دست به انتقام مسلحانه علیه نیروهای پاکستانی زدند. آنها ادعا کردند که دو پاسگاه مرزی پاکستان را در استان هلمند در جنوب تصرف کرده‌اند که توسط مقامات محلی تأیید شد. مقامات امنیتی پاکستان درگیری در چندین نقطه مرزی را تأیید و اظهار کردند که با قدرت به آن پاسخ می‌دهند. ارتش پاکستان در حملات متقابل خود از توپخانه، تانک و سلاح‌های سبک و سنگین استفاده کرد. 

مساله مبهم تروریسم

اسلام‌آباد و کابل هر یک دیگری را متهم به حمایت از تروریست‌ها می‌کنند. واقعیت این است که تنها در سال گذشته میلادی هزار و هشتاد و یک پاکستانی جان خود را بر اثر حملات تروریستی از دست داده‌اند و این کشور در رده کشورهایی که از تروریسم آسیب دیده‌اند رتبه دوم را دارد. برای پاکستان مسله تروریسم تبدیل به یک بحران شده است. با این حال بسیاری معتقدند وضعیت امروز نتیجه بذرهایی است که اسلام‌آباد از دهه ۸۰ میلادی ابتدا برای مقابله با شوروی و بعد به خاطر مقابله با نفوذ هند انجام داده و گروه‌های تندرو را مسلح کرده است. ناظران پا را از این هم فراتر می‌گذارند و سراغ اسنادی می‌روند که نشان می‌دهد سازمان اطلاعات نظامی پاکستان در تشکیل القاعده و طالبان دست داشته است و طی دهه‌ها با مسلح کردن آنها منطقه را با بحران رو به رو کرده است.

در مقابل طالبان مدعی است که پاکستانی‌ها در حال حمایت از داعش هستند. ذبیح الله مجاهد سخنگوی دولت موقت افغانستان اعلام کرده گذرنامه‌های اروپایی در پایگاه داعش در پاکستان پیدا شده است. او با تأکید بر ضرورت اخراج اعضای مهم گروه داعش از پاکستان، هشدار داد که هر اقدام تجاوزکارانه به حریم افغانستان با پاسخ قاطع روبه‌رو خواهد شد. ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان همچنین در این نشست مدعی شد که ما(حکومت طالبان) افغانستان را از لوث فتنه‌گران پاک کرده بودیم، اما آن‌ها در «پختونخوا» مراکز جدیدی ایجاد کردند؛ به فاصله کمی نیروهایی برای آموزش به این مراکز از کراچی و اسلام‌آباد اعزام شدند. وی افزود حملات در کرمان و مسکو از همین مراکز برنامه‌ریزی شده بود. در افغانستان نیز حملات از همین مراکز طرح‌ریزی می‌شوند و در این رابطه اسنادی نیز موجود است.

بنا بر روایت الجزیره پاکستان در دوران اشغال افغانستان توسط ایالات متحده، متهم به حمایت از جنگجویان طالبان بود و یکی از تنها سه کشوری بود که دولت نخست طالبان را از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ به رسمیت شناخت. اما از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، افزایش حملات در داخل پاکستان روابط میان دو کشور را تیره کرده است، زیرا اسلام‌آباد دولت طالبان را متهم می‌کند که به جنگجویان «جنبش طالبان پاکستان» پناه داده است. کابل این اتهامات را رد کرده است.

پاکستان می‌گوید افغانستان به غیرنظامیان شلیک کرده و حملات را بی‌دلیل توصیف کرده است. با همه جنجالی که حملات پاکستان و افغانستان به راه انداخته، بعید است که دو طرف مایل باشند پا را از این فراتر بگذارند. مشکل پاکستان در مقابله با تروریسم بسیار پیچیده‌تر از آن است که حتی با مرگ محسود فرمانده طالبان پاکستان به پایان برسد. در نقطه نقطه این کشور گروه‌های کوچک و بزرگ دیگری وجود دارند که به دلایل سیاسی و جغرافیایی تبدیل به هسته‌های خشونت شده‌اند. هر چند طالبان پاکستان سخت‌ترین حملات تروریستی را طی یک دهه گذشته انجام داده است، اما توقف آن در شرایطی که طالبان در آن سوی مرز برای خود قدرت را تمام و کمال در دست دارد، سخت خواهد بود.

برخی از ناظران معتقدند آنچه امروز میان کابل و اسلام‌آباد می‌گذرد تنها به مساله تروریسم مرتبط نیست. طالبان این روزها عزم خود را جزم کرده تا با هندی‌ها ارتباط سازنده‌ای ایجاد کند. به نظر می‌رسد دهلی به زودی شناسایی آنها را به عنوان حاکمان افغانستان در دستور کار داشته باشد. این مساله‌ای نیست که اسلام‌آباد بتواند تحملش کند. 

۳۱۲/۴۲