نخستین انیمیشن جهان از روی کهن‌ترین داستانِ ایرانی

تصاویر این سفالینه دقیقا همین تعریف را در بر می‌گیرد و بر همین اساس می‌توان گفت اولین انیمیشن جهان کار ایرانیان و از کهن‌ترین داستانِ ایرانی است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، علی نیکویی؛ دکتری هنر و کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان: «درخت آسوریگ»[i] نام کتابی است نوشته به زبان پارتی و خط پهلویِ کتابی و از معدود متن‌های غیردینی است که از زبان پارتی (آمیخته به پارسی میانه) برجای ‌مانده است. متن اصلیِ کتاب به زبانِ پهلوی اشکانی و به ‌صورت شفاهی روایت می‌شده و سپس در عهد ساسانی نگارش ‌یافته است. به گفته خاورشناس و زبان‌شناس شهیر آلمانی «کریستیان بارتلمه»[ii] و «امیل بنونیستو»[iii] زبان‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی؛ این داستان کهن‌ترین شعر در ایران است که تاکنون برجای مانده و در دوران پیش از اسلام نوشته شده است.

در این داستان شاهد گفتمان درخت آسوری (درخت آسورستانی، درخت خرما) و بز هستیم که در فرجام به برتری بز می‌انجامد. شاید بتوان بز را نماینده دین زرتشت و درخت آسوریک را نماینده دین چندگونه‌پرستی آسور دانست. درخور نگرش است که در آیین دینی آسوریان درختی خشک به کار می‌رفته که آن را با زر و زیور ساختگی می‌آراستند. بی‌پروا و خشن بودن بز را نیز در گفت‌وگو می‌توان دلیل بر برتری اجتماعی مزداپرستان دانست. آسورستان یکی از استان‌های ایران بود که اکنون عراق مرکزی را تشکیل می‌دهد. نظریه دیگری هم هست که در آن، نخل را نماد دوره کشاورزی و بز را نماد دوره شهرنشینی دانسته‌اند. چه‌بسا درخت خرما، رمز یکجانشینی و بز نشان تحرک و دوندگی است. در متن داستان هم بز به درخت می‌گوید: «تو همچون میخی بر زمین کوبیده شده‌ای و توان رفتن نداری.»

کتاب کوچک درخت آسوریک به گونه شعر و درپیوسته (منظوم) بوده است، با مصراع‌های شش‌هجایی و یازده‌هجایی. برخی پژوهشگران آن را از آثار ادبی و درپیوسته روزگار اشکانی دانسته‌اند. بخش‌هایی از آن که باقی‌مانده اوزان شعرگونه خود را نگاه‌ داشته است. قافیه‌ها با «الف و نون» و برخی با «نون و دال» بوده است. اما خلاصه داستان چنین است:

در سرزمین سورستان درختی بلند رُسته بود که بُنَش خشک بود. برگ‌هایی سبز داشت و میوه‌هایی شیرین می‌آورد. روزی آن درخت بلند با بز نبرد کرد که: من بر پایه داشته‌های بسیاری که دارم از تو برترم، ازجمله آن هنگامی که میوه نوبر می‌آورم، شاه از میوه‌های من می‌خورد؛ از چوب من کشتی می‌سازند، از برگ‌هایم جاروب می‌سازند، از من طناب می‌سازند تا تو را ببندند، سایه‌ام در تابستان سایبان شهریاران است، آشیان پرندگان هستم و اگر مردم مرا نیازارند، تا روز رستاخیز جاوید و سبز برجا می‌مانم.

بز در پاسخ گفت: هرچند مرا مایه ننگ است که به سخنان بیهوده‌ات پاسخ دهم، اما ناگزیر از سخن‌گفتنم. برگ‌های تو در درازی به موهای دیوان پلیدی می‌ماند که در آغاز دوران جمشید بنده مردمان بودند. من آنم که بهتر از هرکسی می‌توانم دین مزدیسنا را بستایم، زیرا در پرستش خدایان از شیر من بهره می‌گیرند. کمربندی را که مروارید در آن می‌نشانند از من می‌سازند و نیز از پوستم مَشک می‌سازند. سفره‌های سور را با گوشت من می‌آرایند. پیش‌بند شهریاران را از من می‌سازند. پیمان‌نامه‌ها را بر پوست من می‌نویسند. زه کمان را از من می‌سازند. برک (گونه‌ای پارچه پشمین) و دوال را از من می‌سازند. من می‌توانم کوه به کوه در کشورهای بزرگ سفر کنم و مردمانی از نژادهای دیگر را ببینم. از شیر من پنیر و افروشه (حلوا) و ماست می‌سازند و دوغم را کشک می‌کنند. حتی بهای من در بازار بیش از بهای خرمای توست. هرچند سخنانم در نزد تو مانند مرواریدی است که در پیش خوک و گراز انداخته باشند، اما بدان که من در کوهستان‌های خوشبو چرا می‌کنم و از گیاهان تازه می‌خورم و از چشمه‌های پاک می‌نوشم، درحالی‌که تو همچون میخی بر زمین کوبیده شده‌ای و توان رفتن نداری. بدین ترتیب بز پیروز و سربلند از آن‌جا رفت و درخت خرما سرافکنده برجای ماند.

نخستین انیمیشن جهان از روی کهن‌ترین داستانِ ایرانی

در سال‌های پایانی دهه ۷۰ خورشیدی، در میان یافته‌های کوچک و بزرگ باستان‌شناسان در شهر سوخته واقع در استان سیستان و بلوچستان ایران جام سفالینی با عمر پنج هزار سال با نقش بزی در حال جهش به سمت درخت خرما کشف شد که داستانِ منظومِ کهنِ درختِ آسوریک و بز را نمایش می‌داد؛ در کمال تعجب با چرخاندن آن سفالینه، بُز با پنج جهش به درخت خرما رسیده و از آن می‌خورد!

نخستین انیمیشن جهان از روی کهن‌ترین داستانِ ایرانی

امروزه در تعریف انیمیشن (پویانمایی) می‌خوانیم: به فرایند ایجاد حرکت در تصاویر یا اشیا ایستا انیمیشن (پویانمایی) گفته می‌شود، به ‌گونه‌ای که بیننده تصور کند آن‌ها در حال حرکت هستند. این هنر با نمایش پی‌درپی تصاویری که اندکی با هم تفاوت دارند، توهم حرکت را ایجاد می‌کند. تصاویر این سفالینه دقیقا همین تعریف را در بر می‌گیرد و بر همین اساس می‌توان گفت اولین انیمیشن جهان کار ایرانیان و از کهن‌ترین داستانِ ایرانی است.

اگر همت نمایید و به موزه ایران باستان واقع در تهران، میدان امام خمینی، ابتدای خیابان سی تیر، خیابان پروفسور رولن، شماره یک تشریف ببرید این اثر فاخر را می‌توانید بدون فاصله مشاهده نمایید و با گردیدن دور آن از دیدن اولین پویانمایی جهان از روی کهن‌ترین قصه ایرانی لذت ببرید.

 

[i] Drakht-i Asurig

[ii] Christian Bartholomae

[iii] Émile Benveniste

۲۵۹

کد خبر 2124532

برچسب‌ها

خدمات گردشگری

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
0 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 11
  • نظرات در صف انتشار: 1
  • نظرات غیرقابل انتشار: 2
  • خرخاکی IR ۱۴:۳۱ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۳
    5 26
    بز از صخره می‌ره بالا ولی رو نخل که نمیتونه بره کجا برنده میشه بعدشم نخل و بز چیزهایی هستن که در جنوب پیدا میشن این اثر به همین اشاره داره تو کاسبی براشون مهم بوده نماد موقعیت جغرافیایی بوده البته می‌تونه نشانه بز شیطان و نخل دست رنج پیامبر هم باشه چون ایشون و حضرت علی نخل می‌کاشتند و شیطان که به بز تشبیه میشه داره مقابله می‌کنه در هر حال بز نمیتونه بر نخل و شیر پیروز بشه فقط صخره ازش بالا می‌ره حرفم نمی‌فهمه پاش می‌شکنه آخر
    • IR ۰۱:۰۵ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
      15 2
      ببخشید، پنج هزار سال پیش این سفال پیداشده، پیامبر و حضرت علی مال هزار سال پیشن یعنی سه چهار هزلر سال قبل از پیامبر و حضرت علی علیه سلام
    • IR ۱۱:۴۱ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
      11 2
      شک دارم متن رو خونده باشی نوشته چطوری بز پیروز شده و نوشته این کوزه برای قبل اسلامه! درباره نماد ها هم گفته.. صخره هم از بز بالا نمیره، جمله بندیتو درست کن لطفاً (:
    • بهمن IR ۱۱:۲۰ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
      7 1
      ینی خوشم میاد فقط تیترو خوندی اومدی چسبوندیش به اسلام
  • ایمان IR ۱۵:۵۳ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
    14 1
    تاریخ کهن ایران زمین همیشه در دنیا چون جواهری میدرخشد
  • عشق ایران IR ۱۲:۵۲ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
    5 1
    واقعا اینجور جاهاست که باید به ایرانی بودن خودمان افتخار کنیم. آفرین ایران.
  • سیاوش IR ۱۴:۳۷ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
    1 2
    شباهتی بین نگاره سفالی با درخت خرما پیدا نکردم، خرما یکی از باستانی ترین میوه هاس که توسط انسان کاشته میشد و چونان اهمیت بالایی که مانند انسان نفر شمرده می‌شود احتمالا بخاطر سختی رویش تا زمان باروری و همینطور چون اگر بخش بالایی(سر) را از تنه جدا شود درخت دیگر از بین میرود.خرما در زبان های کهن پارسی به معنی خورشید است به علت تنه بسیار بلند میوه ها در بالاترین بخش از هنگام طلوع خورشید تا غروب کردن آن با نور و انرژی خورشید در تماس است تا میوه های آن کاملا پخته رسیده شود
  • امیر IR ۱۸:۲۵ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
    2 1
    واقعا چقدر انسان های کند ذهنی داریم آقا گفته انیمیشن یعنی میتونه یه داستان واقعی به تخیل یا برعکس مثال بزنم دیگه زیاد داریم چه خارجی چه ایرانی نکنه نگرفتین کند ذهن ها اینجا داره میگه اولین انیمیشن ساخت ایران هست حالا شماها دنباله جمله بندی باشین
  • IR ۱۵:۴۸ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۶
    0 1
    درخت اسوریک وبز درکتابی نوشته عطا امیدی امده که درکتابخانه ها موجود است .اینکه بز نماد مزدیسینا باشد.دور از ذهن است.شاید نماد پرجنب وجوشی که در بز وجود داردباشد.زیرا درگاثاها کشاورزی وگشت وکال بسیار ستوده شده.ای زردشت ایا با ورزای به کشت وگال بپردازی وکندم بکاری بهتر است.یا ان راقربانی کنی؟بنا براین نماد بودن مزردیسینا نه شاید
  • ابراهیمی اصفهان IR ۱۶:۲۴ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۸
    1 1
    جهان زیر آئین و فرهنگ ماست. 👏🍷💕☝🏼
  • به توچه IR ۲۲:۱۴ - ۱۴۰۴/۰۷/۱۸
    0 0
    من که متن رو نخوندم اما خوشم میاد یه چند آدم بیکار دارنددعوا میکنن