رویای شیرین کشتیرانی در کویر شور/پرونده

امید کریمی: اگر از مردم ایران بپرسید کدام پروژه عمرانی به نظرتان هیچ گاه عملی نمی شود، حتما ابتدا نام بزرگراه تهران-شمال را می برند و بعد اگر کمی به ذهنشان فشار بیاورند، می گویند: وصل شدن دریای خزر و خلیج فارس به یکدیگر.

این دو پروژه البته یک تفاوت اساس با هم دارند؛ اولی سالهاست شروع شده و هنوز یک قطعه آن هم به بهره برداری نرسیده و دومی، رویای شیرینی است که هر دولت مردی در می بیند و تلاشی برای اجرایش دارد. اما در نهایت، هیچ اتفاقی نمی افتد.

اما پروژه ایراد رود که به تازگی دوباره سر زبان ها افتاده است، اتفاق تازه ای نیست. برخی می گویند از دوره هخامنشاین ایرانیان قصد داشته اند دو دریای شمالی و جنوبی مملکت را به هم متصل کنند و هر بار نبا به ملاحطاتی از خیر آن گذشته اند. (اینجــــا)

در طرح ساختن کانال ارتباطی دریاهای جنوبی و شمالی ایران، پیش بینی کشتیرانی هم شده است، اتفاقی که به کشتیرانی در کویر معروف شد، مخالفان و موافقان بسیاری دارد. مخالفان بسیار معتقدند که این کار اکوسیستم کوری ایران را نابود می کند و موافقان از رویاهایی مانند اشتغال زایی، درامدزایی، ماهی گیری در بم و مانند اینها می گویند. رویاهایی که تا واقعیت شاید چند 100 سالی راه دارند. (اینجـــا)

 به عنوان مثال یکی از مخالفان معتقد است: "مشکل ما ایرانیان با محیط زیست در تعریف توسعه نهفته است .ما از دیر باز مفهوم توسعه همه جانبه را نگرفته ایم . و تنها به این نکته اندیشیده ایم که توسعه یعنی راه سازی جاده سازی سد سازی و...... این در حالیست که توسعه همه جانبه پاسداشت محیط زیست را یکی از عوامل اصلی می داند" (اینجــــا)

و مخالف دیگری جزئی تر به معضل نگاه می کند: "چنین اقدامی، سطح آب این دریا پایین خواهد آمد. آب دریای خزر چند دهه پشت سر هم پایین می‌رفت و از اواخر سال 1356 بود که شروع کرد به بالا آمدن هرچند که مجددا کاهش یافت و پایین رفت. با این حساب، اگر از این دریا بخواهیم آب برداریم، حتی اگر نیم سانتی‌متر در هر سال سطح آبش را پایین ببریم بعد از صد سال نیم متر برداشته می‌شود و در 1000 سال پنج متر آب می‌رود پایین که خطری جدی است و در طولانی‌ مدت این کاهش سطح آب بسیار مساله‌ساز خواهد بود." (اینجــــا)

برخی هم از دولت می خواهند بی خیال آبادانی کویر شود و به جای جلوی خشک شدن دریاچه ارومیه و تالاب های مرکزی ایران را بگیرد. به عنوان مثال نماینده های آذربایجان به رییس جمهور نوشتند: "چرا به جای احیای ارومیه شاهد هزینه انتقال آب از خزر به کویر هستنم؟ این تخصیص صحیح بیت المال و عدالت است؟ انتقال آب به استان مرکزی و اصفهان امکان پذیر است اما به ارومیه امکان پذیر نیست؟ دریاچه ارومیه قلب تپنده آذربایجان است. من این را از سر دلسوزی می گویم که خشک شدن دریاچه ارومیه، آثار خطرناکی دارد چرا آن را درک نمی کنید؟ به فریاد ملت بزرگ آذربایجان برسید تا با غضب آنها مواجه نشوید!" (اینجا)

و موافقان بسیار رویایی فکر می کنند. یکی از آنها با گذری تاریخی برای خبرآنلاین نوشته است: "تاریخ نگاران یونانی و رومی و ایرانی بارها اشاره کردن که تا عصر هخامنشی و پارتیان در محل نمکزارهای دشت کویر و کویر لوت ایران دریاچه‌های عظیمی وجود داشتن که امروزه خشک شدن. دولت هم تنها میخواهد آن دریاچه های باستانی را دوباره زنده کند. درضمن اگر این طرح موفق شود علاوه بر اینکه ایران دیگر کشوری کویری نخواهد بود، میتوان از این راه سود سرشاری بدست آورد و درضمن نیازی هم به انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه نخواهد بود هرچند احیای دریاچه ارومیه بدلیل کوهستانی بودن آذربایجان سخت‌تر از این موضوع است"

و همچنین:

1_ اشتغال زایی
2_تولید (ماهی - قایق - و.)
3_ایجاد مراکز تفریحی
4_رونق کشاورزی
5_ سفرهای تجاری تفریحی علمی کم خطر
6_جذب گردشگر داخلی و خارجی
7_افزایش درآمد ناخالص ملی و ارز خارجی
8_زیبایی کشور
9_خلق آثار هنری
10_ وبرکات دیگر که از دل این آثار به وجود خواهند آمد.

یکی هم می گوید که آلمانی ها زمانی حاضر بودند این طرح را مجانی اجرا کنند، اما خاک حاصل را ببرند اروپا و ارتفاع هلند را سه متر از سطح دریا بالا بیاورند (اینجـــا)

و یا: "طرح ایران رود یک طرح کارشناسی شده بوده لطفا مسائل سیاسی نکنید.
این طرح بسیاری از مسائل اقلیمی فلات مرکزی را حل کرد و و امکان زیر ساختی عظیمی را جهت ایجاد توسعه صنایع را نیز در این بخشها امکان پذیر خواهد نمود.
- قابل توجه عزیزان بخشهای از کویر لوت پایین تر از سطح آبهای آزاد بود که تنها با سرازیر نمودن آب دریا های آزاد موجب تجدید حیات تالابهای و حوضچه وآبگیر های متعدد خواهد شد.که در تاریخ مکتوب کشور از آنها یاد شده ولیکن درحال حاضر صحرا های رمل فاقد زیست جانوری شده اند." (اینجـــا)

اما چرا دوباره طرح ایرانرود و اتصال دریای مازندران و دریای عمان به یکدیگر، مطرح شد؟ دلیل اصلی تلاش دولت برای رساندن آن به کویر مرکزی ایران است. تلاشی که البته نه مانند ایرانرود و کانال کشتیرانی سراسری ایران، به قصد توسعه محیط زیست و ایجاد صنایع انجام شده است، بلکه به قول معاون آب وزیر نیرو، به حهت رساندن آب پای صنعت انجام می شوند و نه بردن صنعت پای آب.

دولت قصد دارد با احداث تونلی از ساری، پس از شیرین شدن آب، آن را به کویر مرکزی ایران برساند، ابتدا سمنان و سپس در کویرهای پایین دست تر. هر سال هم 500 میلیون مترمکعب خزر پیشکش می کند به مردم کویر. در این طرح پیش بینی شده است سالی یک میلیون متر مکعب هم هز دریای عمان یا خلیج فارس آب شیرین شده به کویر ایران برسد. (اینجــــا)

دولت می گوید با این کار طرح تنها برای آب شرب، صنعت و کشاورزی صنعتی استفاده می شود و برای کشاورزی صرف کاربردی ندارد. هزینه آب استحصالی بین 15 هزار تا 25 هزار ریال در هر مترمکعب است. پیش بینی می شود که بخش نخست طرح در مدت 24 ماه به بهره برداری برسد.

دو مسیر شمالی و یک مسیر جنوبی برای این کار وجود دارد؛ یکی از ساری شروع می شود، از سمنان رد می شود، به قم، کاشان و اصفهان می رسد. دیگری از گرگان شروع می شود، پس از شیرین شدن، سه شاخه می شود و به سمت سبزوار، بیرجند و یزد می رود.

مسیر جنوبی هم از غرب بندرعباس شروع می شود و به گلگهر می رسد.

برای همین طرح هم مخالفان و موافقان بسیاری وجود دارد. مخالفانی که هر مترمکعب آب شیرین شده دریای خزر که حدود 2500 تومان می شود را بدون توجیه اقتصادی می دانند و البته برخی هم هستند که طرح های دیگری رو می کنند: "به مطالب زیر توجه بفرمایید 1- خزر دارای مساحتی حدود 420ملیارد متر مربع با عمق متوسط 184 متر و ورودی 10000متر مکعب که فقط از ولگا 8060متر مکعب در ثانیه وارد میشه لطفا این مطالب را سرچ کنید و شاخه از ولگا در مسکو ببینید حوزه ابریز ولگا 4/3 خاک ایران می باشدر
2- مقدار اب برداشتی 15 متر مکعب در ثانیه وبرار 1.25میلی متر از سطح خزر اب شور
3- درین دو مشکلی نیست برداشت اب هم زیاد نیست نا محسوس است برابر یک میلی بارندگی در سال که اگر تو تهرون بیاد کف کفش شما خیس هم نمیشه
4- انتقال اب هم به اصفهان با ارتفاع 1500 متر از سطح دریا وفاصله 699کیلومتر از ساری با حساب راندمان 60در صد ماشینهای مکانیکی وبرق کیلو وات صد تومانی تقریبا 2500 میشه چون هم باید افت طول مسیر حساب کرد.

انتقال اب تا اصفهان برابر 2500تومان هم هزینه ببره مشکل نیست توجیه اقتصادی داره میشه قیمت یک کیلو انار ساوه نیاز ابی یک درخت انار خوب 10 متر مکعب در سال میشه 25هزار برداشت 50کیلو میشه 100هزار کیلویی2000 خیلی نیست این اب حد اکثر جهت کشت قطره ای6 3424هکتار باغ در منطقه بادرود میشه چون در اون منطقه تو خرداد وتیر ومرداد انار بالغ روزی 100لیتر اب میخواد تا محصول مطلوب کیلو دوسه دلاری بده و هر هکتار 400تا 500 درخت داره ببینید طرح نه بزرگ است نه هیا هو داره نه مشکل
مسئله رو از دید ریاضیات حل کنید نه با این اب کل کویر احیا میشه تنها 15*20 کیلومتر مربع کار میشه بکنی" (اینجــــا)

همه اینها به کنار، در هیاهوی این بحث ها، یک عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع گفته که اصلا خود خزر، خلیج فارسو دریای عمان بیمار هستند و تیمار می خواهند: "دریای خزر یکی از آلوده ترین آبگیرهای دنیاست. دو گونه مهم ماهی خاویار و کلیکا در این دریاچه رو به نابودی و انقراض هستند. آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی در اثر ورود فاضلاب های صنعتی و خانگی یکی از مهمترین مشکلات زمین در ایران است. در حال حاضر دایره گسترش آلودگی های آب های سطحی به آب های مرزی همچون دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان رسیده است" (اینجـــا)

4747