معنای دقیق و اصلی قربه الی الله چیست؟

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پاسخ‌های استاد شیخ حسین انصاریان را به پرسش‌های مطرح از سوی جوانان می‌خوانید:

از رسول خدا(ص) نقل شده است: «إنّما الأعمال بِالنّیات» «عمل انسان ارزشی ندارد مگر به نیت» کلینی به سند معتبر از حضرت صادق(ع) روایت نموده که رسول خدا(ص) فرمود: «نیت مؤمن بهتر از عمل اوست و هر عمل کننده موافق نیت خود عمل می‌کند.»

در معنی نیت اشتباه زیاد واقع شده و اکثرا به اصل حقیقت آن راه نیافته‌اند. برخی گمان می‌کنند که نیت همان لفظی است که در هنگام شروع کردن به وضو و نماز تلفظ می‌شود. برخی از این درجه ترقی نموده نیت را به خاطر گذرانیدن آن الفاظ و تعقل به آن معانی می‌دانند. که این معانی از نیت خطاست.

نیت به دو معنی‌ است که یکی آسان و دیگری دشوار است. آنکه آسان است این است که مقارن فعل قصد انجام دادن خصوص آن فعل را داشته باشد و از روی سهو و غفلت به جا نیاورد. مثل شخصی که به قصد غسل جنابت به حمام رود و در حمام فراموش کند که جنب است و به قصد دیگر سر در آب فرو برد ، این سر در آب فرو بردن غسل جنابت نیست.

معنی دوم نیت علت و باعثی که برای انسان محرک و داعی بر انجام فعل می‌شود. مثل اینکه به کسی بگویند کجا می‌روی؟ بگوید: به بازار می‌روم. این معنای اول نیت است. بعد بپرسند برای چه به بازار می روی؟ بگوید: می‌روم که متاع بگیرم . این نیت به معنی دوم است. زیرا چیزی که باعث حرکت او شده همین امر است. اصل این نیت مشکل نیست اما اخلاص در این نیت و اینکه انسان عمل را تنها و تنها برای نزدیکی به خداوند انجام دهد، در غایت صعوبت است.

بنابراین نیت به معنای مقصد داشتن و انگیزه و آگاهی و توجه به هدف است. نیت روح عبادت است؛ چنان که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: «لا عمل الا بنیة»؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۷۰. «هیچ عملی نیست [یعنی دارای ارزش نیست ] مگر اینکه به واسطه نیت باشد». همه اعمال و کردار آدمی، تنها در صورتی ارزش دارد که هدفدار باشد؛ زیرا رفتار آدمی بر دو قسم است:

یک. برخی رفتارشان مبتنی بر عادت صرف است؛ یعنی، انسان بدون اینکه بداند چه می کند و بدون توجه به آن؛ عملی را انجام دهد، مثل نمازهای بسیاری از ما که ابتداء تا انتهای نماز را بدون توجه به آن انجام می دهیم. چنین عملی ارزش ندارد، زیرا اگر چه در ظاهر با نیت انجام شده است، اما در واقع عمل بدون نیت؛ یعنی، بدون انگیزه و آگاهی و هدف و توجه به مضمون و مقصد و مقصود آن است.دو. برخی رفتار و کردارشان با توجه و آگاهی بدان عمل است که از آن به عمل با نیت تعبیر می شود. چنین عملی دارای ارزش است، زیرا از روی توجه است نه صرف عادت.
توضیح این نکته ضروری است که نیتی ارزش دارد که مبتنی بر اخلاص باشد، یعنی، انگیزه انسان فقط خدا و نزدیکی به او باشد، حال که چنین است، روشن می شود که در قیامت به ظاهر، رفتار و کردار آدمیان نگاه نمی شود؛ بلکه به باطن و حقیقت و انگیزه درونی بنده توجه می شود و سنگینی و سبکی اعمال به میزان توجه و اخلاص ما بر می گردد.

از طرف دیگر رابطه نیت با وجودانسان و کمالات او امری قراردادی نیست؛ بلکه نیت خالص، حاصل معرفت و باورهای صحیح و محکم انسانها است، هر قدر یقین نسبت به خداوند متعال و حاضر و ناظر بودن او و باور مرگ و معاد و مسؤولیت های اخروی درجان آدمی ریشه دارتر شود؛ نیت او هم خالص تر شده و در نتیجه به کمال و قرب الهی نزدیک تر خواهد شد. البته نیت در کنار اعمال صالح است که انسان را به مراتب عالی می‌رساند.