اصفهان؛ قلب تپنده صنعت جنگی ایران در دفاع مقدس

خبرآنلاین اصفهان - عاطفه علیان: دوران هشت ساله دفاع مقدس، برای ملت ایران فرصتی بی‌نظیر برای بروز همبستگی، ایثار و توانایی‌های بی‌شمار بود. در این میان، نقش اصفهان و مردم آن به عنوان یکی از استان‌های پیشتاز در پشتیبانی از جبهه‌ها، شایسته بررسی دقیق است. در حالی که بسیاری از تحلیل‌ها به حضور نیروهای مردمی و بسیج مردان و زنان این شهر در جبهه‌ها اشاره می‌کند، یکی از ابعاد کمتر پرداخته‌ شده، نقش صنایع نظامی و کارخانجات اصفهان در تأمین تجهیزات و پشتیبانی لجستیکی نیروهای مسلح است.

اصفهان با داشتن زیرساخت‌های صنعتی قوی، پیش از شروع جنگ به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های صنعتی ایران شناخته می‌شد؛ کارخانجاتی نظیر ذوب آهن اصفهان و بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ، زیرساخت‌هایی داشتند که توانستند در دوران جنگ، پشتیبانی حیاتی برای جبهه‌ها فراهم کنند.

محمدعلی نجفی، پژوهشگر تاریخ دفاع مقدس و کارشناس صنایع نظامی در مصاحبه‌ای با خبرآنلاین تاکید می‌کند: بسیاری از واحدهای صنعتی اصفهان، تولیدات خود را در طول جنگ به سمت نیازهای نظامی سوق دادند. در حالی که زیرساخت‌های موجود برای تولیدات غیرنظامی طراحی شده بودند، اما با مدیریت بحران و هماهنگی با سازمان‌های نظامی، توانستند تجهیزات کلیدی مانند قطعات توپ، گلوله و حتی تسلیحات سبک تولید کنند.

وی ادامه می‌دهد: یکی از نمونه‌های مهم، کارخانه ذوب آهن اصفهان بود که به سرعت خطوط تولید خود را برای تولید فولادهای خاص جهت ساخت مهمات و تجهیزات نظامی تنظیم کرد. این اقدام به ارتش جمهوری اسلامی ایران امکان داد تا در تأمین مهمات با مشکلات کمتری مواجه شود.

تحول کارخانجات اصفهان در مواجهه با نیازهای جنگی

یکی از چالش‌های بزرگ در دوران جنگ تحمیلی، تحریم‌های اقتصادی و نظامی علیه ایران بود. با وجود این محدودیت‌ها، بسیاری از صنایع و کارخانجات اصفهان توانستند با نوآوری‌های داخلی و مهندسی معکوس، تولید تجهیزات نظامی را به سرعت افزایش دهند.

علیرضا احمدی، مدیر فنی سابق یکی از صنایع نظامی اصفهان، در گفت‌وگویی با خبرآنلاین اظهار می‌دارد: با شروع جنگ، نیازهای جدیدی برای جبهه‌ها پدیدار شد که کارخانجات و صنایع محلی باید سریعاً به آن‌ها پاسخ می‌دادند. برای مثال، کارخانجات در زمینه تولید تجهیزات لجستیکی، خودروهای نظامی، قطعات یدکی تانک‌ها و حتی تسلیحات سبک شروع به فعالیت کردند. یکی از نقاط قوت اصفهان در این زمان، وجود مهندسین و کارگرانی بود که با روحیه جهادی و تلاش بی‌وقفه، به پیشرفت تولیدات نظامی کمک کردند.

وی اضافه می‌کند: مهندسی معکوس یکی از راه‌های مقابله با کمبود تجهیزات خارجی بود. برای مثال، بسیاری از قطعات خودروهای نظامی که از خارج وارد می‌شدند، در داخل کشور توسط کارخانجات اصفهانی بازطراحی و تولید شدند.

دانشگاه‌ها و همکاری‌های علمی برای تقویت صنایع نظامی

علاوه بر کارخانجات، دانشگاه‌های اصفهان نیز نقش مهمی در توسعه و پشتیبانی علمی از صنایع نظامی داشتند. دانشگاه‌های صنعتی و فنی، با انجام پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با نیازهای نظامی، به تولید دانش و تکنولوژی برای بهینه‌سازی تولیدات داخلی کمک شایانی کردند.

سعید مهدوی، استاد دانشگاه، در این خصوص برای خبرآنلاین توضیح می‌دهد: در دوران جنگ، دانشگاه‌ها به یکی از مراکز اصلی تحقیق و توسعه فناوری‌های نظامی تبدیل شدند. پروژه‌های مرتبط با تولید سوخت، مواد منفجره و بهبود کیفیت قطعات نظامی در دانشگاه‌های اصفهان با همکاری صنایع نظامی محلی انجام می‌شد. همچنین، مهندسان و متخصصان دانشگاهی به صورت مستقیم با صنایع همکاری کرده و توانستند بسیاری از نیازهای فوری جبهه‌ها را تأمین کنند.

کارگاه‌های کوچک؛ قهرمانان گمنام تولیدات نظامی

یکی از نکات جالب توجه در اصفهان، نقش کارگاه‌های کوچک و متوسط در تأمین قطعات و تجهیزات مورد نیاز جبهه‌ها بود. بسیاری از کارگاه‌های کوچک، با تغییر کاربری خود به تولید تجهیزات ساده نظامی، نقش حیاتی در پشتیبانی از جبهه‌ها ایفا کردند.

علی نادری، یکی از کارگران پیشین یک کارگاه تولیدی در اصفهان، در مصاحبه‌ای با خبرآنلاین بیان می‌کند: ما یک کارگاه کوچک مکانیکی بودیم، اما در طول جنگ وظیفه تولید قطعات یدکی برای خودروهای نظامی و تجهیزات جبهه را بر عهده گرفتیم. از آنجایی که بسیاری از قطعات وارداتی بودند و تحریم‌ها مانع از ورود آن‌ها می‌شد، ما باید با استفاده از تکنیک‌های ساده و کارگاهی، این قطعات را تولید می‌کردیم.

وی در ادامه افزود: شاید کار ما در مقیاس بزرگ صنعتی نبود، اما بدون شک، همین تولیدات کوچک در کنار تولیدات بزرگ صنایع نظامی به پایداری نیروهای نظامی ایران کمک کرد.

چالش‌ها و دستاوردها

علی‌رغم تلاش‌های فراوان، صنایع نظامی اصفهان با چالش‌های متعددی در دوران جنگ روبه‌رو بودند. کمبود مواد اولیه، قطع ارتباط با تامین‌کنندگان خارجی و خرابی‌های ناشی از حملات هوایی دشمن از جمله مشکلاتی بود که صنایع با آن مواجه شدند. اما این چالش‌ها با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر مهندسان و کارگران محلی و همچنین پشتیبانی دولت و نیروهای نظامی، تا حد زیادی برطرف شد.

رضا حسینی، یکی از مدیران اسبق صنایع نظامی اصفهان، به خبرآنلاین می‌گوید: اگرچه ما با محدودیت‌های زیادی مواجه بودیم اما روحیه جهادی و همبستگی میان کارگران و مهندسان باعث شد تا بتوانیم به تولید ادامه دهیم. حتی در شرایط سخت، با استفاده از مواد اولیه داخلی و مهندسی خلاقانه، تولیدات ما هیچ‌گاه متوقف نشد.

نقش اصفهان در دوران دفاع مقدس تنها به اعزام نیروهای مردمی و بسیج محدود نمی‌شود. صنایع نظامی و کارخانجات اصفهان با پشتیبانی از جبهه‌ها از طریق تولید تجهیزات، مواد اولیه و لجستیک، بخش مهمی از پیروزی‌های ایران در جبهه‌ها را ممکن ساختند. این همبستگی میان صنعت و دفاع، یکی از نمونه‌های بارز خودکفایی و اتکا به ظرفیت‌های داخلی در زمان بحران بود.

در نهایت، تجربه اصفهان در دوران دفاع مقدس نشان داد که توانایی‌های صنعتی و نیروی انسانی نه تنها در زمان‌های صلح، بلکه در شرایط جنگی نیز می‌تواند به عنوان یک عنصر کلیدی در پیروزی و مقاومت عمل کند.

46