رسول سلیمی: رسانه های جمهوری آذربایجان خبر دادند که ولادیمیر پوتین در جریان دیدار الهام علی اف، از تاسیس کریدور مورد مناقشه با ایران یعنی زنگزور استقبال کرده است. انتشار این خبر در حالیست که ایران بارها مخالفت جدی خود با ساخت این کریدور و هر مورد دیگری که منجر به تغییر در نقشه های ژئوپولیتیک منطقه می شود، نشان داده است. رهبر انقلاب همچنین در دیدار با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان که برای شرکت در مراسم تنفیذ رئیس جمهور پزشکیان به تهران سفر کرده بود، به صراحت مخالفت ایران را با ساخت این کریدور اعلام نموده و پاشینیان نیز اعلام کرد که ایروان اجازه عبور چنین کریدوری از خاک خود را نخواهد داد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه هفته گذشته طی سفری به باکو، با الهام علی اف رئیس جمهوری آذربایجان دیدار و گفتگو کرد. این سفر بنا به دلایل مختلف به سوژه بحث محافل خبری و تحلیلگران مسائل بین الملل تبدیل شد. سفر پویتن به باکو در بحبوحه جنگ با اوکراین و پیشروی نیروهای کی یف در داخل خاک روسیه در حالی انجام شد که استقبال علی اف از همتای روسی خود بیش از آنچه تصور میشد، گرم و صمیمی به نظر می رسید. این استقبال تا حدی بود که رئیس جمهوری آذربایجان در منزل شخصی خود از پوتین پذیرایی کرده است.
در همین راستا روز گذشته نیز سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفته «زنگزور مسیری است که می تواند قلمرو اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. حتما در چارچوب گفتگو های صلح سه جانبه با ارمنستان رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می گیرد. زاخارووا تاکید کرده «ما نگرانی طرف ایرانی را در مورد کریدور زنگزور دیده‌ایم که باید برای شفاف‌سازی با تهران تماس بگیریم. اما موضع مسکو در این مورد کاملاً قطعی است ما از این واقعیت پیش می‌رویم که راه حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد.» این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه روسیه در بخشی از مصاحبه خود با خبرنگاران با لحنی غیر دیپلماتیک گفته «برای ایران شفاف سازی میکنیم تا آن را بپذیرد»
ناظران سیاسی می گویند در صورت ساخت و تکمیل این کریدور، نقش استراتژیک ایران برای عبور بار ترانزیتی آذربایجان به سمت نخجوان و صادرات کالای ایرانی به این منطقه تا حد زیادی تضعیف خواهد شد. همچنین، با عبور کریدور زنگزور از داخل خاک ارمنستان و ستانده شدن کنترل آن از دولت این کشور، عملا ایران برگ برنده خود برای تاثیرگذاری بر تنش و رقابت های منطقه قفقاز را از دست خواهد داد.
این در حالیست که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور که ولادیمیر پوتین را در سفر باکو مشایعت می کرد، در نشست خبری خود تاکید کرد که نیروهای حافظ صلح و مرزبانی روسیه، آماده حفظ امنیت و حفاظت کامل از دو سر خط آهن عبوری از منطقه زنگزور هستند. لاوروف همچنین با چرخش نسبت به برخی مواضع روسیه در زمینه مناقشه قفقاز، دولت ارمنستان را عامل خدشه دار شدن توافق صلح به امضا رسیده میان دو طرف در خصوص منطقه سیونیک دانسته و تاکید کرد که موضع کشورش، عبور کریدور زنگزور از این منطقه و سپردن امنیت و کنترل کامل ان به نیروهای حافظ صلح روسیه است. لذا آنچه در حال حاضر، با آن مواجه هستیم، اتخاذ موضع رسمی روسیه در خصوص کریدور زنگزور است که در تضاد کامل سیاست های منطقه ای ایران در خصوص این کریدور قرار دارد.
در همین حال، نشریه های آذربایجان مانند Aze.media و وب سایت تحلیلی کاسپین نیوز، به موافقت پویتن با ساخت کریدور ریلی زنگزور که نخجوان را با عبور از خاک ارمنستان به خاک جمهوری آذربایجان و ترکیه متصل می سازد، خبر دادند.
چه آنکه سفیر ترکیه در ایران نیز در خصوص هدف این کشور در قفقاز و کردیور زنگزور گفته: طبق گفته رئیس جمهورمان این فرایند باید به گونه‌ای باشد که منفعت کشورها آسیب نبیند و اینکه رضایت ارمنستان، آذربایجان و ایران مهم است. منافع ایران و آذربایجان همانند منافع خودمان است.
کارشناسان می گویند تاکنون، کار ساخت ۷۲ کیلومتر از مجموع ۸۹ کیلومتر خط ریلی تحت احداث برای فاز نخست کریدور زنگزور در داخل خاک آذربایجان (از هورادیز تا آقبند) به پایان رسیده است. قطعه خط عبوری از داخل خاک ارمنستان نیز تنها ۴۳ کیلومتر طول داشته که البته به نوشته aze.media، دولت آذربایجان قصد دارد در صورت کسب توافق ارمنستان، یک بزرگراه ترانزیتی جاده ای را نیز به موازات ریلی راه آهن از این منطقه عبور دهد تا با استفاده از هر دو شیوه حمل و نقل زمینی، این کریدور را تکمیل نماید. در داخل نخجوان نیز، خط ریلی بازمانده از دوران شوری به طول ۱۵۸ کیلومتر وجود داشته که در حال تعمیر است.
تحلیل گران معتقدند اگرچه ایالات متحده و روسیه به صورت سنتی با طرح های ارائه شده از سوی یکدیگر مخالفت بوده و از دستکم زمان آغاز جنگ اوکراین، تقریبا هیچ گونه هدف مشترکی میان دو طرف به چشم نمیخورد، اما ظاهرا موضوع در خصوص زنگزور متفاوت است. آمریکا بارها در قالب بیانیه های رسمی کاخ سفید، خواستار ساخت کریدور زنگزور در داخل خاک ارمنستان و ایجاد اتصال میان نخجوان با ترکیه و جمهوری آذربایجان شده است. از سوی دیگر، روسیه نیز که پیشتر مخالف ساخت این کریدور بود، اکنون به حامی سفت و سخت آن تبدیل شده و مسکو نیز در حال حاضر، به دنبال ساخت این کریدور است.
سفر پوتین به جمهوری آذربایجان در حالی انجام شد که برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم بخشی از خاک روسیه توسط نیروهای اوکراینی اشغال شده و همچنین برای اولین بار در تاریخ بخشی از خاک یک کشور دارنده بمب اتمی به اشغال نیروهای خارجی در آمده است. کارت بازی کریدور زنگزور برای روسیه به عنوان دومین کارت بازی بعد از مسئله هسته ای در برابر ایران محسوب می شود. واقعیت این است سفر پویتن به باکو تنش‌های جاری پیرامون کریدور زنگزور و مسائل مربوط به اجرای کامل توافقات سه جانبه بین باکو-ایروان-مسکو را بسیار برجسته کرده است که مستقیم با منافع حیاتی و مزیت ژئوپلتیک ایران هم در ارتباط است.
نکته قابل تامل در فهم سیاست ورزی روسیه و امریکا در برابر ایران که به نظر می رسد تصمیم سازان در ایران را غافلگیر می کند، فهم «شبکه ای» از منافع سیاسی و ژئوپلیتیکی است. به عبارت دیگر نمی توان مسئله زنگزور را از چالش غرب با روسیه بر سر اوکراین جدا ارزیابی کرد همانگونه که نمی توان مسئله زنگزور را بی ارتباط با نظر روسیه در شورای امنیت بر سر مسئله جنگ غزه ارزیابی کرد. در چنین شرایط پیچیده ای در صورتی که فهم سیاستگذار ایرانی، فهمی سنتی و «صرفا» مبتنی بر رویکرد «واقع گرایی کلاسیک» و نه مبتنی بر رویکرد «سازه انگارانه» باشد، قادر به تحلیل شرایط بازی نخواهد بود.
۳۱۱۲۱۳
نظر شما